erfgoedobject

Parochiekerk Sint-Jan Baptist

bouwkundig element
ID
3128
URI
https://id.erfgoed.net/erfgoedobjecten/3128

Juridische gevolgen

Beschrijving

Georiënteerde kruiskerk met omhaagde groenaanplanting ter plaatse van het voormalige omringende kerkhof. Links voor de kerk monument voor de gesneuvelden, rechts Heilig Hartbeeld van 1920, onduidelijk gesigneerd "Lier ... Albert ..." (?).

HISTORIEK

Circa 1260 bezat Schriek, dat toen nog afhankelijk was van Beerzel, een kapel toegewijd aan Sint-Jan de Doper; verheven tot zelfstandige parochie in 1309, gevolgd door de bouw van een gotische kerk, vermoedelijk circa 1500. De huidige toren is hiervan het enige zichtbare overblijfsel. Reeds van in de 16de eeuw bezat de kerk vijf altaren: het hoogaltaar, een Onze-Lieve-Vrouwe-altaar, een altaar voor Sint-Jan de Doper, een kleiner voor het Heilig Kruis en één voor Sint-Sebastiaan. In de loop van de 16de en 17de eeuw diverse malen beschadigd en hersteld. Doordat de kerk eind 18de eeuw te klein was geworden, werden de zijbeuken sterk verbreed in de periode 1794-1796 onder leiding van meestermetser Jan Gijs. Een tweede vergroting volgde in 1844 door de bouw van een brede kruisbeuk en een groter hoogkoor naar ontwerp van de provinciale architect F. Berckmans.

BESCHRIJVING

Longitudinale kruiskerk met pseudo-basilicale opstand, opgetrokken uit baksteen onder leien zadeldaken; gebruik van witte zandsteen voor de oudere toren en de sokkel. De plattegrond ontvouwt een ingebouwde, gotische westtoren (circa 1500) met aansluitend een classicistisch, driebeukig schip (1794-1796) van zes traveeën, en als resultaat van de vergroting van 1844 neoclassicistische transeptarmen van één rechte travee met vlakke sluiting en koor van één rechte travee met halfronde sluiting tussen polygonale zijkoren en aansluitende sacristieën onder plat dak.

Verankerde westtoren met vrij massief karakter, vijf geledingen, gemarkeerd door versneden, op elkaar gestelde steunberen, onder ingesnoerde naaldspits; onderaan muurband van ijzerzandsteen, typisch streekeigen materiaal. Westgevel met respectievelijk rondboogpoort in geprofileerde omlijsting en bekronend nisje, spitsboogvenster en gekoppelde spitsbogige galmgaten. Ingebouwd polygonaal traptorentje tegen de noordzijde.

Blinde westgevels van de zijbeuken, gemarkeerd door geblokte, natuurstenen hoekpilasters en bekronende siervaas; schip verlicht door eenvoudige getoogde vensters met zandstenen negblokken en glas in lood; ingemetste grafstenen in de zuidwestelijke hoek. Rondboogvensters in transept en koor.

Interieur

Bepleisterd en beschilderd interieur met tongewelf in schip en koor, voorzien van 18de-eeuws lijstwerk en gordelbogen op voluutconsoles, vlakke zoldering in de zijbeuken en eenvoudig kruisgewelf in transept. Koorsluiting met half koepelgewelf. Rondboogarcade met Dorische zuilen op polygonale basis.

Mobilair

Schilderijen: Calvarie met Maria Magdalena, Vlaamse School, 18de eeuw; Maria-Boodschap en Vlucht naar Egypte, begin 20ste eeuw.

Beeldhouwwerk: Sint-Sebastiaan, witgeschilderd hout, 18de eeuw; Heilige Franciscus van Assisi, L. Mortelmans, witgeschilderd hout, gedateerde schenkingsinscriptie J./ P.V.D.E. 1892; Heilige Bernardus van Clervaux, witgeschilderd hout, 19de eeuw; laatgotisch triomfkruis, gerestaureerd in 1901 door J. Gerrits.

Meubilair: barok hoofdaltaar met diverse houten beelden, circa 1646; zijaltaren van Onze-Lieve-Vrouw en Heilige Antonius van Padua, respectievelijk circa 1754 en 1779, houten beelden uit de tweede helft van de 19de eeuw; zijaltaren van Heilige Barbara en Heilige Jozef, midden 19de eeuw. Neoclassicistische (?) koorlambrisering; communiebank, L. Mortelmans, eik, 1871; neobarokke preekstoel met doopsel van Christus, 1848, F. Vanden Eynde en De Preter (Borgerhout), eik, 1848; twee barokke biechtstoelen, respectievelijk met engelen en cherubijnen, eik, 1687, G. Van Roey; twee biechtstoelen met beelden van de apostelen, F. Vanden Eynde en De Preter (Borgerhout), 1850 en 1853; orgel van 1761, circa 1807 aangepast door het huis Loret, orgelkast van 1807 vergroot in 1855.

Doopvont, arduin en koper, 18de eeuw; glasramen in hoogkoor en kruisbeuk, eind 19de eeuw, in zijbeuken, derde kwart van de 20ste eeuw; op doek geschilderde kruisweg, J. Van Aerschot, 1882; diverse 19de-eeuwse obiitborden en 17de-, 18de-eeuwse grafstenen.

  • Provinciaal Archief Antwerpen, Kerken, plannen 24, Schriek, dossier 1.
  • JANSEN J. 1973: Fotorepertorium van het meubilair van de Belgische Bedehuizen. Provincie Antwerpen. Kanton Heist-op-den-Berg, Brussel, 32-34.
  • VERELLEN J.R. 1956: Parochiegeschiedenis van Sint-Jan Baptist te Schriek en de H. Naam Jezus te Grootlo, Schriek.
  • WELTERS P. 1992: Beknopt overzicht van de kerken van Heist-op-den-Berg, Heist-op-den-Berg, 11-14.

Bron: KENNES H. & STEYAERT R. 1997: Inventaris van het cultuurbezit in België, Architectuur, Provincie Antwerpen, Arrondissement Mechelen, Kantons Duffel - Heist-op-den-Berg, Bouwen door de eeuwen heen in Vlaanderen 13n4, Brussel - Turnhout.
Auteurs: Kennes, Hilde
Datum:
De tekst wordt ter beschikking gesteld door: Agentschap Onroerend Erfgoed (AOE)

Aanvullende informatie

Bij archeologisch onderzoek rond de kerk werden graven, een kelder, bakstenen muurfunderingen en een 19de-eeuwse waterput aangetroffen. In de kerk zelf werden funderingen van de voorganger van de huidige kerk geregistreerd.
  • VYNCKIER G. & COUSSERIER K. 2010: Rapportage vondstmelding. Schriek: Kerkplein-2 (Prov. Antwerpen). (VIOE), Brussel.
Datum:
De tekst wordt ter beschikking gesteld door: Agentschap Onroerend Erfgoed (AOE)

Relaties


Je kan deze pagina citeren als: Inventaris Onroerend Erfgoed 2024: Parochiekerk Sint-Jan Baptist [online], https://id.erfgoed.net/erfgoedobjecten/3128 (geraadpleegd op ).

Beheerder fiche: Agentschap Onroerend Erfgoed

Contact

Heb je een vraag of opmerking over deze fiche? Meld het ons via het contactformulier.