erfgoedobject

Psychiatrisch ziekenhuis Caritas

bouwkundig element
ID
36237
URI
https://id.erfgoed.net/erfgoedobjecten/36237

Juridische gevolgen

Beschrijving

Instelling voor vrouwelijke psychiatrische patiënten opgericht ter vervanging van het vroegere Sint-Jozefsgesticht voor krankzinnigen te Gent, gesloopt voor de aanleg van de Gebroeders Vande Nieldestraat (1905). Belangrijk omwille van zijn paviljoensysteem volgens de toen nieuwe opvattingen in verband met de psychiatrische ziekenhuisverpleging, namelijk naar het voorbeeld van eigentijdse Nederlandse en Duitse modelinstellingen gebouwd. Aankoop in 1904 door het bestuur van de zusters van Liefde van een terrein van 19 hectare op de wijk Lindenhoek, een bosrijk gebied op de grens van Melle met Merelbeke. Bouwwerken van 1905-1911 naar ontwerp van architect J. Haché, vooral geïnspireerd op Hollandse modelgestichten. Opgevat als een geïsoleerd dorp in een landelijke omgeving verwijderd van andere woonkernen. Eerste dergelijke realisatie voor België. Losstaande paviljoenen omsloten door een haag. Oorspronkelijk 21 paviljoenen, met een zekere regelmaat verspreid op het domein, voornamelijk met de voorgevel gericht naar de straat. Een zestal paviljoenen werden reeds gesloopt en door meer functionele hedendaagse nieuwbouw vervangen, trend die in de toekomst door de directie zou worden doorgetrokken.

De open hoofdtoegang tot het ziekenhuis wordt in feite aangegeven door twee opvallende villa's aan de straat, als pendanten ingeplant aan weerszijden van de voortuin met toegang voor het hoofdgebouw. Aalmoezenierswoning (voorheen nummer 74) en woning van de hoofdgeneesheer (voorheen nummer 78). Qua stijl en concept sterk gelijkend maar voorts verschillend uitgewerkte villa's in bak- en natuursteen, in eclectische stijl. Vierkante toren van vier geledingen, deurportiek, diverse erkers en andere kleine aanbouwen. Decoratief gewit houtwerk onder meer windborden. Naar elkaar gerichte zijgevels voorzien van grote gevelstenen met opschrift: "ANNO/1906".

Het complexe hoofdgebouw bezat aanvankelijk een L-vormige plattegrond, gewijzigd door latere toevoegingen aan de achterzijde. De lange vleugel vooraan parallel aan de straat omvat het administratief gebouw, spreekplaatsen en andere functies zoals bibliotheek, studie- en feestzaal. Symmetrisch opgebouwde voorgevel van twee en een halve bouwlaag. Op kelderverdieping, met hoekrisalieten en hoger opgaand middenrisaliet eindigend op een puntgevel. Neoclassicerende bak- en natuurstenen lijstgevel met horizontaliserende hardstenen lijsten; horizontale banden en repetitieve decoratie van gele baksteen. Toegangspoort in het centrale risaliet onder een brede spiegel met opschrift "DEUS CARITAS EST" en een omlijst drielicht voorzien van een rondboognis met Heilig Hartbeeld. Haaks links achter aansluitende kloosterbouw met eenvoudiger uitgewerkte voorgevel. Midden achter de hoofdingang aangebouwde hoge eenbeukige neogotische bakstenen kapel met een slanke achtkantige dakruiter op het leien zadeldak. Zijingang via het portaal tegen de puntgevel van de rechter transeptvleugel. Afzonderlijk neogotisch bakstenen dodenhuisje naast de kapel.

Verspreid in het park ingeplante afzonderlijke paviljoenen voor verschillende soorten patiënten (vroeger onderscheid tussen betalende patiënten van eerste tot vijfde klasse). Onderling vertonen de paviljoenen wel een zekere eenheid van stijl, voornamelijk door materiaalkeuze en hun algemeen concept, maar voorts vrij individueel uitgewerkt. Gewoonlijk met een U- of H-vormige plattegrond, voornamelijk in neotraditionele stijl met min of meer eclectische inslag en kasteelallures onder meer door een torenaanbouw. Gewoonlijk twee bouwlagen tellend met een symmetrisch opgevatte voorgevel, een midden- en/of hoekrisalieten. Typerend zijn de dubbele horizontale natuurstenen en gele bakstenen banden, de friezen, spaarvelden en booglijsten. Twee van de achterste paviljoenen van één bouwlaag leunen veeleer aan bij de landelijke villabouw. Zij vertonen veel decoratief gewit houtsnijwerk aan windborden, schoren en terrasleuningen. Een herkenbaar dienstgebouw rechts in het park (washuis, ontsmettingskamer en machinekamer). Bescheiden tuinarchitectuur in het park onder meer een achtzijdig paviljoentje en een polygonaal open prieel.

  • DEMETS J., Het Sint-Jozefshuis te Gent en het psychiatrisch ziekenhuis Caritas te Melle, 175 jaar psychiatrische zorgverlening door de zusters van Liefde van Jezus en Maria, Melle, 1983.

Bron: BOGAERT C. & VERBEECK M. 1989: Inventaris van het cultuurbezit in België, Architectuur, Provincie Oost-Vlaanderen, Arrondissement Gent, Kantons Destelbergen - Oosterzele, Bouwen door de eeuwen heen in Vlaanderen 12n2, Brussel - Turnhout.
Auteurs: Verbeeck, Mieke
Datum:
De tekst wordt ter beschikking gesteld door: Agentschap Onroerend Erfgoed (AOE)


Relaties


Je kan deze pagina citeren als: Inventaris Onroerend Erfgoed 2024: Psychiatrisch ziekenhuis Caritas [online], https://id.erfgoed.net/erfgoedobjecten/36237 (geraadpleegd op ).

Beheerder fiche: Agentschap Onroerend Erfgoed

Contact

Heb je een vraag of opmerking over deze fiche? Meld het ons via het contactformulier.