erfgoedobject

Parochiekerk Sint-Jan de Doper met kerkhof

bouwkundig element
ID
36897
URI
https://id.erfgoed.net/erfgoedobjecten/36897

Juridische gevolgen

Beschrijving

Neogotische kruiskerk van 1848, met behouden gotische toren uit de 15de- begin 16de eeuw. De kerk werd beschadigd in 1940, en in 1941 in haar oorspronkelijke toestand heropgebouwd door J. Deré.

De plattegrond beschrijft een éénbeukig schip van zes traveeën, met transept (vergroot) in de vijfde travee, een voorstaande westtoren met polygonaal traptorentje aan de zuidzijde, en een koor van een rechte travee met vlakke sluiting en sacristie aanleunend tegen de zuidzijde.

Vierkante, mergelstenen westtoren van twee geledingen onder ingesnoerde naaldspits (leien); spitsboogportaal in de noordzijde, oculus in de westzijde, smalle, rechthoekige muuropeningen en in elke zijde een geprofileerd, spitsboogvormig galmgat.

Bakstenen schip onder zadeldak, de travee geritmeerd door steunberen. Bakstenen spitsboogvensters, afgewerkt met natuurstenen hoekblokken.

Inwendig, bepleisterde muren en mergelstenen gewelven. Middenbeuk en zijbeuken van elkaar gescheiden door een spitsboogarcade op samengestelde zuilen met zware kapitelen. Overwelving door middel van kruisribgewelven.

Mobilair: Beeld van Sint-Jan de Doper in disco, gepolychromeerd hout, gotisch (eerste helft 16de eeuw); beeld van Christus aan het kruis, gepolychromeerd hout (19de eeuw).

Gedenkteken van prof. F. de la Brassinne, door M.Jaquet, Brussel, naar ontwerp van J. Dumont, witte steen, gedateerd 1846.

Talrijke grafkruisen uit de 17de en 18de eeuw.

  • DANIELS P.& PAQUAY J., Inventaire archéologique des objets existant dans les édifices publics. Canton de Tongres, vol. I, Hasselt, 1914, p. 45-48.
  • GEUKENS B., Fotorepertorium van het meubilair van de Belgische bedehuizen. Provincie Limburg. Kanton Tongeren, Brussel-St.-Truiden, 1976, p. 22-23.
  • PAQUAY J., Les paroisses de l'ancien concile de Tongres y compris les conciles de Hasselt et Villers-L'Evêque démembrés du même concile (Bulletin de la Société d'art et d'Histoire du Diocèse de Liège, 18, 1909).

Bron: SCHLUSMANS F. met medewerking van VANTHILLO C. 1990: Inventaris van het cultuurbezit in België, Architectuur, Provincie Limburg, Arrondissement Tongeren, Kantons Riemst - Tongeren, Bouwen door de eeuwen heen in Vlaanderen 14n1, Brussel - Turnhout.
Auteurs: Schlusmans, Frieda
Datum:
De tekst wordt ter beschikking gesteld door: Agentschap Onroerend Erfgoed (AOE)

Aanvullende informatie

Kerkhof met graftekens teruggaand tot de 17de eeuw.

Historiek

Op de Ferrariskaart uit de late 18de eeuw staat een vierkant ommuurde kerkhof omheen de kerk afgebeeld. De Atlas der Buurtwegen (1841) toont eerder een ovalen kerkhof en een muur ter hoogte van de straat in het noordwesten. Die vorm is ook vandaag nog herkenbaar. Na de Tweede Wereldoorlog werd het kerkhof naar het oosten uitgebreid.

Beschrijving

Op het kerkhof staat een collectie graftekens teruggaand tot het interbellum. Ze illustreren de materialen (blauwe hardsteen, gietijzer, beton) en de vormgeving die in de 20ste eeuw gangbaar waren (neogotiek, art deco en modernisme). De naoorlogse uitbreiding herbergt een collectie voornamelijk hardstenen modernistische graftekens. Ze illustreren de overgang van blauwe hardsteen naar graniet die in de jaren 1960-1980 plaats vond.

Tegen de kerk staan vandaag acht 17de-eeuwse grafkruisen. In 1976 werden er nog negen grafkruisen vermeld door Benoit Geukens. Het grafkruis van Johannes Marsilii (1666) werd noch in de inventaris van het Koninklijk instituut voor het Kunstpatrimonium vermeld, noch werd het in 2022 op de begraafplaats opgemerkt. In de jaren 1950 stonden de grafkruisen vrij opgesteld op de met gras begroeide begraafplaats. Ze werden later tegen de kerkgevel geplaatst.

Van het hardstenen grafkruis voor Ian Peumans uit 1601 bleef slechts het bovenste deel bewaard. Het kruis is bovenaan afgeschuind. De ingebeitelde graftekst luidt: Hyr ligt begraven Ian Peumans An Heerderen geschoten A° 1601 den 13 augusti Bidt voer die ziele.

Het hardstenen grafkruis voor Reyner Heckelers uit 1620 is bovenaan afgeschuind. Het ingebeitelde grafschrift luidt: Hier ligt begraven Reyner Heckelers A° 1620.

Het hardstenen gelobde en aan de voet geringde grafteken uit 1647 voor Leonardt Floren, zijn zoon Peter en hun respectievelijke echtgenotes heeft in de kop van het kruis een gehelmde wapenschild, in laag reliëf gebeiteld. Op de voet staan eveneens twee wapenschilden afgebeeld, vergezeld van de initialen F en H. Het ingebeitelde grafschrift luidt: Ter eeuwige gedachtenis van den eersaemen Leonardt Floren hier gestorven 1647 en Gertrud Liesens syne huysvrouwe gestorven en begraeven den 15 xbris 1680 en Peter Floren den 30 meert 1694 hier gestorven en begraeven en Catharina Hardy syne huysvrouwe Godt troost die sielen.

Het hardstenen grafkruis voor Ghys Willems uit 1663 heeft een op een punt toelopende kop. In de kop van het kruis staat het IHS-motief en een hart gebeiteld. De ingekapte graftekst luidt: Hier ligghen begraven mr Ghys Willems sterf den 2 april 1663 end Lyn Hermans syn huysvrouwe sterf den [niet ingevuld] gestelt door mr Herman Willems.

Het gelobde en onderaan afgebroken hardstenen grafkruis voor Vrint Conagrakts uit 1654 heeft in de kop een gekruisigde Christus gebeiteld terwijl de voet volgens G. Moors geringd was en versierd met een afgesleten wapenschild en barok rolwerk. Het ingebeitelde grafschift luidt: Hier liegt begraeven den eersaeme Vrint Conagrakts die sterft den 1 dagh 9bris 1654 ende zynen broeder Lambert Conagrakts die sterft den 1 dack mey A° 1655 Godt ontfermt die zielen.

Het hardstenen gelobde en aan de voet geringde grafkruis voor Ian Conegras uit 1661 heeft in de kop een ingebeiteld IHS-motief met een kruis en een hart. De ingebeitelde graftekst luidt: Hier ligt begraven den eersamen Ian Conegras saliger die sterft den 17den Ianuary 1661 met syn huysvrouwe Maria Floren Bidt Godt voor die zielen.

Het hardstenen gelobde en aan de voet geringde grafteken voor Ian Vrindts uit 1678 heeft in de kop van het kruis een ingebeiteld IHS-motief. In de voet staat een gehelmd wapenschild met drie viooltjes en het jaartal 1687. Het ingebeitelde grafschrift luidt: Hier ligt begraven den eersamen Ian Vrindts van Herderen gestorven anno 1678 den 17 7bris en Mechtel Heckelers syn huysvrouwe gestorven A° [niet ingevuld] Bidt voor die zilen gestelt door Thyri Vrindts.

Het hardstenen gelobde en aan de voet geringde grafkruis voor Willem Palmars uit 1682 heeft in de kop een ingebeiteld IHS-monogram. Het ingebeitelde grafschrift luidt: Ter eeren Godts en tot gedenckenis van Willem Palmars gestorven A° [niet ingevuld] en Catharyn Noelmans sii(?) gestorven A° 1682. Bidt Godt voor die sielen. In de voet staat een sterk afgesleten wapenschuld met eronder PPP Hubo Palm Pastor.

Het hardstenen gelobde en aan de voet geringde grafteken voor Ian Peumans uit 1691 heeft in de kop van het kruis de afbeelding van een gehelmd wapenschild in laag reliëf. Het ingebeitelde grafschrift luidt: Ter eeren Godts ende ter memorie van die eersame Ian Peumans gestorven den 13 april 1691 ende Maria Lisens syne huysvrouwe gestorven den 28 april 1700 hier begraven Bidt voor huenne sielen.

  • Kabinetskaart van de Oostenrijkse Nederlanden voor Zijn Koninklijke Hoogheid de Hertog Karel Alexander van Lotharingen, Jozef Jean François de Ferraris, Koninklijke Bibliotheek van België, uitgegeven in 1770-1778, schaal 1:11.520 herleid naar 1:25.000. (1771-1778).
  • Atlas van de Buurtwegen, opgesteld naar aanleiding van de wet op de buurtwegen van 10 april 1841, schaal 1:2.500 (overzichtsplannen schaal 1:10.000).
  • Archief J. NIJSSEN (bewaararchief Grafzerkje vzw), T08 Bilzen, Herderen.
Datum:
De tekst wordt ter beschikking gesteld door: Agentschap Onroerend Erfgoed (AOE)

Relaties


Je kan deze pagina citeren als: Inventaris Onroerend Erfgoed 2024: Parochiekerk Sint-Jan de Doper met kerkhof [online], https://id.erfgoed.net/erfgoedobjecten/36897 (geraadpleegd op ).

Beheerder fiche: Agentschap Onroerend Erfgoed

Contact

Heb je een vraag of opmerking over deze fiche? Meld het ons via het contactformulier.