Vakwerkhoeve, in de loop van de 19de eeuw uitgegroeid van hoeve met losse bestanddelen tot semi-gesloten hoeve.
Historiek
De gesloten hoeve Grootstraat 114 is gegroeid uit een in de Buurtwegenatlas (1844) opgetekende hoeve met losse bestanddelen, te midden van onbebouwd (landbouw)land. Het complex bestond uit een vrijstaande rechtervleugel, een korte achtervleugel en twee kleine constructies aan straatzijde. Het erf was open naar links. Het complex evolueerde tot semi-gesloten hoeve.
Beschrijving
De hoeve bestaat uit kadastraal duidelijk onderscheiden onderdelen: een straatvleugel, een rechtervleugel (mogelijks in kern teruggaand op de primitief gekastreerde vleugel), een achtervleugel (mogelijks ook met een oude kern) en korte linkervleugel in L-vormig geheel; deze componenten sluiten bij elkaar aan omheen een erf; enkel tussen de straat- en linkervleugel is een doorgang voorzien, die echter door een aanbouw op het links aangrenzende perceel is afgesloten.
Extern verschijnt enkel de straatvleugel nog als vakwerkconstructie, in wit gekalkt stijl- en regelwerk met lemen vullingen op een hoge bakstenen stoel; de gevel omvat een grote ingangspoort, met links ervan twee beluikte vensters, rechts een lagere schuifpoort; de vrije linker-zijgevel omvat een derde venster; een al dan niet oorspronkelijke en gehandhaafde woonhuisfunctie in een deel van de vleugel is niet ondenkbaar. De zijvleugels en achtervleugel, waarvan de functie moeilijk kon worden achterhaald, schijnen extern versteend, maar de oorspronkelijke pannen zadeldaken van het geheel doen het bestaan van een gavere interne structuur vermoeden.
Buiten het erf, op het perceel achter de hoeve, bleef een bakhuis bewaard, in vakwerk met baksteenvulling, waarschijnlijk in hergebruikte timmer uit de eerste helft van de 19de eeuw; ertegen prijkt nog een bakstenen oven, zoals het eigenlijke gebouwtje afgedekt met een pannen zadeldakje. Het interieur van de hoeve kon niet bezocht worden.
PAUWELS D., SCHLUSMANS F. met medewerking van MUYLDERMANS E. & ROMBOUTS J. 1999: Inventaris van het cultuurbezit in België, Architectuur, Provincie Limburg, Arrondissement Tongeren, Kanton Borgloon, Bouwen door de eeuwen heen in Vlaanderen 14n4, Brussel - Turnhout, 9.
Bron: Onroerend Erfgoed, Digitaal beschermingsdossier DL002242, Vakwerk in Over 't Water. Auteurs: Pauwels, Dirk Datum: De tekst wordt ter beschikking gesteld door: Agentschap Onroerend Erfgoed (AOE)
De vakwerkhoeven met als adres Grootstraat 102 en 114 waren visueel met elkaar verbonden via hun landelijke omgeving. Deze omgeving illustreerde de oorspronkelijke functie van de hoeven. Van het oorspronkelijk onbebouwde hoeve-hinterland blijft vandaag niets bewaard.
Rond hoeve Grootstraat 114 werden rond 1930 en 1939 de omringende percelen samengevoegd voor de aanleg van een grote hoogstamboomgaard. Deze boomgaard is nog zichtbaar op een luchtfoto van 1947. Ruim dertig jaar later werd de hoogstamboomgaard gerooid en vervangen door een laagstamboomgaard. In 2015 werd de verkaveling ter hoogte van Grootstraat 112-114 vergund in functie van de realisatie van een cohousingproject. Tijdens de uitvoering van de werken werd de omgeving aangelegd als parking.
Onroerend Erfgoed, Digitaal opheffingsdossier 4.001/73001/101.1, Landelijke omgeving van vakwerkhoeves Grootstraat 102 en 114 in Alken (S.N. 2023).
HEKATE 2018: Alken – Vakwerkhoeve en landelijke omgeving, onuitgegeven beheersplan, Tienen [online], https://id.erfgoed.net/plannen/564 (geraadpleegd 30 april 2024).
