Historiek

Enige Belgische kerk toegewijd aan de Heilige Radegonde. Zou gesticht zijn ten tijde van de Heilige Amandus in de 7de eeuw. De oudste delen van de huidige kerk klimmen echter op tot de eerste helft van de 12de eeuw en werden gedeeltelijk op oude funderingen gebouwd. Oorspronkelijk naar het noordoosten georiënteerd driebeukig romaans kerkje met transept, vlak afgesloten koor en kruisingstoren van veldsteen. In de 16de eeuw werd de benedenkerk grotendeels gesloopt, gevolgd door wederopbouw van de zijbeuken in baksteen en afgedekt met één zadeldak. Herstellingswerken midden 17de eeuw. Torenspits van 1757-59, later vernieuwd. Circa 1780 werd één travee toegevoegd en de oriëntatie van het koor veranderd: een nieuw koor met halfronde sluiting in baksteen werd aan de uitgebreide westzijde aangebracht. De ingang werd overgebracht onder het venster van het vroegere koor. In 1881-82 grootse bouwcampagne onder leiding van Auguste Van Assche: de kerk werd verlengd met twee traveeën, de 18de-eeuwse travee aangepast en de huidige voorgevel in neogotische stijl gebouwd, een doopkapel werd tegen de zuidelijke zijbeuk toegevoegd. Het koor werd terug naar zijn oorspronkelijke plaats gebracht met toevoeging van sacristieën in neoromaanse stijl. Neoromaanse drielichten vervingen de gotische vensters in koor en transeptgevels. De beuken werden afzonderlijk afgedekt. In 1893 volgde een nieuwe restauratiecampagne, waarbij onder meer het 16de-eeuwse gedeelte met dezelfde baksteen als de andere werden bijgewerkt en de vensters in dezelfde vorm werden aangepast om een uniform geheel te bekomen. Bouwnaden zijn echter nog zichtbaar.

Beschrijving

De plattegrond ontvouwt een driebeukig pseudobasilicaal schip van zes traveeën met pseudotransept en vlak afgesloten koor, geflankeerd door sacristieën. Tussen sacristie en noordelijke transeptarm traptorentje. Tegen eerste travee van zuidelijke zijbeuk aangebouwde zeshoekige doopkapel. Huidig uitzicht voornamelijk aansluitend bij de romaanse stijl met typische achtkantige kruisingstoren en met duidelijk herkenbare hand van de restaurateur Auguste Van Assche. Huidige voorgevel, opgetrokken uit baksteen in 1881-82. Hoge puntgevel met spitsboogportaal en vierlicht, geschoord door versneden steunberen en geflankeerd door zijbeukgevels met gelijkaardige, drieledige spitsboogvensters. Bakstenen zijbeukgevels met drieledige spitsboogvensters en geleed door versneden steunberen; afgedekt met lessenaarsdaken (leien). De blinde muren van het middenschip, uitstijgend boven de zijbeuken, zijn opgetrokken en gerestaureerd in natuursteen. Transeptgevels uit Doornikse steen of veldsteen, met neoromaanse drielichten. De zuidelijke transeptgevel werd bij restauratie van 1882 nagenoeg volledig vernieuwd in steen van Lessen.

Behouden romaans koor, vlak afgesloten met sporen van gedichte vensters en gedichte deur, van het vroegere in de 18de eeuw aangebracht portaal met behoud van de hardstenen omlijsting, thans ervoor Calvarie met eronder op koperplaat geschilderd "vagevuur" afgesloten met ijzeren hek. 19de-eeuwse sacristieën in neoromaanse stijl, opgetrokken uit natuursteen (porfyriet) flankeren het koor. In noordelijke sacristie deurtje met bekronend niskapelletje. Achtkantige kruisingstoren op vierkant grondplan, geopend met vier gedrongen openingen op de eerste geleding en acht Romaanse rondboogvormige galmgaten, vernieuwd in 1893. Toren verhoogd tussen 1864 en 1876. Torenspits (leien) met uurwerkplaten gevat in neogotische houten omlijstingen uit 1881-82.

Interieur

Polychroom bepleisterd interieur in eclectische stijl door Th. Janssens (Nevele) van 1893, in het schip verwijderd in 1965, in koor opgefrist in 1980. Spitsboogvormige scheibogen van schip rustend op pijlers met achtkantige basis en kapiteel. Schip en transeptarmen overwelfd met houten zoldering, in middenbeuk spitstongewelf met gordelbogen. Kruisingstoren op vierkant grondplan met rondboogarcade (16de eeuw) op pijlers met romaanse dekplaat; in de 16de eeuw aan de kant van het schip toegevoegde halfzuilen; vlakke houten zoldering. Overgang van vier- naar achtkant door middel van trompen. Koor bestaande uit een hoger en lager koorgedeelte, gescheiden door één trede; houten tonoverwelving met houten ribben van 1881-82.

Mobilair

Beeldhouwwerk: verscheidene mooie houten heiligenbeelden uit de 17de en de 18de eeuw. In de noordelijke zijbeuk, naast portaal, muurnis met "Heilig Graf": vijf lindehouten borstbeelden, polychroom beschilderd, rondom een liggende zandstenen Christusfiguur, erboven Calvarieberg met kruis , Onze-Lieve-Vrouw en Sint-Jan (plaaster); deze bewening van Christus bevindt zich in een nis afgesloten door een smeedijzeren hek, gedateerd 1762. De borstbeelden zijn misschien afkomstig van een kruisweg.

Neoromaans hoofdaltaar van blauw graniet, gift van de ontwerper architect Louis Minard (Gent). Gelijkaardige, doch eenvoudiger zijaltaren toegewijd aan Sint-Radegonde (ten zuiden) en Onze-Lieve-Vrouw (ten noorden). Eiken koorgestoelte in renaissancestijl uit midden 17de eeuw. 18de-eeuwse communiebank van mahonie en smeedijzer in Lodewijk XV-stijl. Eiken kansel, gedateerd 1698, op balustervormige voet, daterend van restauratie van 1915. Vier eikenhouten biechtstoelen onder meer naar ontwerp van Louis Minard uit de 19de eeuw. Marmeren doopvont van J.B. Voituron (1822). Glasramen van J. Dobbelaere (Brugge) in koor en transept (1881-1882) en in zijbeuken van A. Ladon (Gent) uit het eerste kwart van de 20ste eeuw. Kruiswegtaferelen uit de 19de eeuw, geschilderd op zink en gevat in neogotische omlijsting. Grafkelder (14de eeuw) van Heilige Gerulfus tegen de linker kruisingspijler, thans afgedekt met glasplaat, in 1881 voorzien van een grafschrift op de pijler. Tegen de buitengevels van de kerk 18de- en 19de-eeuwse grafstenen.