Het kanunnikenhuis aan het Speelhof in het centrum van Borgloon is een herenhuis uit de tweede helft van de 17de eeuw, opgetrokken in Maaslandse renaissancestijl en voorzien van een dienstgebouw in vakwerk. De binnenplaats wordt afgesloten door een deels bewaarde bakstenen omheiningsmuur met inrijpoort.

Historiek

Het 17de-eeuwse burgerhuis werd gebouwd in het centrum van Borgloon, aan het zogenaamde Vrijthof of Speelhof, ten noorden van de Sint-Odulphuskerk. Archeologisch onderzoek heeft aangetoond dat deze woning werd opgetrokken op de funderingen van een ouder gebouw, dat mogelijk uit de 11de eeuw dateert. Hierbij werd in de kelder ook een waterput aangetroffen. Een grondige restauratie van het 17de-eeuws kanunnikenhuis vond plaats in het begin van de jaren 1990 naar ontwerp van architect J.P. Vandeplas (Tongeren).

Beschrijving

Woonhuis kanunnikenhuis

Het bakstenen woonhuis bestaat uit een langgestrekte vleugel van vijf traveeën en twee bouwlagen onder een zadeldak met dakkapellen (voorheen Vlaamse pannen, thans leien), met in de middentravee een half ingebouwde toren van twee en een halve bouwlaag met houten bovenbouw bekleed met leien, en onder een klokvormige bedaking (leien) met spitsbekroning. De plint van het gebouw is uitgevoerd in silexsteen. Mergelsteen werd gebruikt voor de banden ter hoogte van de tussendorpels van de voormalige kruiskozijnen, voor de hoekbanden en voor de doorlopende cordonlijsten. De gevels zijn door middel van smeedijzeren ankers verankerd. Ook de kroonlijst op ojiefvormige consoles is uitgevoerd in mergelsteen. Rechthoekige kruiskozijnen zijn gevat in een kalkstenen omlijsting met negblokken, waaruit in de eerste helft van de 19de eeuw de kruisen werden verwijderd. Het benedengedeelte heeft een sponningbeloop en was voorheen beluikt. Links, naast de toren, bevinden zich twee behouden kloosterkozijnen van hetzelfde type. De rechthoekige deur in kalkstenen omlijsting in de toren, en het venster erboven dateren uit de eerste helft van de 19de eeuw. In de zijgevel van de toren bevindt zich een gedichte rondboogdeur in een rechthoekige, kalkstenen omlijsting met negblokken (17de eeuw). De bakstenen achtergevel telt vijf traveeën en twee bouwlagen en is eveneens voorzien van rechthoekige vensters in een kalkstenen omlijsting met negblokken. Bij één kruisvenster en drie kloosterkozijnen bleef de doorlopende tussendorpel bewaard, bij de overige vensters werden de kruisen verwijderd. De zijgevels zijn als krulgevels uitgewerkt.

Interieur

De vertrekken zijn geschikt aan weerszijden van een centrale gang. Verschillende 18de-eeuwse interieurelementen bleven bewaard zoals de eiken trap in Luikse stijl en enkele paneeldeuren in eik of kerselaar. In de kamer rechts van de gang bevindt zich nog 19de-eeuws stucwerk. De zitkamer links is getooid met een 18de-eeuwse schouwmantel in stucwerk, uiterst links bevinden zich 17de-eeuwse schoorsteenstijlen.

Dienstgebouw

Rechts, aansluitend bij het woonhuis, is een dienstgedeelte van een travee onder een zadeldak aangebouwd, voorzien van mergelstenen banden en waterlijsten. De getoogde bakstenen poort dateert uit de tweede helft van de 19de eeuw. Haaks op dit gedeelte bevindt zich de voormalige dwarsschuur in stijl- en regelwerk, op het moment van bescherming met bakstenen vullingen, sinds de restauratie in de jaren 1990 met lemen vullingen, onder een pannen zadeldak. De zijgevel aan straatzijde is versteend, voorzien van een getoogd venster in een rechthoekige, kalkstenen omlijsting met sluitsteen en afgewerkt met muurankers en vlechtingen.

Omheiningsmuur

De oorspronkelijke omheiningsmuur met twee korfboogvormige inrijpoorten, die de binnenplaats volledig afsloot, is slechts gedeeltelijk bewaard gebleven. Achter de muur bevond zich tot de jaren 1980 een dienstgebouw (schuur?), waarvan alleen een deel van de straatmuur bewaard bleef. De getoogde inrijpoort links is gevat in een rechthoekige kalkstenen omlijsting met sluitsteen en negblokken. De bakstenen muur werd rechts vervangen door een hek.

Restauratie in het begin van de jaren 1990 naar ontwerp van J.P. Vandeplas (Tongeren). Herenhuis uit tweede helft 17de eeuw, gelegen aan een voorheen gesloten binnenplaats, toegankelijk via de bewaarde inrijpoort, getoogd in een rechthoekige kalkstenen omlijsting met sluitsteen en negblokken; aansluitend bij dit poortgebouw bevond zich een dienstgebouw (schuur?), waarvan alleen de straatmuur bewaard bleef, die in de jaren 1980 verdween (zie tekening van Remacle Le Loup, 1738).

Het woonhuis bestaat uit een langgestrekte vleugel van vijf traveeën en twee bouwlagen onder zadeldak (voorheen Vlaamse pannen, thans leien), met in de middentravee een half ingebouwde toren van twee en een halve bouwlaag met houten bovenbouw, bekleed met leien, onder klokvormige bedaking (leien). Plint van silex. Mergelstenen banden ter hoogte van de tussendorpels van de voormalige kruiskozijnen; mergelstenen hoekbanden; mergelstenen waterlijsten. Smeedijzeren ankers. Mergelstenen kroonlijst op ojiefvormige consoles. Rechthoekige kruiskozijnen in een kalkstenen omlijsting met negblokken, waaruit in de eerste helft van de 19de eeuw de kruisen werden verwijderd; het benedengedeelte heeft een sponningbeloop en was voorheen beluikt; links, naast de toren, twee behouden kloosterkozijnen van hetzelfde type. De rechthoekige deur in kalkstenen omlijsting in de toren, en het venster erboven dateren uit de eerste helft van de 19de eeuw. In de zijgevel van de toren een gedichte rondboogdeur in een rechthoekige, kalkstenen omlijsting met negblokken (17de eeuw). De achtergevel is voorzien van vensters van hetzelfde type als de voorgevel. Krulgevels als zijgevels.

Interieur: de vertrekken zijn geschikt aan weerszijden van een centrale gang; trap, eik (18de eeuw); deuren (18de eeuw); schouwen uit de 17de, laatste kwart 18de en tweede helft 19de eeuw.

Rechts, aansluitend bij het woonhuis, dienstgedeelte van een travee onder zadeldak, voorzien van mergelstenen hoekbanden; getoogde bakstenen poort uit tweede helft 19de eeuw. Haaks op dit gedeelte, voormalige dwarsschuur in stijl- en regelwerk, voorheen met bakstenen vullingen, thans gerestaureerd met recente vullingen, onder zadeldak. De zijgevel aan straatzijde is versteend, en voorzien van een rondboogvenster in een rechthoekige, kalkstenen omlijsting met sluitsteen.