erfgoedobject

Parochiekerk Sint-Pietersbanden met kerkhof

bouwkundig element
ID
36141
URI
https://id.erfgoed.net/erfgoedobjecten/36141

Juridische gevolgen

Beschrijving

Ingeplant ten noorden van de straat, op de hoek met de huidige Sint-Pietersstraat afdalend naar de Schelde, met nog gedeeltelijk ommuurd kerkhof met ijzeren toegangshekken.

Historiek

Oudste vermelding van een kerk in een diploma van keizer Otto II van 977. In 1117 wordt het patronaat van de kerk door Burchard, bisschop van Kamerijk aan de abt Godefridus van Ename geschonken en dit tot eind 18de eeuw. Het oorspronkelijke romaanse kerkje, opklimmend tot de 12de eeuw, had de vorm van een driebeukige kruiskerk met vierkante kruisingstoren en recht afgesloten koor en was volledig opgetrokken uit Doornikse steen. Enkel de onderbouw van de toren met zware pijlers en rondbogen bleef tot op heden bewaard. In de loop van de 13de-14de eeuw werd de kerk in Scheldegotiek aangepast met onder meer de nog bewaarde achtkantige geleding van de toren. In de 18de eeuw wordt melding gemaakt van belangrijke veranderingen. Deze kerk is ons bekend door een tekening van A. Van Lokeren van 1840 en de beschrijving van F. De Potter en J. Broeckaert. Vanaf 1885 werden door architect Auguste Van Assche plans ingediend om koor, transept en toren te restaureren en de kerk te vergroten. Na vernieuwing en vergroting van het schip bleken koor en transept in te slechte staat en werden gereconstrueerd. Enkel de toren bleef behouden en werd gerestaureerd. Nieuwe kerk in neo-Scheldegotiek volledig opgetrokken uit Doornikse steen.

Beschrijving

De huidige plattegrond vertoont een basilicale vorm met kruisingstoren, midden- en twee zijbeuken van vier traveeën, iets uitspringend transept van één travee met rechte sluiting en koor van één travee eveneens met rechte sluiting, links, rechts en achteraan aangebouwde sacristie, winterkapel en stookplaats. Toegevoegde ronde traptoren in de oksel van het noordtransept. Uitwendig volledig opgetrokken uit Doornikse steen onder leien zadeldaken voor schip, transeptarmen en koor, lessenaarsdaken voor de zijbeuken en achthoekig ingesnoerd tentdak voor de toren. Westgevel met hoge puntgevel geflankeerd door zware steunberen met dubbele versnijding. Centraal spitsboogportaal met dubbele rondstaven op zuiltjes met krulbladkapiteel, onder waterlijst op consooltjes. Aflijnende waterlijst en hoog spitsboogvenster met gotische tracering met drielob en ingeschreven vierpas, onder waterlijst in de tweede geleding. Zijbeuken tussen steunberen met eenvoudige spitsboogvensters.

Noord- en zuidgevels van vier traveeën, gescheiden door steunberen en doorbroken door gelijkaardige spitsboogvensters. Spitsboogvormige bovenlichten en aflijnende tandlijst. Transeptarmen met hoog spitsboogvenster met gotische tracering in noordelijke en zuidelijke puntgevel. Achthoekige kruisingstoren op zware vierkante romaanse onderbouw met rechthoekige uitgespaarde panelen met onder meer sporen van gedichte romaanse rondboogvenstertjes (twee per zijde). Piramidale verklimmingen (leipannen), binnenin op trompen. Klokkenkamer met drielobbige galmgaten onder onderling verbonden waterlijst. In het gebint van het dak staat gebeiteld "naalde door Stevens en Fauconnier anno 1634". Het kruis werd gesmeed in 1802 door B. Van Damme, hoefsmid te Semmerzake. Uurwerk aan de zuidzijde.

Koor met blinde noord- en zuidzijde en hoog spitsboogvenster met gotische tracering onder waterlijstje in de oostgevel. Ten noorden van het koor, nu winterkapel met twee bouwlagen. Drie gekoppelde rondboogvenstertjes en rondboogdeur in noordgevel en twee spitsboogvensters op de bovenverdieping. Ronde traptoren in de oksel, met verticale lichtopeningen en kegeldakje.

Interieur

Interieur afgedekt met een houten tongewelf voor de middenbeuk en schuinaflopende houten zoldering voor de zijbeuken. Twee arcaden van spitse scheibogen rustend op zuilen van Doornikse steen met achthoekige sokkel en hogelkapiteel verdelen de kerk in drie beuken. Zware vierkante pijlers van Doornikse steen (sinds 1964 ontpleisterd) ondersteunen de rondboogarcade van de kruising die overwelfd is met een kruisribgewelf op consoles met gekleurd lotusmotief en centrale kraagsteen. De muurschilderingen van 1915 uitgevoerd door O. Hoge en A. Verhenghe zijn heden monochroom overschilderd. Enkele fragmenten (ook overschilderd) sgraffito bleven op de zijwanden bewaard. Links in het koor, rondboogarcade met centrale zuil en balustrade van het doksaal waar in 1887 het orgel geplaatst werd (nu is het verplaatst naar het nieuwe doksaal boven de ingang). De benedenruimte doet dienst als winterkapel.

Mobilair

Drie neogotische altaren naar ontwerp van architect Auguste Van Assche, uitgevoerd door Van Callenberg (Aalst), in arduin met houten retabel; neogotische communiebank; preekstoel en biechtstoel door de gebroeders De Clercq (Merelbeke), eerste kwart 20ste eeuw; orgel van L. Van Peteghem, van circa 1780, onlangs gerestaureerd en op het nieuwe doksaal geplaatst; doopvont uit de 18de eeuw met koperen deksel van 1885; kruisweg in beschilderde terracotta, door A. De Beule, aangekocht in 1924; doksaal met twee behouden rococodeuren gedateerd 1750, door Fr. Hebbelynck en A. Delcourt (Gent); eikenhouten broederlijst van het Heilig Sacrament, gedateerd "anno 1778".

  • Archief Koninklijke Commissie voor Monumenten en Landschappen, 1442.
  • DE SMET A., Semmerzake, Zingem, 1985, p. 108-130.
  • VANDENBUSSCHE - VAN DEN KERKHOVE C., Fotorepertorium van het Meubilair van de Belgische Bedehuizen, Provincie Oost-Vlaanderen, Kanton Gent VI, Brussel, 1979, p. 58-60.

Bron: BOGAERT C. & VERBEECK M. 1989: Inventaris van het cultuurbezit in België, Architectuur, Provincie Oost-Vlaanderen, Arrondissement Gent, Kantons Destelbergen - Oosterzele, Bouwen door de eeuwen heen in Vlaanderen 12n2, Brussel - Turnhout.
Auteurs: Bogaert, Chris; Lanclus, Kathleen; Verbeeck, Mieke
Datum:
De tekst wordt ter beschikking gesteld door: Agentschap Onroerend Erfgoed (AOE)

Aanvullende informatie

Grotendeels geruimd kerkhof omheen de kerk. 

Het kerkhof behield de contouren zoals ze in de late 18de eeuw werden ingetekend op de Ferrariskaart. De kaart toont dat het kerkhof net zoals nu enkel aan de zuidzijde, langs de straat was afgeboord met een muur.

Het kerkhof is grotendeels geruimd. Er bleven voornamelijk naoorlogse graftekens bewaard. De typologieën, materialen en vormgeving zijn representatief voor een plattelandsbegraafplaats. Naast hardsteen zijn er ook graftekens te vinden in hout, mozaïek en kunststeen.

Het terreinonderzoek werd uitgevoerd in 2017.

  • Kabinetskaart van de Oostenrijkse Nederlanden voor Zijn Koninklijke Hoogheid de Hertog Karel Alexander van Lotharingen, Jozef Jean François de Ferraris, Koninklijke Bibliotheek van België, uitgegeven in 1770-1778, schaal 1:11.520 herleid naar 1:25.000.
Auteurs: Mertens, Joeri
Datum:
De tekst wordt ter beschikking gesteld door: Agentschap Onroerend Erfgoed (AOE)

Relaties

  • Is deel van
    Dorpskom Semmerzake

  • Is deel van
    Dorpstraat


Je kan deze pagina citeren als: Inventaris Onroerend Erfgoed 2024: Parochiekerk Sint-Pietersbanden met kerkhof [online], https://id.erfgoed.net/erfgoedobjecten/36141 (geraadpleegd op ).

Beheerder fiche: Agentschap Onroerend Erfgoed

Contact

Heb je een vraag of opmerking over deze fiche? Meld het ons via het contactformulier.