De gedenkzuil voor de Nieuw-Zeelandse Divisie staat in een klein parkje bij het kruispunt van de Schipstraat en de ’s Graventafelstraat, op ongeveer drie kilometer ten zuidwesten van het centrum van Passendale, op ongeveer twee kilometer ten noorden van Zonnebeke, op de zogenaamde Midden-Westvlaamse heuvelrug.

Historische beschrijving

Het gedenkteken op het gehucht ’s Graventafel herdenkt de rol van de Nieuw-Zeelandse Divisie tijdens de Slag bij Broodseinde (4 oktober 1917) die op zijn beurt kaderde in de Derde Slag bij Ieper (Slag bij Passendale).

Het gehucht ’s Graventafel is op de Midden-Westvlaamse heuvelrug gelegen. Een vooroorlogse molen zou er de gevechten van 1914-1918 niet overleven. Het gehucht was tijdens de Eerste Slag bij Ieper enkele dagen in Duitse handen gevallen, maar Franse eenheden konden tot op de hoogte terugkeren. Het front viel er stil en de hele winter ’14-’15 werd hier een verbeten loopgravenoorlog gevoerd. Na de Tweede Slag bij Ieper lag het gehucht enkele kilometers achter de Duitse frontlijn, tot in de nazomer van 1917. ’s Graventafel kwam tussen de Duitse 3de en 4de verdedigingslinie te liggen, respectievelijk de ‘Wilhelm Stellung’ en de ‘Flandern I Stellung’ genaamd. Beide stellingen werden ter hoogte van ’s Graventafel met mekaar verbonden via een dwarsstelling, ‘Mittel Riegel’ of ‘Gravenstafel Switch’ genaamd.

Op 31 juli 1917 was de Derde Slag bij Ieper van start gegaan, een grootschalige geallieerde poging om het Duitse front in Vlaanderen te doorbreken. De Slag kan opgedeeld worden in afzonderlijke strijdfases. De 4de oktober staat geboekstaafd als de Slag bij Broodseinde. Niettegenstaande de regen en het moeilijke terrein vorderden twee divisies die dag bij Langemark, twee divisies bereikten Poelkapelle, de Nieuw-Zeelandse Divisie nam de hoogte van ’s Graventafel in, drie Australische divisies veroverden het Rozenveld (Tyne Cot) en de heuvelrug Broodseinde-Molenaarelst, drie Britse divisies rukten op tot het Noordeinde, de Reutel en de Polderhoek. Die aanval counterde de geplande Duitse tegenaanval. Voor de geallieerden werd 4 oktober de meest ‘succesvolle’ dag: het resultaat van de gevechten bij Broodseinde was dat de hoogte van Passendale op haar zuidflank nu stevig in handen van de Britten was. Voor het Duitse 4de leger werd het de zwartste dag, door de enorme verliezen en door de breuk in de ‘Flandern I – Stellung’.

De Nieuw-Zeelandse Divisie maakte op 4 oktober deel uit van het ‘Australian and New Zealand Army Corps’ (ANZAC), meer bepaald van het ‘II. ANZAC Corps’. Ze slaagden er in de vooropgestelde objectieven te bereiken, namelijk de verovering van ‘s Graventafel en de ‘Mittel Riegel’, om vervolgens op te rukken tot de Ravebeek. Ze maakten die dag bovendien 1.200 krijgsgevangenen. De Nieuw-Zeelanders hadden evenwel meer dan 450 doden te betreuren.

Nieuwe aanvallen op 9 en vooral op 12 oktober 1917 werden voor de Nieuw-Zeelanders een regelrechte ramp: op 12 oktober werden 846 Nieuw-Zeelanders in enkele uren tijd gedood, ongeveer 2.000 anderen raakten gewond of vermist. Dit terwijl die dag geen enkel objectief behaald kon worden. Op geen enkele andere dag in de geschiedenis zijn er meer Nieuw-Zeelanders gewelddadig om het leven gekomen dan op 12 oktober 1917. Hierna werden de Nieuw-Zeelanders uit de Salient weggebracht. Haig zou de ANZAC-troepen laten aflossen door Canadezen die uiteindelijk in november 1917 het dorpscentrum van Passendale konden veroveren.

Het Nieuw-Zeelandse gedenkteken werd onthuld op vrijdag 1 augustus 1924, op de plaats van een vooroorlogse woning. Op de plechtigheid waren prominenten aanwezig, waaronder de ‘High Commissioner for New Zealand’, Sir James Allen en Majoor-Generaal Alexander Russel, de bevelhebber van de Nieuw-Zeelandse troepen in Europa. Merkwaardig genoeg vermeldt het gedenkteken enkel de gevechten van 4 oktober 1917. Er wordt geen gewag gemaakt van de desastreus verlopen gevechten van 9 en 12 oktober 1917. Op Tyne Cot Cemetery worden alle vermiste Nieuw-Zeelanders van oktober 1917 bij naam herdacht in een speciale apsis, deel uitmakend van het zogenaamde ‘Tyne Cot Memorial to the Missing’. Het Nieuw-Zeelandse gedenkteken op ’s Graventafel is identiek als het gedenkteken voor de Nieuw-Zeelandse divisie in het ‘New Zealand Memorial Park’ in Mesen.

Beschrijving

Het gedenkteken bevindt zich op een hiertoe speciaal aangelegd park, afgezoomd met populieren en Portugese laurierkers. Op een platform met drie treden die aan de voorkant licht gebogen zijn en trapeziumvormige paaltjes op de vier hoeken, staat een hoge zuil op een tweedelige sokkel, die bovenaan concaaf gebogen is. Hij draagt op elke zijde een vooruitspringend blok met profilering, onderaan aan elke zijde voorzien van een extra trede. De hoge zuil is vierkant, versmalt naar boven toe en is lichtjes zadeldakvormig afgewerkt. Alles is uitgevoerd in witte natuursteen.

Op de zuil: op de voorkant bovenaan een lauwerkrans in reliëf met linten, daaronder 'In Honour of the men of the New Zealand Division', 'The battle of Broodseinde 4th of October -1917-'; op de linkerkant 'A la mémoire de la division Néo-Zélandaise' 'Bataille de Broodseinde 4 Octobre -1917-'; op de rechterkant 'Ter eer der stryders der Nieuw Zeelandsche Afdeeling' 'De veldslag van Broodseinde 4den Oktober -1917-'. Op de sokkel: op de voorkant in een andere soort witte natuursteen een vierkante plaat met daarop een lauwerkrans met daarin een varenblad en 'New.Zealand', rondom de lauwerkrans rankwerk en twee lansen erachter, daaronder 'This monument marks the site of Gravenstafel which, on October the 4th 1917 was captured by the New Zealand Division as part of a general advance towards Passchendaele.' ' "From the uttermost ends of the earth" '. Op de linkerkant 'Ce monument indique la position de Gravenstafel dont s'est emparée, le 4 octobre 1917, la division néo-Zélandaise, participant à une avance générale dans la direction de Passchendaele.' ' "De l'autre extrémité du monde" '. Op de achterkant: een krans met lint en 'The New Zealand Division', 'Auckland.Wellington', 'Canterbury.Otago' Op de rechterkant: 'Dees gedenkteeken duidt de plaats van Gravenstafel aan, die op den 4den oktober 1917, in verband met den grooten optocht naar Passchendaele door de Nieuw-Zeelandsche afdeeling ingenomen werd.', ' "Van de uiterste einden der aarde" '. De letters zijn ingehouwen hoofdletters en hebben geen accenten.

H. 890 cm x Br. 710 cm x D. 845 cm

Locatie

Gelegen op het kruispunt van de 's Graventafelstraat en de Schipstraat, op ca. 3km ten ZW van het centrum van Passendale. De omgeving is heuvelachtig. Vlakbij is een kleine Britse schuilplaats uitgebouwd in de berm van de s Graventafelstraat en een gedenkkapel voor de vrede.

Historische achtergrond

Dit gedenkteken op de wegkruising op 's-Graventafel herdenkt de rol van de Nieuw-Zeelanders in de Slag van Broodseinde op 4 oktober 1917.

Op 31 juli 1917 was de Derde Slag om Ieper losgebroken, een opeenvolging van meerdere afzonderlijke strijdfases in een poging om de Duitse linies te doorbreken. Rond midden september werden het "Australian and New Zealand Army Corps" (ANZAC) naar de sector gestuurd vanaf het kanaal naar de Leie tot aan de spoorweg Ieper-Roeselare. Dat waren 2 legerkorpsen bestaande uit 5 Australische divisies en 1 Nieuw-Zeelandse divisie.

Op 4 oktober 1917 vond de Slag bij Broodseinde plaats, het grote kruispunt ten O van de kerk van Zonnebeke. Ten koste van zeer hoge verliezen konden de geallieerden een aantal veroveringen bewerkstelligen. Bij deze slag waren 12 divisies betrokken, waaronder I en II ANZAC. Van I ANZAC deed de 1ste en 2de Australische divisie mee (tot aan de spoorlijn Ieper-Roeselare) en van II ANZAC de 3de Australische divisie en de Nieuw-Zeelandse divisie.

De belangrijkste geografische objectieven van II ANZAC waren 's-Graventafel en Bellevue, 2 van de talrijke punten ten W en NW van de hoogte van Passendale die de omgeving domineren in de richting van Ieper. 4 oktober zou een zwarte dag worden voor het Duitse leger. De voorbereiding van de artillerie was zeer effectief geweest, want de Duitse eerste linies waren sterk bezet omdat zij zelf ook hadden willen aanvallen. Op het einde van de dag had de Nieuw-Zeelandse divisie haar objectieven bereikt, 1.200 krijgsgevangenen gemaakt en 59 machinegeweren veroverd. Het resultaat van de gevechten om Broodseinde was dat de hoogte van Passendale op haar zuidflank nu stevig in handen van de Britten was.

Onder meer door het Duitse artillerievuur en de slechte toestand van het terrein waren er echter ook veel slachtoffers bij de geallieerde troepen. Vanwege die verliezen werd op 7 oktober aan Haig voorgesteld om het offensief te stoppen. Hij wilde echter 2 vaste wegen: 1 naar Passendale en 1 naar Westrozebeke. Tijdens de aanval op Passendale op 12 oktober 1917 bleef de Nieuw-Zeelandse Divisie steken in de modder en de artillerie kon hen onvoldoende beschermen. De divisie verloor zo duizenden manschappen in enkele uren tijd. Na die slag werden de Nieuw-Zeelanders uit de Salient weggebracht voor een welverdiende rust. Haig zou de ANZAC-troepen laten aflossen door Canadezen die uiteindelijk in november Passendale konden veroveren.

Het Nieuw-Zeelands gedenkteken werd onthuld op vrijdag 1 augustus 1924. Op de plechtigheid waren prominenten aanwezig: kolonel sir James Allen, de hoge-commissaris van Nieuw-Zeeland, luitenant-generaal Alexander Godley, majoor-generaal Alexander Russel, bevelhebber van de Nieuw-Zeelandse troepen in Europa tijdens de oorlog, en andere, verder de gouverneur van de provincie West-Vlaanderen, de provinciecommandant, de arrondissementscommissaris en de burgemeesters van Passendale en Zonnebeke. Er staat een gelijkaardig gedenkteken te Mesen.

Beschrijving

Het gedenkteken bevindt zich op een hiertoe speciaal aangelegd park met bomen en struiken. Op een platform met drie treden die aan de voorkant licht gebogen zijn en trapeziumvormige paaltjes op de vier hoeken, staat een hoge zuil op een tweedelige sokkel, die bovenaan concaaf gebogen is. Hij draagt op elke zijde een vooruitspringend blok met profilering, onderaan aan elke zijde voorzien van een extra trede. De hoge zuil is vierkant, versmalt naar boven toe en is lichtjes zadeldakvormig afgewerkt. Alles is uitgevoerd in witte natuursteen.

Op de zuil: op de voorkant bovenaan een lauwerkrans in reliëf met linten, daaronder 'In Honour of the men of the New Zealand Division', 'The battle of Broodseinde 4th of October -1917-'; op de linkerkant 'A la mémoire de la division Néo-Zélandaise' 'Bataille de Broodseinde 4 Octobre -1917-'; op de rechterkant 'Ter eer der stryders der Nieuw Zeelandsche Afdeeling' 'De veldslag van Broodseinde 4den Oktober -1917-'. Op de sokkel: op de voorkant in een ander soort witte natuursteen een vierkante plaat met daarop een lauwerkrans met daarin een varenblad en 'New.Zealand', rondom de lauwerkrans rankwerk en twee lansen erachter, daaronder 'This monument marks the site of Gravenstafel which, on October the 4th 1917 was captured by the New Zealand Division as part of a general advance towards Passchendaele.' '"From the uttermost ends of the earth"'. Op de linkerkant 'Ce monument indique la position de Gravenstafel dont s'est emparée, le 4 octobre 1917, la division néo-Zélandaise, participant à une avance générale dans la direction de Passchendaele.' '"De l'autre extrémité du monde"'. Op de achterkant: een krans met lint en 'The New Zealand Division', 'Auckland.Wellington', 'Canterbury.Otago'

Op de rechterkant: 'Dees gedenkteeken duidt de plaats van Gravenstafel aan, die op den 4den oktober 1917, in verband met den grooten optocht naar Passchendaele door de Nieuw-Zeelandsche afdeeling ingenomen werd.', '"Van de uiterste einden der aarde."'.

De letters zijn ingehouwen hoofdletters en hebben geen accenten.

H. 890 cm x Br. 710 cm x D. 845 cm

Op de hoek bij de Schipstraat, New Zealand Memorial. Op de hoogte midden beboomd parkje gelegen witstenen obelisk op sokkel met lauwerenkrans en drietalig opschrift: "In honour of the men of the New Zealand division. The battle of Broodseinde. 4th of october 1917." Op de sokkel: "This monument marks the site of Graventafel wich on october the 4th 1917 was captured by the New Zealand division as part of a general advance towards Passchendaele.", "From the uttermost ends of earth."