erfgoedobject

Parochiekerk Sint-Aldegondis

bouwkundig / landschappelijk element
ID
31659
URI
https://id.erfgoed.net/erfgoedobjecten/31659

Juridische gevolgen

Beschrijving

Gotische kerk op de plaats van een zeer oude, religieuze stichting, die tot de 11de eeuw aan Luik toebehoort; in 1066 wordt het patronaatsrecht en het grootste gedeelte van de tiende aan het Onze-Lieve-Vrouwekapittel van Huy geschonken. In 1483 wordt de kerk door Brabantse soldaten in brand gestoken. In 1490 wordt de kerk geplunderd en in brand gestoken door Jehannot-le-Bâtard, die aan de zijde van Robert de La Marck streed.

De kerk is gelegen aan een plein en omgeven door het ommuurd en beboomd kerkhof. De toren is vroeggotisch (1385); steunberen van circa 1880; laatgotisch schip van circa 1600. Er wordt een herstelling van de kerk vermeld in 1622. De koorvensters worden hersteld tussen 1643 en 1658. Verbouwing van de toren door H. Jaminé (Hasselt) en restauratie van de overwelving door dezelfde architect in 1868. Restauratie van de toren in 1883 door L. Jaminé (Hasselt). In 1899 wordt de kerk gerestaureerd en vergroot met een sacristie, een Onze-Lieve-Vrouwekapel tegen de noordzijde van het koor en een doopkapel aan de noordzijde, tussen toren en schip, door E. Serrure; de koorvensters worden opnieuw geopend. Het gewelf van het koor wordt vrijwel volledig vernieuwd; de vloer van kalksteen wordt vervangen door een ceramiekvloer. De plattegrond beschrijft een driebeukig schip van twee traveeën, een vierkante westtoren met polygonaal traptorentje aan de de zuidzijde en doopkapel aan de noordzijde, een transept van één travee, en een koor van twee rechte traveeën met vijfzijdige sluiting, aanleunende Onze-Lieve-Vrouwekapel ten noorden en sacristie ten zuiden. De vroeggotische westtoren telt vijf geledingen op een plint van silexblokken, waarin enkele ijzerzandstenen blokken zijn verwerkt; kalkstenen afzaat. De eerste geleding en een gedeelte der tweede zijn eveneens van silexblokken, met hoekbanden en afzaat van kalksteen. De overige geledingen, door waterlijsten van elkaar gescheiden, zijn van mergelsteen. Neogotisch portaal van hardsteen in de westzijde; in de geleding erboven, een mergelstenen roosvenster. In de bovenste geleding, op elke zijde, een geprofileerd, spitsboogvormig galmgat. Ingesnoerde naaldspits (leien). Polygonaal traptorentje van vier geledingen tegen de zuidzijde. Bakstenen schip, de zijbeuken naar Brabantse wijze afgewerkt met kapelgevels en haakse zadeldaken, op een kalkstenen plint. Geprofileerde, spitsboogvormige vensters van mergelsteen met maaswerk, laatstgenoemde daterend van de restauratie. S-vormige, smeedijzeren ankers. Waterlijsten, onderdorpels van de vensters, afwerkingen zowel van dakhellingen als van steunberen zijn van 19de-eeuws materiaal. Rondboogvormig gotisch portaaltje in de noordzijde: kalkstenen omlijsting met geprofileerd beloop en de boogrug volgende druiplijst met gesculpteerde uiteinden. In de zuidgevel, gelijkaardig neogotisch portaal met twee gebeeldhouwde hoofden (Maasland, 1530-1540); neogotische nis in de tweede travee. Zadeldaken (leien). Koor met gelijkaardige afwerking. Geprofileerde mergelstenen kroonlijst. De waterlijst (kalksteen?) is op sommige plaatsen origineel. De neogotische gedeelten zijn van baksteen met afwerking van hardsteen. Bepleisterd interieur. De toren is overwelfd door middel van een bak- en mergelstenen kruisribgewelf; geschilderd loverwerk; ribben gedragen door gesculpteerde consoles. Spitsboogvormige scheiboog tussen toren en schip. De middenbeuk is voorzien van een houten tongewelf met spanten en gordingen; trekankers. Geprofileerde spitsboogarcade op zuilen als scheiding tussen schip en zijbeuken. Ongelijke zuilen van mergelsteen, met het benedengedeelte van de schacht van kalksteen op een kalkstenen sokkel; kapitelen met wijnrankmotieven, mogelijk ontstaan onder invloed van de grote bouwloods, die in de 15de-16de eeuw te Tongeren aan de Onze-Lieve-Vrouwebasiliek werkte; de ongelijke zuilen kunnen erop wijzen dat ouder materiaal hergebruikt werd. Bepleisterde kruisribgewelven boven zijbeuken en transeptarmen. Overwelving van het koor door middel van een ster- en straalgewelf; met loverwerk beschilderde bakstenen gewelfkappen en dito mergelstenen ribben. In 1900 werden achter een zijkoor muurschilderingen ontdekt, die een gedeelte van de westelijke muur van het zuidtransept bedekten, daterend uit de 15de eeuw, met onder meer een voorstelling van de Zeven Werken van Barmhartigheid; deze verdween bij de neogotische beschildering van de kerk in 1920; neogotische muurschilderingen door Meunier (1920-21).

Mobilair: Beelden van Sint-Rochus, eik, Meester van Oostham, (circa 1540); calvarie, gepolychromeerd hout, Christusfiguur, Maaslands, circa 1500, Johannes en Maria neogotisch; neogotisch kruisbeeld, gepolychromeerd hout. Neogotische altaren door P. Peeters van Antwerpen (1901); neogotische preekstoel, eik, door P.Peeters (1901); vier neogotische biechtstoelen door P.Peeters (1901); doopvont, hardsteen, Maasland (1520-1550); doopvont of wijwatervat met wapen en inscriptie, hardsteen, Maasland (tweede kwart 16de eeuw); credenstafeltje, rococo (derde kwart 18de eeuw); kalkstenen wijwatervat (15de eeuw). Orgel van A. Clerinx, Sint-Truiden (tweede helft 19de eeuw), gewijzigd in 1957. Glasramen door G. Ladon van Genk (1902). Grafstenen in de toren: 1735 van pastoor Gisbertus Hechtermans; 1634 van Johannes Gradian; 16de eeuw met voorstelling van de dood.

  • Laatgotische beeldsnijkunst uit Limburg en Grensland, Sint-Truiden, 1990, Nummers 1-5.
  • Peintures murales, L'ancien Pays de Looz, 4, 1899-1900, 83-84.
  • BERGMANS A. 1984: Verdwenen muurschilderingen in de Sint-Aldegondiskerk te Alken, Monumenten en Landschappen, 3, 1, 50-54.
  • DRIESEN W. 1995: Fonds Provinciale Dienst der Gebouwen. Plannen. Snelinventaris van nog niet behandelde plannen.
  • DUSAR A. 1970: Beknopte beschrijving van de gerangschikte monumenten en landschappen op het grondgebied van Limburg, De Tijdspiegel, 25, 2.
  • DUSAR A. 1970: Limburgs Kunstbezit, Hasselt, 142-143.
  • GEUKENS B. 1977: Fotorepertorium van het meubilair van de Belgische bedehuizen, Provincie Limburg, Brussel, 14-15.
  • GRAUWELS J. 1983: De kerkvisitaties van Alken, Limburg, 62,(5), 228-240.
  • SIMENON G. 1939: Visitationes archiediaconales archidiaconatus Hasbaniae in dioecesi leodiensi ab anno 1613 ad annum 1763, Luik, 3-9.

Bron: PAUWELS D. & SCHLUSMANS F. met medewerking van MUYLDERMANS E. & ROMBOUTS J. 1999: Inventaris van het cultuurbezit in België, Architectuur, Provincie Limburg, Arrondissement Tongeren, Kanton Borgloon, Bouwen door de eeuwen heen in Vlaanderen 14n4, Brussel - Turnhout.
Auteurs: Schlusmans, Frieda
Datum:
De tekst wordt ter beschikking gesteld door: Agentschap Onroerend Erfgoed (AOE)

Aanvullende informatie

Binnen de ommuring is het kerkhof langs vier zijden omgeven door een geschoren taxushaag. Op het kerkhof staan enkele markante bomen en snoeivormen van buxus.

Auteurs: Verdurmen, Inge
Datum:
De tekst wordt ter beschikking gesteld door: Agentschap Onroerend Erfgoed (AOE)

Relaties


Je kan deze pagina citeren als: Inventaris Onroerend Erfgoed 2024: Parochiekerk Sint-Aldegondis [online], https://id.erfgoed.net/erfgoedobjecten/31659 (geraadpleegd op ).

Beheerder fiche: Agentschap Onroerend Erfgoed

Contact

Heb je een vraag of opmerking over deze fiche? Meld het ons via het contactformulier.