erfgoedobject

Gesloten hoeve en omgeving

bouwkundig / landschappelijk element
ID
31689
URI
https://id.erfgoed.net/erfgoedobjecten/31689

Juridische gevolgen

  • is aangeduid als vastgesteld bouwkundig erfgoed Gesloten hoeve
    Deze vaststelling is geldig sinds

  • is aangeduid als beschermd stads- of dorpsgezicht, intrinsiek Gesloten hoeve: landelijke omgeving
    Deze bescherming is geldig sinds

  • omvat de aanduiding als beschermd monument Gesloten hoeve
    Deze bescherming is geldig sinds

  • is aangeduid als vastgesteld bouwkundig erfgoed Gesloten hoeve
    Deze vaststelling was geldig van tot

Beschrijving

De vakwerkhoeve is gelegen in de Meerdegatstraat. Het betreft een gesloten complex dat in de kern mogelijk teruggaat op een op de Ferrariskaart weergegeven vierkantshoeve. De hoeve hoort bij een reeks vakwerkgebouwen in het oude kwartier 'Over ‘t Water', een kwartier in het noordwesten van het grondgebied Alken.

Historiek

Het vakwerkcomplex in de Meerdegatstraat 49 gaat in kern mogelijks terug tot de op de Ferrariskaart (1770-1777) weergegeven vierkantshoeve. Het primitief kadaster (1840) geeft in elk geval een semi-gesloten complex weer, met drie volwaardige vleugels omheen een erf, dat aan de achterzijde door middel van kleinere constructies van het hinterland wordt afgesloten. De verdere evolutie van het pand kan aan de hand van de kadastrale mutatieschetsen worden gevolgd: in 1862 werd een volwaardige achtervleugel gebouwd, waarbij een doorgang naar het hinterland bewaard werd aan de zijde van de oude rechtervleugel. In deze toestand werd de hoeve al in de Buurtwegenatlas (1844) geregistreerd. In de Buurtwegenatlas wordt de hoeve te midden van uitgestrekte landbouwgronden afgebeeld. Achter de hoeve blijkt een vrijstaande constructie (bakhuis?) te bestaan, en rechts van het complex vertrekt een veldweg richting dorpskern. Op de hoek van de veldweg met de Klinkstraat wordt een kapel afgebeeld. In 1969 werd de verbinding tussen de straatvleugel en de linkervleugel, die geen volwaardige hoek vormden, aangevuld. De rechtervleugel werd in 1971 drastisch verbouwd, de linker- en achtervleugel werden van aanbouwen voorzien aan de veldzijde en de doorgang naar de velden tussen rechter- en achtervleugel ging verloren.

Beschrijving

De hoeve bleef bewaard als gesloten complex. De straatvleugel omvat een inrijpoort, de rechtervleugel (noodwest) is als woonhuis in gebruik, de linkervleugel (zuidoost) als dwarsschuur. De achtervleugel omvat stallen. Afgezien van de achtervleugel bleven de bouwvolumes grotendeels als vakwerkconstructies bewaard, in bepleisterd stijl- en regelwerk met vitswerk en lemen vullingen onder zadeldaken met Vlaamse pannen.

De straatvleugel is aan de buitenzijde versteend. Het volume omvat een centrale, rechthoekige inrijpoort onder een houten latei. De belendende wanden van de poortdoorgang zijn van vensters voorzien. Het linkergedeelte (zuidoost) van de erfzijdegevel gaat schuil achter een uitbreiding van de schuur, het rechtergedeelte (noordwest) omvat een deur.

Het woonhuis is een vakwerkconstructie met zichtbare ankerbalkgebinten op een verhoogde bakstenen stoel. De erfzijdegevel omvat een laterale deur rechts, waarboven een klein houten kozijntje en een zoldervenster. Links van de deur werd een groot rechthoekig raam ingebracht. De veldzijdegevel omvat een deur, een bolkozijn, alsook drie gewone vensters van verschillende formaten en met verschillend schrijnwerk. Alle muuropeningen zijn gevat in houten kozijnen. De kopgevel aan de straatzijde is versteend als onderdeel van de straatgevel. De gevel is uitgerust met aandaken en vlechtingen en is extern verankerd met jaartalankers "1786". Op de benedenverdieping bleven twee bolkozijnen bewaard waarvan de luiken verdwenen zijn sinds het moment van bescherming. Op de bovenverdieping bleven eveneens twee houten vensters bewaard waarvan de rechtse voorzien is van diefijzers. Het houten kapelletje is sinds het moment van inventarisatie verdwenen. De achterste kopgevel is, evenals de achterste kopgevel van de dwarsschuur, opgenomen in het baksteenparement van de achtervleugel.

De dwarsschuur is een imposante constructie in zichtbaar stijl- en regelwerk met vullingen in baksteenmetselwerk. Aan erfzijde gaat het gebouw schuil achter recente aanbouwsels. De achtervleugel is een recente baksteenconstructie onder een golfplaten lessenaarsdak. Het in de Buurtwegenatlas geregistreerde bakhuis schijnt naar een positie dichter bij de hoeve te zijn verplaatst.

  • Kadasterarchief Limburg, mutatieschetsen Alken, 1862/20, 1969/50 en 1971/28.
  • PAUWELS D., SCHLUSMANS F. met medewerking van MUYLDERMANS E. & ROMBOUTS J. 1999: Bouwen door de eeuwen heen. Inventaris van het cultuurbezit in België. Architectuur. Deel 14n 4. Provincie Limburg. Arrondissement Tongeren. Kanton Borgloon, Turnhout, 26.

Bron: Beschermingsdossier DL002242, Vakwerk in Over 't Water (digitaal dossier)
Datum:
De tekst wordt ter beschikking gesteld door: Agentschap Onroerend Erfgoed (AOE)

Aanvullende informatie

Op de Kabinetskaart van de Ferraris ligt de vierkantshoeve aan de straatkant op een omhaagd perceel en omringd door een boomgaard. Ten noordwesten loopt een voetweg langs de schuin aflopende haag. De Atlas der Buurtwegen toont deze veldweg die het Meerdegat met de kerk van Alken verbond.

Volgens de legger van het primitief kadaster lagen aan weerskanten van de hoeve tuinpercelen. Achter de hoeve stonden boomgaarden omgeven door een haag en daar voorbij lag een groot weiland. Uit de 19de-eeuwse topografische kaarten blijkt ook dat het perceel achter de hoeve omgeven was door een aarden wal.

Ten gevolge van verkaveling verdwenen de oude hagen en de boomgaard. Het grote perceel achter de hoeve is nog steeds in gebruik als weiland. Er is nog een relict van een meidoornhaag op de restanten van de aarden wal die zichtbaar is op de topografische kaart uit 1886.

  • Kabinetskaart van de Oostenrijkse Nederlanden voor Zijn Koninklijke Hoogheid de Hertog Karel Alexander van Lotharingen, Jozef Jean François de Ferraris, Koninklijke Bibliotheek van België, uitgegeven in 1770-1778, schaal 1:11.520 herleid naar 1:25.000.
  • Atlas van de Buurtwegen, opgesteld naar aanleiding van de wet op de buurtwegen van 10 april 1841, schaal 1:2.500 (overzichtsplannen schaal 1:10.000).
  • Topografische kaarten van België, Tweede editie, Militair Cartografisch Instituut, uitgegeven in 1880-1884, schaal 1:20.000.
Auteurs: Verdurmen, Inge
Datum:
De tekst wordt ter beschikking gesteld door: Agentschap Onroerend Erfgoed (AOE)

Relaties


Je kan deze pagina citeren als: Inventaris Onroerend Erfgoed 2025: Gesloten hoeve en omgeving [online], https://id.erfgoed.net/erfgoedobjecten/31689 (geraadpleegd op ).

Beheerder fiche: Agentschap Onroerend Erfgoed

Contact

Heb je een vraag of opmerking over deze fiche? Meld het ons via het contactformulier.