erfgoedobject

Weideboomgaard

landschappelijk element
ID
308528
URI
https://id.erfgoed.net/erfgoedobjecten/308528

Juridische gevolgen

  • is aangeduid als beschermd cultuurhistorisch landschap Hoogstam- en weideboomgaard
    Deze bescherming was geldig van tot

Beschrijving

Binnen de driehoek die gevormd wordt door de Geraardsbergsesteenweg, de Vinkeslag en de Kalverhagestraat in Melle, bevindt zich een monumentale weideboomgaard met een oppervlakte van bijna 7 ha groot. De boomgaard is gelegen ten noordoosten van en aansluitend bij het dorp Gontrode.

De hoogstamboomgaard werd aangeplant in 1919. Vanaf 1880 werd er goedkoop graan ingevoerd vanuit Amerika wat hier leidde tot een landbouwcrisis. Vooral in streken waar de graanteelt domineerde, schakelden landbouwers, gestimuleerd door de overheid, om van akkerteelt naar veeteelt in combinatie met fruitteelt. Deze combinatieteelt was omwille van de protectionistische maatregelen meer winstgevend en in de periode 1895-1930 nam het aantal hoogstamboomgaarden dan ook sterk toe. Ook deze hoogstamboomgaard werd aangelegd op een voormalig akkerperceel.

Na de Eerste Wereldoorlog nam de professionalisering van de fruitteelt toe. Monocultuur was nog een stap te ver, maar men beperkte zich wel tot een combinatie van pitvruchten (appels en peren) of steenvruchten (perziken, pruimen en kersen), waarbij de landbouwer rassen koos met een hoge verkoopswaarde, aangevuld met een aantal andere rassen die noodzakelijk waren om een goede kruisbestuiving te realiseren. De bomen werden geplant in een strak plantverband om de beschikbare oppervlakte maximaal te benutten en regelmatig gesnoeid om de opbrengst te maximaliseren. Deze boomgaard dateert uit het begin van deze periode en werd aangeplant in driehoeksverband, in rijen van 9m x 9m. In totaal werden er 832 fruitbomen geplant. Het betreft een combinatie van appels en peren, van toenmalig algemeen voorkomende en commercieel interessante variëteiten. De voorkomende perenrassen zijn vooral wijnperen, winterkeizerin, Dubbele Flip, Conference, kriekpeer, aangevuld met Clapps Favourite, Saint Remy en enkele Beurée Chaboceau (Jefkespeer), de voorkomende appelrassen zijn hoofdzakelijk Jacques Lebel, Renettes, Bel de Boscoop en sterappels. De verhoudingen van de variëteiten in de resterende bomen is niet gekend. Om ook beweiding door runderen toe te laten, werden de bomen hoog opgesnoeid, met een takvrije stam van circa 3 m, en werd de boomgaard omringd door een veekeringshaag, traditioneel meidoorn. Dit type van hoogstamboomgaard, waarbij commerciële fruitteelt en veeteelt gecombineerd werden, kwam algemeen voor in het interbellum, maar kwam door verdere professionalisering van de fruitteelt onder druk te staan waardoor ze ondertussen zeldzaam zijn.

Vanaf de Tweede Wereldoorlog schakelden fruitboeren massaal over naar de commercieel interessantere laagstamteelt en verdwenen de hoogstamboomgaarden geleidelijk uit het landschap. Dit proces werd nog versneld in de jaren 1970, toen hoogstamboomgaarden niet meer rendabel waren en de overheid rooipremies gaf voor het rooien van hoogstambomen. Ook in deze boomgaard deed de eigenaar beroep op de rooipremie en in 1970 werden 250 bomen gekapt. Enkele jaren later stopte de actieve uitbating van de hoogstamboomgaard: bomen die verdwenen werden niet meer vervangen en de bomen werden niet meer gesnoeid. Door de jaren heen verdwenen nog heel wat bomen ten gevolge van ouderdom, windval en ziektes. In 1999 waren er nog 296 bomen uit de oorspronkelijke aanplant aanwezig. In het oosten zijn nog enkele restanten van een meidoornhaag, opgenomen in een recentere ligusterhaag, aanwezig.

De afgelopen 20 jaar vielen er nog oude bomen uit en resteren er nu voornamelijk oude perelaars.

  • DE HAECK A. 1998: Een algemene evaluatie van de hoogstamboomgaard te Gontrode, onuitgegeven studie in opdracht van de gemeente Melle
  • INVENTARIS ONROEREND ERFGOED 2023: Fruitteelt in Haspengouw [online], https://id.erfgoed.net/themas/133 (geraadpleegd op )
  • Onroerend Erfgoed Oost-Vlaanderen, Beschermingsdossier DO002108 Hoogstamboomgaard Gontrode (VAN DER LINDEN G. 2000)
  • VELDEMAN R. 1999: Een algemene evaluatie van de hoogstamboomgaard te Gontrode, bijlage bij bezwaarschrift tegen de bescherming van de hoogstamboomgaard, Onroerend Erfgoed Oost-Vlaanderen, lopend archief, Gent.

Auteurs: Kinnaer, Anse; Van der Linden, Geert; De Haeck, A.
Datum:
De tekst wordt ter beschikking gesteld door: Agentschap Onroerend Erfgoed (AOE)


Relaties


Je kan deze pagina citeren als: Inventaris Onroerend Erfgoed 2024: Weideboomgaard [online], https://id.erfgoed.net/erfgoedobjecten/308528 (geraadpleegd op ).

Beheerder fiche: Agentschap Onroerend Erfgoed

Contact

Heb je een vraag of opmerking over deze fiche? Meld het ons via het contactformulier.