Het Witte Huys te Knesselare is een 18de-eeuws herenhuis in Lodewijk XV-stijl.

Historiek

Het herenhuis dateert van omstreeks 1760 en staat sinds 1788 gekend als het “Witte Huys”. In de 19de en eerste helft van de 20ste eeuw was het herenhuis dienstig als notaris-, dokters- en burgemeesterswoning, vooraleer het in gebruik genomen werd als café “De Lusthof” en nadien als winkel en als postkantoor. In 1933 werd een benedenvenster gewijzigd tot winkelraam.

Beschrijving

Het 18de-eeuwse herenhuis werd opgericht aan één van de hoofdwegen (oude Gentweg) van Knesselare, een landelijk woondorp in het Meetjesland en tevens grensgemeente met de provincie West-Vlaanderen. Gelegen binnen de dorpskern van Knesselare ligt het “Witte Huys” in de buurt van de 18de-eeuwse pastorie en de 19de-eeuwse dorpskerk. Het Witte Huys ligt tevens in de zichtas van de Smissestraat, een zijstraat van de Veldstraat die van bij de pastorie achter de kerk aan Drieselken vertrekt. Het deels vrijstaande herenhuis is geflankeerd door aaneengesloten jongere rijbebouwing.

Exterieur

Binnen de context van landelijke dorpsbebouwing bezit deze 18de-eeuwse herenwoning in rococostijl een monumentaal en prestigieus voorkomen met exclusief karakter. Typerend voor dergelijke 18de-eeuwse woning is de symmetrische dubbelhuisopstand en een volume van twee bouwlagen dat vijf traveeën breed is. Het zwarte pannen zadeldak, met nok parallel aan de straat, bewaart zijn aandaken met vlechtingen. De straatgevel is uitgewerkt tot een bepleisterde en geschilderde lijstgevel met mooie evenwichtige proporties. In de 18de eeuw bezat de voorgevel een witte kleur, in een recente periode roze gekleurd en heden groen. De gevel zet aan op een arduinen plint en is aan de linker gevelhoek begrensd door een smalle geblokte pilaster.

Een opvallend accent in de gevel vormt de centrale deurtravee geflankeerd door kolossale Ionische pilasters op hoge, geprofileerde arduinen sokkel. De rechter pilaster is deels onderbroken door de latere plaatsing van het winkelraam. In het bekronend en gebroken driehoekige fronton van de deurtravee is een oculus aangebracht. De oculus is gevat in een omlijsting met oren. Voorts wordt de aandacht voornamelijk getrokken door de prachtige brede spiegelboogdeur gevat in een geprofileerde arduinen omlijsting op neuten met sluitsteen, onder gebogen druiplijst en voorafgegaan door twee treden. Het schrijnwerk van de deur bewaart een niervormig bovenlicht met originele decoratieve waaier en gebogen tussendorpel met verfijnde sculpturale ornamentiek waaronder rocailles en afhangende voluutjes. Ook het korfboogvenster boven de deur vertoont een waaier en omlijsting met rijke versiering waaronder een schelpvormig sluitstuk en een borstwering met opengewerkte ovalen.

In de zijtraveeën bezitten de vensteropeningen de voor de rococoperiode typerende spiegelboogvorm en zijn voorzien van een geprofileerde omlijsting met sluitsteen op hardstenen dorpel. De lekdrempels van de bovenvensters zijn vergezeld van een versiering in de vorm van een rechthoekig paneel op drupstenen. Het 19de-eeuwse schrijnwerk met T-ramen vertoont een typisch schelpmotief. Bovenaan is de gevel afgelijnd door een hoofdgestel met fijn geprofileerde architraaflijst, vlakke fries en een in het midden onderbroken kroonlijst met tandlijst en op klossen. Heel recent is de voorgevel links ontsierd door het ijzeren raamwerk voor een publiciteitspaneel.

De gewitte bakstenen linker zijgevel op gepikte plint is enkel geopend door een getralied keldervenster en een rechthoekig zoldervenster.

De achtergevel is een lijstgevel die een deel van zijn oorspronkelijke 19de-eeuwse beraping behield. De rechthoekige muuropeningen zijn gevat in vlakke bepleisterde omlijstingen, op de bovenverdieping onder de lekdorpels verrijkt met siermotieven. Op de begane grond onderging de achtergevel een aantal wijzigingen onder meer een vergroot benedenvenster. Bovenaan is de gevel afgelijnd door een vlak bepleisterde fries en een kroonlijst.

Interieur

Het interieur bewaart grosso modo zijn originele indeling en structuur. De centrale benedengang eindigt bij het bredere trappenhuis. Onder de trap bevindt zich de kelderdeur en een kwartslagtrap naar twee gewelfde kelderkamers die door een gewelfde gang met elkaar verbonden zijn. Ondanks een aantal ingrepen uit de 20ste eeuw bleven toch belangrijke oorspronkelijke en kwalitatieve elementen van de historische aankleding bewaard. In de centrale gang en het aansluitende trappenhuis ligt een originele zwart en witte marmeren tegelvloer met een mooi geometrisch patroon. Het stucplafond bleef er bewaard evenals een 18de-eeuwse tussendeur. Een zeer fraai element is ongetwijfeld de 18de-eeuwse eiken bordestrap met spijlenleuning en een originele trappaal in rococostijl. Het houten portaal achter de voordeur is een jongere toevoeging. In de twee linker salons van het herenhuis zijn de schoorsteenmantels verdwenen, maar de boezems van de 18de-eeuwse schouwen behielden hun decoratie met rocaillestucwerk, vogel- en bloemmotieven. Beide kamers bewaren hun bepleisterde plafonds met kooflijst en fijn stucwerk. De twee ramen aan de straatzijde bewaren geornamenteerd sluitwerk en sculpturaal bewerkte 18de-eeuwse eiken binnenluiken. De tussenwand die beide salons scheidt, is gedeeltelijk weggebroken en de wand behorend tot de oorspronkelijke achtergevel van het herenhuis is geopend naar een jongere aanbouw met plat dak van het vroegere postkantoor. De vloeren dateren in deze kamers uit de jaren 1960.

Van de rechter benedenkamers bewaart een achterkamer een brede Vlaamse haard met geprofileerde houten haardlijst, doch de haard verkreeg in de 20ste eeuw een niet passende bekleding. De vloeren in dit gedeelte van de woning dateren uit de jaren 1950 en tegen de plafonds is een valse zoldering aangebracht. De meest rechtse kamer aan de straatzijde maakt structureel nu nog deel uit van de aanpalende woning Veldstraat 16.

De slaapkamers op de bovenverdieping bezitten plankenvloeren en in de meeste kamers bleven paneeldeuren bewaard met hun lijstwerk en een zelfde type deurknop. Aan de straatzijde bewaren de raamkozijnen hun decoratief sluitwerk. In de twee linker slaapkamers bleef de 18de-eeuwse schouw bewaard met een gemetste schouwmantel en een schouwboezem verrijkt met lijstwerk en stucornamentiek. Er zijn aanwijzingen dat een derde oorspronkelijke schouwmantel wellicht schuil gaat achter een valse houten wand met ingemaakte kast in de rechter slaapkamer aan de straatzijde. In deze kamer bleef ook de bepleisterde plafond met kooflijst bewaard (met schadebeeld). De andere kleinere slaapkamers in de rechter helft van de woning vertonen ook een valse houten wand met ingemaakte kast.

Een steile houten steektrap leidt naar de zolder. Het zoldergebinte telt drie houten spanten.