Het kasteel van Bovelingen is de kern van het oude goed Bovelingen, ook Schalkhoven genaamd.

HISTORIEK

Jan van Schalkhoven is de oudste gekende eigenaar, vermeld in 1390. Nadien in het bezit van de familie van den Hoven en in 1526 verworven door Aert Schroots, heer van Pepingen. Michel de Borchgrave koopt het kasteel van zijn oom, Henri Schroots, in 1616. Waarschijnlijk bewoont hij vanaf deze periode het kasteel. In 1651 wordt het kasteel door Lorreinse troepen geplunderd.

Het oorspronkelijke kasteel was mogelijk een waterburcht. Waarschijnlijk vervangt Michel de Borchgrave, wanneer hij het goed in 1616 verwerft, de burcht door een waterkasteel. De gebouwen, zoals beschreven door Saumery (1738-44), en weergegeven op de bijhorende tekening van Remacle Leloup, geven hiervan een beeld. Het bestaat uit gebouwen in Maasstijl, rondom twee achter elkaar gelegen binnenplaatsen, waarvan het voorste, aan de oostzijde, de gesloten hoeve is. Het kasteel was voorzien van een Franse tuin met formele vijverpartijen.

In de eerste helft van de 18de eeuw, mogelijk circa 1740, hebben verbouwingen plaats. Het kasteel is nu U-vormig, met de open zijde naar de Altenastraat toe. De hoeve wordt heropgebouwd aan de westzijde.

Circa 1790 laat graaf de Borchgrave d'Altena opnieuw verbouwingen uitvoeren, die het kasteel een laatclassicistisch uitzicht geven. De kern van het gebouw blijft behouden, maar de oost- en westvleugel worden aanzienlijk ingekort, de gebouwen worden alle tot twee bouwlagen hoogte gebracht en onder mansardedaken geplaatst. De kasteelgrachten worden gedempt en waarschijnlijk ontstaat in deze periode de tuin in landschapsstijl, de waterpartijen worden een grote vijver. Een nieuw U-vormig complex van dienstgebouwen bevindt zich aan de oostzijde van het kasteel, ongeveer op de plaats van de huidige dienstgebouwen. De manège, de ijskelder en het tuinpaviljoen dateren uit deze periode. Dit is de toestand zoals weergegeven in de Atlas van de Buurtwegen (1843).

De dienstgebouwen worden eind 19de of begin 20ste eeuw vervangen door de huidige, in eclectische stijl.

In het begin van de jaren 1920 wordt het kasteel verkocht aan de gebroeders Franz en Paul Wittouck uit Brussel, na hun overlijden aan de eigenaars van de Tiense Suikerraffinaderij; vanaf die periode wordt het kasteel niet meer bewoond. Circa 1947 woedt een zware brand in het kasteel, slechts één vleugel en een toren blijven bewaard. Circa 1954-55 worden de laatste resten afgebroken.

Het interieur van het kasteel dateerde uit de periode van de verbouwing door graaf de Borchgrave d'Altena in 1790.

BESCHRIJVING

Van het kasteel resten thans slechts de dienstgebouwen en de hoeve.

Nummer 39-41: dienstgebouwen van het kasteel van Bovelingen. U-vormig complex uit eind 19de - begin 20ste eeuw, met de open zijde naar het zuiden. De vleugel aan de zijde van de Altenastraat omvat de inrijpoort en het voormalige koetshuis. Bakstenen gebouwen van twee bouwlagen onder zadeldaken (leien); dakvensters met tuitgevelbekroning. De traveeën zijn gemarkeerd door verdiepte, getoogde gevelvlakken, waarbinnen zich de vensters bevinden. Een aantal traveeën, de zijgevels van de beide haakse vleugels en de poorttravee zijn opgevat als tuitgevels met rondbogige spaarvelden afgelijnd door lisenen met hardstenen afwerking. Getoogde inrijpoort in een hardstenen omlijsting met negblokken en sluitsteen aan de boog. Getoogde muuropeningen met hardstenen negblokken en sluitsteen.

Aan de oostzijde staat een gevelserre, en hierachter de ommuurde voormalige moestuin, waarschijnlijk ontstaan aan het eind van de 18de eeuw. Het gedeelte tussen deze dienstgebouwen en de hoeve, waar zich de oprit tot het verdwenen kasteel bevindt, is afgesloten door een ijzeren hek.

Ten zuiden van dit complex bevindt zich een tuinhuisje onder schilddak (leien), afgewerkt zoals de andere gebouwen, doch met open voorgevel, de dakrand gedragen door houten zuiltjes.

De toegangsdreef uit de eerste helft van de 17de eeuw loopt nu dood op de manège, waarschijnlijk uit de eerste helft van de 19de eeuw. Bakstenen gebouw van vijf traveeën en één bouwlaag onder schilddak. Oorspronkelijk waren alle vensters halfrond, deze van de voorgevel werden vergroot. Centrale deur met halfrond bovenlicht.

Wat verder ten zuiden, rechts van dezelfde dreef, de ijskelder.

Helemaal aan het einde van het park, een merkwaardig tuinpaviljoen in de vorm van een kleine, Romeinse tempel, uit eind 18de eeuw. Mergelstenen gebouw van één travee onder zadeldak. Het gebouw is op een podium gebouwd, met een trap aan de voorzijde, die toegang verleent tot het portaal: hardstenen Dorische zuilen dragen een entablement met driehoekig fronton; rechthoekige deur in een geprofileerde, mergelstenen omlijsting met entablement. De wanden van de cella zijn blind.

Het huidige kasteelpark is verwilderd; de vijver is verdwenen. Enkele merkwaardige bomen, onder meer een acacia, een eik en enkele platanen bleven bewaard.

Nummer 43: voormalige hoeve van het kasteel van Bovelingen. Gesloten hoeve uit de eerste helft van de 18de eeuw, de oostvleugel maakte tot eind 18de eeuw deel uit van de westvleugel van het kasteel. Bakstenen gebouwen onder zadeldaken (leien en kunstleien), rondom het rechthoekige, gekasseide erf met centrale mestvaalt.

Inrijpoort in de noordvleugel. Korfboogpoort in een rechthoekige, kalkstenen omlijsting met schijnvoegen en geprofileerde druiplijst. Aan erfzijde is het een rondboogpoort afgewerkt met kalkstenen negblokken in regelmatig verband afwisselend met baksteen; aan weerszij, analoge inrijpoorten van de wagenhuizen; stallen in de beide uiterste traveeën.

Woonhuis centraal in de westvleugel. Breedhuis van drie traveeën en twee bouwlagen onder wolfsdak, op sterk verhoogde begane grond; kalkstenen plint met keldergaten. Kalkstenen hoekbanden in regelmatig verband. Kruiskozijnen in een kalkstenen omlijsting op de benedenverdieping, bolkozijnen in een dito omlijsting op de bovenverd. Rechthoekige deur in een kalkstenen omlijsting met kalkstenen tussendorpel. Dubbele, kalkstenen steektrap, waarbinnen de kelderdeur.

Stallen aan weerszijde van het woonhuis, met lagere daknok. Het rechtergedeelte is thans grotendeels als woning ingericht. De oorspronkelijke muuropeningen zijn de rechthoekige deuren en vensters in een kalkstenen omlijsting; dit geldt ook voor de muuropeningen van de overige stallen. Stalvleugel achteraan het erf, ten zuiden; verschillende muuropeningen werden gewijzigd.

Dubbele dwarsschuur ten oosten van het erf. De gevel aan erfzijde dateert uit de eerste helft van de 18de eeuw; de achtergevel, die vroeger opgenomen was in één van de kasteelvleugels, wordt eind 19de - begin 20ste euuw herbouwd in eclectische stijl, aansluitend bij de bouwstijl van de hoger beschreven dienstgebouwen van het kasteel, en voorzien van twee vierkante hoektorens. De erfzijde is voorzien van twee korfboogpoorten in een rechthoekige omlijsting van kalksteen, met geprofileerde druiplijst. Centraal tegen de voorgevel werd, waarschijnlijk in de tweede helft van de 19de eeuw, een gebouw geplaatst, met links een rechthoekige constructie met driezijdige sluiting.