Algemene situering

Het mottekasteel van Roborst situeert zich in Zwalm. Tot begin 20ste eeuw ging men ervan uit dat deels bewaarde heuvel een Romeinse grafheuvel betrof. Het mottekasteel situeert zich ten oosten van het Hof van Daele, een nog steeds actieve landbouwuitbating. Ten noordoosten situeert zich het Kasteel van Roborst ingepland in de brede vallei van de Zwalmbeek. De bodemtextuur binnen een perimeter van 5 km rond de site wordt gedomineerd door lemige sedimenten. De motteheuvel zelf staat geclassificeerd als opgehoogde grond (ON).

De morfologie van de site in zijn geheel is moeilijk in detail te reconstrueren. De site is vermoedelijk tweeledig van opbouw met een neerhof onder het huidige Hof van Daele. Deze hoeve zou gegroeid zijn uit het castrale neerhof. De motteheuvel is nog gaaf bewaard en heeft vandaag nog een hoogte van ca. zeven meter en een diameter van 35 meter. Het plateau bovenaan meet ca. 20 meter op het breedste punt. Het verloop van eventuele grachten is vandaag niet meer te herkennen.

Historisch onderzoek

Rond de historische context van de opwerping is er bijzonder weinig geweten. We gaan ervan uit dat er al vóór de aanleg van het mottekasteel een nederzetting is geweest in Roborst. De vroegste vermelding als Bossuth gaat terug tot de late 10de eeuw. De Borstekouterstraat doorkruist het dorp van noord naar zuid. Zo’n 300 meter ten zuiden van het mottekasteel sluit die aan op de N454 die te associëren is de met de oude Romeinse weg Bavai-Blicquy-Velzeke. In het noorden sluit deze aan op de Paddenstraat, een oude kasseiweg die de Romeinse vicus van Velzeke doorkruist en een onderdeel van een belangrijke weg die Boulogne-sur-Mer met Keulen verbond.

De motte is ingeplant in de brede vallei van de Zwalmbeek. Het is niet duidelijk of die ooit bevaarbaar was. Ter hoogte van de dorpskern kruist deze vallei die van een andere beek. In een charter uit 1196 wordt er melding gemaakt van een grafkapel in de kerk van Borst, gesticht door een zekere weduwe Aliza voor haar overleden man ridder Gerard van der Gracht. Het lijkt erop dat de familie van der Gracht de eerste Heren van Borst waren. Roborst was aanvankelijk allodiaal goed van de heren van Zottegem. Hoewel het mottekasteel vandaag in relatie staat tot hoeve Ten Dale is het niet duidelijk tot welke heerlijkheid het mottekasteel vroeger behoorde. De familie van der Gracht had zeker drie heerlijkheden in handen.

Op de Atlas der Buurtwegen (1840) en de Topografische kaart Vandermaelen (1846-1854) is de motteheuvel afgebeeld als een apart perceel.

Archeologisch onderzoek

Op vlak van archeologisch onderzoek vermelden we enige graafwerken door scholieren op de motteheuvel begin jaren 1970. Er werden daarbij klaarblijkelijk fundamenten aangetroffen van een toren uit Doornikse kalksteen. De wetenschappelijke omkadering was beperkt en het onderzoek werd nooit gepubliceerd. Gezien de beperkte informatiewaarde van de oude onderzoeken worden de resultaten ervan niet verder beschreven.

Aard en Bewaringstoestand

De motteheuvel met het opperhof is nog in goede staat en is nog duidelijk herkenbaar in het landschap. Het archeologisch onderzoek uit 1970 toont aan dat de restanten en fundamenten van de veronderstelde motteheuvel nog op hun oorspronkelijke plaats aanwezig zijn in de ondergrond. In hoeverre de graafwerken de site verstoord hebben, is niet duidelijk. De grachten werden in de loop van de voorbije eeuwen opgevuld en zijn niet meer waar te nemen op het terrein. Het neerhof bevindt zich hoogstwaarschijnlijk onder het huidige Hof van Daele.

HERREMANS D., CRUZ F., STORME A., VERHEGGE J., ALLEMEERSCH L., DE SMEDT P., STICHELBAUT B., ROZEK J., VERGAUWE R., VAN DE VELDE S., VAN PARYS V. & LALOO P. (RED.) 2023: Is het gras groener aan de andere kant van de heuvel? De studie van mottekastelen vanuit landschappelijk en beheersmatig perspectief, SYNTAR 017, Brussel.