erfgoedobject

Parochiekerk Onze-Lieve-Vrouw Geboorte met kerkhof

bouwkundig element
ID
34786
URI
https://id.erfgoed.net/erfgoedobjecten/34786

Juridische gevolgen

Beschrijving

Historiek

Omringd door kerkhof afgesloten door fraai ijzeren hek op de noordwestelijke hoek met de Lotenhullestraat, in 1864 geschonken door baron de Kerchove-de Naeyer, ter vervanging van een muur. Rondom de kerk, op het kerkhof, staan vijftien geschilderde bakstenen ommegangkapelletjes met de statiën van de Heilige Rozenkrans op doek, ingewijd in 1891, vernieuwd in 1955.

Parochie vermoedelijk ontstaan midden 13de eeuw. Oudste vermelding van de kerk in 1435. Over de bouwgeschiedenis is weinig bekend. In de tweede helft van de 17de eeuw, na de vernieling tijdens de godsdiensttroebelen, heropgebouwd. Grote verbouwingswerken vonden plaats in de 19de eeuw. Vergroot met een derde beuk (ten zuiden) en een nieuwe voorgevel met bijkomende travee in 1847 respectievelijk naar ontwerp van bouwmeester Hoornaert (Waregem) en C.L. t' Kindt (Nevele). De oorspronkelijk vrijstaande westtoren werd ingebouwd in de nieuwe voorgevel. In 1870-74 vergroot onder leiding van architect A. Van Assche: toevoeging van twee traveeën aan de oostzijde, beuken werden afgesloten door veelzijdige apsissen en bouw van twee nieuwe sacristieën. Bij de restauratiewerken in 1879 onder leiding van Ed. & L. Van Herrewege kreeg de kerk een neogotisch uitzicht door het aanbrengen van neogotische steunberen en spitsboogvensters met staaf- en maaswerk. In 1903-05 gerestaureerd door J. Goethals. In 1883 plaatste men een calvariekapel tegen de eerste travee van de noordelijke -zijgevel.

Volledig uitgebrand in 1944. Gevolgd door wederopbouw in 1950, grotendeels naar het vroegere model, onder leiding van architect A. Bressers. Een vlakke koorafsluiting verving de 19de-eeuwse zijapsissen, de sacristieën werden vernieuwd. Binnenin werden stenen kruisribgewelven aangebracht en een betonnen dakconstructie naar ontwerp van professor F.G. Riessauw.

Beschrijving

De plattegrond ontvouwt een driebeukige transeptloze hallenkerk met schip van zes traveeën en koor van één travee met driezijdige apsis. Uitgebreid aan de oostgevels met vlakke koorafsluiting en sacristieën. Vierkante ingebouwde westtoren.

Baksteenbouw met gebruik van zandsteen voor plint, deuromlijstingen en afwerking muuropeningen. Beuken afgedekt met afzonderlijke zadeldaken met dakkapelletjes.

Grotendeels (neo)gotisch getinte vormgeving met in 1870-74 en 1879 aangebrachte spitsboogvensters voorzien van drieledig maaswerk tussen versneden steunberen. Met zandsteen omlijste korfboogdeurtjes in de westgevels van de zijbeuken. In de noordelijke zijgevel gedicht lijkdeurtje (tweede travee). De gerestaureerde vierkante westtoren refereert nog grotendeels aan zijn oorspronkelijk uitzicht (17de eeuw) met een zandstenen korfboogportaal op de begane grond, erboven een spitsboogvenster, versneden steunberen bekroond met pinakels, spitsboogvormige galmgaten, schietgaten en steigergaten onder de kroonlijst en de vierkante naaldspits met dakkapellen en windhaan; uurwerkplaat op iedere gevel. Westgevel van zuidelijke zijbeuk naast spitsboogvenster gedateerd op een gevelsteentje 1847.

Mobilair

Volledig vernieuwd in de jaren 1950 en 1960.

  • Archief Koninklijke Commissie voor Monumenten en Landschappen, dossier 147.
  • DE POTTER F. - BROECKAERT J., Geschiedenis van de gemeenten der provincie Oost-Vlaanderen, reeks I, deel 1, Gent, 1864-70, p. 17-26.
  • VAN CLEVEN J., De parochiekerken van Groot-Aalter, Fotomap 5, Aalter, 1982, p. 17-21.
  • VANDENBUSSCHE - VAN DEN KERKHOVE c. - RENARD R., Fotorepertorium van het meubilair van de Belgische bedehuizen, Provincie Oost-Vlaanderen, Kanton Zomergem, Brussel, 1975, p. 15-16.
  • VAN DEN GHEYN G., Bellem, Oudheidkundige inventaris van Oost-Vlaanderen, Gent, 1911.

Bron: LANCLUS K. 1989: Inventaris van het cultuurbezit in België, Architectuur, Provincie Oost-Vlaanderen, Arrondissement Gent, Kanton Nevele, Bouwen door de eeuwen heen in Vlaanderen 12n1, Brussel - Turnhout.
Auteurs: Lanclus, Kathleen
Datum:
De tekst wordt ter beschikking gesteld door: Agentschap Onroerend Erfgoed (AOE)

Aanvullende informatie

Ommuurd kerkhof omheen de kerk met graftekens van midden 19de eeuw tot het einde van de 20ste eeuw.

De kerk met rechthoekig omringend kerkhof staan aangeduid op de Ferrariskaart uit 1771-1778 en de Atlas der buurwegen van 1841. De noord- en westzijde van het kerkhof zijn dan van de straat afgescheiden door een muur. De muur werd in 1864 door een metalen hek, geschonken door baron de Kerchove-de Naeyer, vervangen. De oost- en zuidzijde sluiten aan bij de omwalling van het kasteel. Omstreeks 2000 werd het kerkhof naar het zuiden vergroot. De oude wal werd gedempt en ingericht als een omlopend pad ten oosten en ten zuiden van het oudste deel van het kerkhof en aansluitend bij de Mariahovenlaan en Lotenhullestraat.

Het vergroende kerkhof is ter hoogte van de straat afgesloten door een gietijzeren hek op een hardstenen plint. Het toegangshek is verdwenen. Op het kerkhof staan vijftien geschilderde bakstenen ommegangkapelletjes met de statiën van de Heilige Rozenkrans op doek, ingewijd in 1891, vernieuwd in 1955. De pijlerkapellen op rechthoekige basis onder een zadeldakje zijn opgetrokken uit rode baksteen, aangevuld met zwarte baksteen voor de geblokte hoekpenanten en omlijsting van de mandorlavormige beglaasde nissen.

De voornamelijk hardstenen graftekens op het kerkhof tonen de volledige evolutie van de grafkunst op een landelijke gemeente van de Eerste Wereldoorlog tot de jaren 1970. De opvallendste, grootste en ook oudste bewaarde graftekens, zijn opgericht langsheen het toegangspad naar het kerkportaal en ten westen van de kerk. 

Zowel de kruisvormige stèles als de stèle-met-zerk en verhoogde zerken zijn aanwezig. Enkele sober gedecoreerde art-decograftekens tonen de vormentaal van het interbellum. De meeste graftekens zijn modernistisch van opzet, niet of vrij sober gedecoreerd. Her en der bleven ook kruisen in (sier)beton, marmer of mozaïek bewaard. Verschillende graftekens dragen applicaties in marmer en porselein.

Tot de opvallendste graftekens behoort het neoclassicistische grafteken voor het familiegraf Van Caneghem-de Nyer-de Kerchove d’Exaerde, opgericht in 1847. Het hardstenen grafteken, geplaatst tegen de zuidgevel van de kerk en omheind met een gietijzeren hek op een hardstenen plint, bedekt de volledige familiekelder. De zerk heeft de vorm van een zadeldak, nok haaks op de kerk. In het fronton zit een muuropening met gietijzeren sluiting die mogelijk oorspronkelijk toe liet in de kelder te kijken. Vandaag is de opening aan de binnenzijde dichtgemetseld. Het wandepitaaf tegen de kerkmuur beslaat de volledige breedte tussen twee steunberen van de kerk. Op een eenvoudige plint met een druiplijst steunt een bovenbouw geritmeerd door zuilen en pilasters ter afscheiding van de tekstplaten met de grafschriften. De bovenbouw bestaat uit een architraaf en een fronton afgewerkt met acroteri en centraal een kruis.

Het grafteken voor textielnijveraar Norbert Nys (+1936) en Marguerite Beltus (+1966) is vervaardigd uit een bakstenen omheining en een stèle in keramiek voorstellende de calvarie.

Het natuurstenen grafteken voor Flor Grammens (+1985) bestaat uit een stèle met zerk en heeft een uitgesproken gebeeldhouwde vormgeving. Grammens streed voor het gebruik van het Nederlands in België wat ook zichtbaar is in de grafsteen met de vermelding ‘Nederlands’ op de top van de stèle en de figuren die Grammens’ politieke en activistische carrière verbeelden. Op de zerk staat “AVVK’ zijn naam en de tekst ‘man van de daad’.

Het terreinonderzoek werd uitgevoerd in 2017.

  • Atlas van de Buurtwegen, opgesteld naar aanleiding van de wet op de buurtwegen van 10 april 1841, schaal 1:2.500 (overzichtsplannen schaal 1:10.000).
  • Kabinetskaart van de Oostenrijkse Nederlanden voor Zijn Koninklijke Hoogheid de Hertog Karel Alexander van Lotharingen, Jozef Jean François de Ferraris, Koninklijke Bibliotheek van België, uitgegeven in 1770-1778, schaal 1:11.520 herleid naar 1:25.000.
  • DRIESSEN W. & STEVAUX K. 2011: Wie is wie in Sint-Truiden? Bijdrage tot een biografisch woordenboek, Sint-Truiden.
Datum:
De tekst wordt ter beschikking gesteld door: Agentschap Onroerend Erfgoed (AOE)

Omstreeks 1965 werd het mobilair uitgebreid met een gestileerd figuratief beeld van "Onze-Lieve-Vrouw met Kind Jezus"; geplaatst op het rechter zijaltaar. Het heiligenbeeld (circa 1,20 m hoog) werd ontworpen en gebeeldhouwd in witte steen door Gerard Thienpont, beeldhouwer (Eke-Nazareth).

  • Informatie verstrekt door E. Van Lancker.
Datum:
De tekst wordt ter beschikking gesteld door: Agentschap Onroerend Erfgoed (AOE)

Relaties

  • Is deel van
    Bellemdorpweg

  • Is deel van
    Dorpskern Bellem

  • Is deel van
    Kraenepoel en Markettebossen


Je kan deze pagina citeren als: Inventaris Onroerend Erfgoed 2024: Parochiekerk Onze-Lieve-Vrouw Geboorte met kerkhof [online], https://id.erfgoed.net/erfgoedobjecten/34786 (geraadpleegd op ).

Beheerder fiche: Agentschap Onroerend Erfgoed

Contact

Heb je een vraag of opmerking over deze fiche? Meld het ons via het contactformulier.