is aangeduid als beschermd stads- of dorpsgezicht, intrinsiek Wellermolen op de Herk met omgeving en hoeve Het Kasteeltje
Deze bescherming is geldig sinds
omvat de aanduiding als vastgesteld bouwkundig erfgoed Wateroliemolen Wellermolen
Deze vaststelling is geldig sinds
omvat de aanduiding als beschermd monument Wellermolen op de Herk: molenhuis, sluis en waterrad
Deze bescherming is geldig sinds
omvat de aanduiding als beschermd monument Wellermolen op de Herk: uitbreiding
Deze bescherming is geldig sinds
omvat de aanduiding als vastgesteld bouwkundig erfgoed Wateroliemolen Wellermolen
Deze vaststelling was geldig van tot
Watermolen van het onderslagtype, gelegen op de Herk, voor het eerst vermeld in 1235. Waarschijnlijk dezelfde die genoemd wordt in de memoires van de Ferraris als olieslagmolen. Op de Ferrariskaart (1771-77) en in de Atlas van de Buurtwegen (1844) aangeduid als een L-vormig complex, met een nu verdwenen dwarsschuur of doorgang naar de velden tussen woonhuis en haakse stal in.
Heden complex van losstaande bestanddelen met woon- en molenhuis ten zuidwesten (nok loodrecht op de Herk), voormalige stal ten zuidoosten en bakhuis achter het woonhuis ten zuidwesten. Achterin gelegen, aan het einde van een gekasseide oprit.
Ten zuidwesten, bakstenen woon- en molenhuis van zes traveeën en twee bouwlagen onder zadeldak (Vlaamse pannen), in kern mogelijk teruggaand tot de tweede helft van de 18de eeuw. Versteende vakwerkbouw confer schaarse resten in de achtergevel. Vier traveeën brede voorgevel van het later versteende woonhuis uit het eerste kwart van de 20ste eeuw.
Witgekalkte molenhuisgevel van twee traveeën met laaddeur en rechthoekig venster op de bovenverdieping. Achtergevel met schaarse resten van het oorspronkelijke vakwerk. Baksteen met ingegrift jaartal 1806 opgenomen in een metselaarsteken met Sint-Andreaskruismotief van gesinterde baksteen, bewaard boven de kozijndeur in een vroeger versteende partij van de benedenverdieping van het molenhuis confer bouwnaden en baksteensoort en -koloriet. Vier houten kozijnen op de tweede bouwlaag. Rechter zijgevel bezet met cementlaag ter hoogte van het ijzeren rad; drie rondboogvensters van circa 1920; recent baksteenmetselwerk in de top. Betonnen sluiswerk, loopbrug en damwanden. Binnenwerk van circa 1900 nog aanwezig.
Ten zuidwesten, achter het woonhuis, tweeledig bakhuis in versteend vakwerk onder zadeldak (Vlaamse pannen).
Ten Zuidoosten, vooraan en haaks op het woonhuis, voormalige stal in baksteenbouw, verhoogd confer bouwnaden en afgedekt met zadeldak (mechanische pannen).
Bron: PAUWELS D. & SCHLUSMANS F. met medewerking van MUYLDERMANS E. & ROMBOUTS J. 1999: Inventaris van het cultuurbezit in België, Architectuur, Provincie Limburg, Arrondissement Tongeren, Kanton Borgloon, Bouwen door de eeuwen heen in Vlaanderen 14n4, Brussel - Turnhout.
Auteurs: Schlusmans, Frieda; Pauwels, Dirk
Datum:
De tekst wordt ter beschikking gesteld door: Agentschap Onroerend Erfgoed (AOE)
Mogelijk was deze watermolen eertijds een oliemolen maar de molen is vandaag, en reeds zeer lang, een graanmolen met twee koppel stenen en buil.
Ten zuiden van de molen ligt een hoogstamboomgaard. De omgeving rond de molen behoort tot het Natuurgebied ‘Broekbeemd’. Het betreft vochtig, drassig weiland met beplanting van populieren en struikgewas. De bodem bestaat uit venig materiaal op lemige ondergrond. Hieruit wordt duidelijk dat de Broekbeemd vroeger een uitgebreid laagveen- en broekbosgebied moet geweest zijn. Doorheen het gebied stroomt de Herk die wordt gemarkeerd door een bomenrij. De Broekbeemd bevindt zich in het vroegere overstromingsgebied van de Herk. Daar de Herk ontspringt in het kalkrijke droge Haspengouw werd er bij overstromingen kalk afgezet in de beemd. De waterstand werd door cultuurtechnische ingrepen drastisch verlaagd.