erfgoedobject

Parochiekerk Sint-Lambertus met restant van het kerkhof

bouwkundig element
ID
37685
URI
https://id.erfgoed.net/erfgoedobjecten/37685

Juridische gevolgen

Beschrijving

Classicistische pseudo-basilica, gebouwd 1782-1786, in opdracht van J.B. Cogels, aansluitend bij de laat Rheno-mosaanse toren uit de 14de eeuw. Tot in de jaren 1930 bevond zich het kerkhof ten noorden van de kerk, op de plaats van de huidige parkeerplaats.

De plattegrond beschrijft een driebeukige schip van vijf traveeën met voorstaande westtoren, en een koor van twee rechte traveeën met driezijdige sluiting. Het gebouw heeft een zuivere oost-westelijke oriëntatie.

Vierkante mergelstenen toren onder ingesnoerde naaldspits (leien). Drie geledingen, gescheiden door middel van waterlijsten. De bovenste geleding is voorzien van rondbooglisenen, waarbinnen op elke zijde twee smalle, rondboogvormige galmgaten.

Schip en koor zijn van baksteen onder zadeldaken (leien), afgewerkt met kalksteen voor de plint, de hoekbanden en de omlijstingen der getoogde vensters. Portaal in de westelijke travee aan noordzijde: rondboogportaal in een rechthoekige omlijsting van geblokte kalksteen, afgelijnd met een geprofileerde druiplijst, op de sluitsteen gedateerd 1786. Boven het portaal werd een gesmeed ijzeren kruis van het type "Goesens" aangebracht.

Bepleisterd interieur in classicistische stijl. Midden- en zijbeuken gescheiden door middel van een rondboogarcade op zuilen. Overwelving der middenbeuk door middel van een tongewelf op gordelbogen, gedragen door een gekorniste kroonlijst. Vlakke zoldering boven de zijbeuken en halve koepel op gordelbogen boven het koor.

Mobilair: Kruisbeeld, gepolychromeerd hout (16de eeuw); kruisbeeld, gepolychromeerd hout (eerste helft van de 17de eeuw); beeld van Sint-Antonius van Padua, gepolychromeerd hout (1651); beeld van Sint-Barbara, gepolychromeerd hout (1720); beeld van Sint-Lambertus, gepolychromeerd hout (1651); beeld van Sint-Servatius, gepolychromeerd hout (1651).

Hoofdaltaar: portiekaltaar (begin 18de eeuw) met voorstelling van Calvarie (schilderij op doek) als altaarstuk; noordelijk zijaltaar (begin 18de eeuw), met Onze-Lieve-Vrouwebeeld, gepolychromeerd hout (1707); zuidelijk zijaltaar (begin 18de eeuw). Eiken koorgestoelte (18de eeuw). Communiebank (gedeeltelijk), eik (vierde kwart van de 18de eeuw). Preekstoel, eik (begin 18de eeuw). Twee biechtstoelen, eik (eerste helft van de 17de eeuw). Kerkbanken, eik (1843). Doksaal, eik (vierde kwart van de 18de eeuw). Orgel, Pereboom & Leyers, Maastricht, 1875. Doopvont, hardsteen (16de eeuw); deksel, messing (eerste helft van de 19de eeuw). Wijwatervat (begin 18de eeuw).

Tegen de de noordelijke buitenmuur: grafkruisen uit de 17de en de 18de eeuw.

  • Rijksarchief Hasselt, Kerkarchieven. Rijksarchief Hasselt, Gemeentearchieven.
  • GEUKENS B., Fotorepertorium van het meubilair van de Belgische bedehuizen. Provincie Limburg. Kanton Sint-Martens-Voeren, Brussel, 1975, pagina 15-17.
  • S.N., Heemkring Voeren en omstreken, met medewerking van pastoor STIENAARS, 1991.
  • TIMMERS J.J.M., De kunst van het Maasland, Assen, 1971.
  • TIMMERS J.J.M., De kunst van het Maasland, II, Assen, 1980, pagina 230.
  • persoonlijke notities van BROUWERS R.

Bron: SCHLUSMANS F. 1992: Inventaris van het cultuurbezit in België, Architectuur, Provincie Limburg, Arrondissement Tongeren, Kanton Voeren, Bouwen door de eeuwen heen in Vlaanderen 14n2, Brussel - Turnhout.
Auteurs: Schlusmans, Frieda
Datum:
De tekst wordt ter beschikking gesteld door: Agentschap Onroerend Erfgoed (AOE)

Aanvullende informatie

Restant van het kerkhof met een uitzonderlijk grote collectie aan 16de tot 18de-eeuwse grafkruisen.

Historiek

De muur ten noorden van het kerkhof zou stammen uit 1625. Dat wordt bevestigd door de Ferrariskaart uit de late 18de-eeuw en de Atlas der Buurtwegen uit 1841. Volgens de Ferrariskaart was het kerkhof ten zuiden omzoomd met bomen. Het kerkhof verdween in de jaren 1930 toen de straat werd verbreed. Volgens foto’s uit 1942 werd het kerkhof vervangen door een parkje en opnieuw met een muur en een metalen omheining afgesloten. Toen werden ook de historische grafkruisen tegen de kerk geplaatst. Na de Tweede Wereldoorlog werd het kerkhof vervangen door een plein.

Beschrijving

Tegen de kerk werden naast een viertal 19de-eeuwse graftekens niet minder dan 37 natuurstenen grafkruisen uit de 16de tot de 18de eeuw opgesteld. Het is de grootst bekende verzameling aan grafkruisen op één plaats van deze voor Limburg en Brabant typerende graftekens. Opmerkelijk is de rijke funeraire symboliek op de grafkruisen. Van volgende grafkruisen is de graftekst nog leesbaar:

Het gelobde grafkruis voor Lucia Coelen draagt de ingebeitelde graftekst Anno 1631 den 22 iulius is in den heere gestorven Lucia Coelen de huysvro... van Iacob Wycken Bidt God aen voor haere zeel.

Het op een punt toelopend en aan de voet geringde grafkruis uit 1662 heeft een ingebeiteld IHS-monogram met er onder het grafschrift Hier rust Erlick vroue [...] ende heysvrouwe van Peter Teunus Ghestor den 15 fbruari 1662 Bidt Godt voers syn siel tot [...]

Het op een punt uitlopend en met kwartronden in de oksels afgewerkte grafkruis voor Philip Belboome (?) heeft in de kop een ingebeiteld IHS-monogram in een schild geflankeerd door bloemen en op de voet Maria en Anna ingebeiteld in een rozenkrans. De graftekst luidt Alhier light begraeven Ienne... S...en de huisvrouwe van Philip Belboome dewelcke is overleden den 23 dach april 1657 co bidt Godt voor die siel.

Het gelobde, met kleine kwartronden ingevulde oksels en van een geringde voet voorziene grafkruis voor Caspar Vielvoye draagt heeft in de kop een in laagreliëf gebeeldhouwd IHS-monogram met een hart. Het ingebeitelde grafschrift is het met planten geflankeerd en luidt Anno 1712 den 12 may is gestorven den eersaeme Caspar Vielvoye die hier light begraeven met syne huisvrouwe ende familie Bidt Godt voor de sielen. Op de voet staat een scapulier met daarop een hart met een Maria en een IHS-monogram. († 1712).

Het op een punt uitlopend, met kwartronden ingevulde oksels en aan de voet geringde grafkruis voor Catharina Coelen draagt onder het laagreliëf met IHS-monogram, een cartouche omringd door een rozenkrans, geflankeerd door twee vazen met lelies, en bloemen op de voet. De ingebeitelde graftekst luidt Hier light begraeven Catharina Coelen die huisvrouwe van Ian van Willer die gestorven is den 10 van novembris anno 1669 Bidt Godt voor de siele.

Het op een punt uitlopende grafkruis voor Catharina Sarolai heeft met kwartronden opgevulde oksels. Het kruis draagt onder het ingebeitelde IHS-monogram de graftekst Hier light begraven Catharina Sarolai weduwe Wylandt Wyntgens sr(?) welcke overlede en is anno 1661 den 6 aprilis Godt benaede de siele.

Het gelobde, met kwartronden opgevulde oksels en aan de voet geringde grafkruis voor Christiaen Cleysens draagt in de kop in laagreliëf een schedel met dijbeenderen met eromheen een rozenkrans. Eronder staat de ingebeitelde graftekst Bidt Godt voor de sielen van den eersaemen Christiaen Cleysens den welcken alhier begraven is in syn leven schepen der hooffbanck Sgravenvouren gestorven den 18 Augusty 1680 ende anne Grouwels syne huysvrouwe gestoven den 27 augustus 1706.

Het puntig toelopende grafkruis voor Cornelia Coeven heeft met kwartronden opgevulde oksels. Het draagt onder het ingebeitelde IHS-monogram de graftekst Hier light begraven Cornelia Coeven gewesene huisvrou van Benedictus Ruiters die welcke overleden is den vifden novembris 1668 Bidt Godt voor de ziele.

Het gelobde grafkruis voor Gylis Leenens draagt onder het ingebeitelde IHS-monogram de graftekst Hier ligt begraven Gylis Leenens en zyn huisvrouwe Marie Thomissen dese sterf den 14 iuny A° 1645? Bidt Godt voor haere zielen Amen.

Het gelobde grafkruis voor Hendrik Claesens heeft met kwartronden opgevulde oksels. Onder het IHS-monogram in een zonnekrans, uitgevoerd in laagreliëf staat de ingebeitelde graftekst Hier light begraven den eersamen Hendrik Claesens die stierf den7 mey 1758 en Catharine Wicken sene huesviouwe en familie. Bidt Godt voor de zielen.

Het gelobde en van een geringde voet voorziene grafkruis voor Henricus Thywissen draagt onder het IHS-monogram in een zonnekrans een scapulier uitgevoerd in laagreliëf de ingebeitelde graftekst Hier ligt begraeven den eersaemen Henricus Thywissen met zyne huysvrouwe Maria Antonia Vielvoye overleden 11 8ber 1775 ende Lambertus Thywissen hunen ouverleydene soone Requiescat in Pace.

Het op een punt toelopend, met kwartronden opgevulde oksels en aan de voet geringde grafkruis voor Iehen (?) Cortein heeft in laagreliëf een IHS-monogram, een met een rozenkrans omringde cartouche en op de voet de afbeelding van lelies en bloemen. De ingebeitelde graftekst luidt Hier light begraeven Iehen Cortein huisvrouwe van Willem Huynen serf den 15 9bris 1677(?) Bidt Godt voor haere siele Amen.

Het op een punt toelopende, met kwartronden opgevulde oksels en aan de voet geringde grafkruis voor Ian Clasens draagt onder het ingebeitelde IHS-monogram de graftekst Hier ligt begraeven Ian Clasens sterf den 9 dach marty 1662 ende Elisabeth Frambachs synne huisvrouwe sterf den 20 dach augusti 1664 Bidt Godt voor hun sielen.

Het op een punt toelopende, met kwartronden opgevulde oksels en aan de voet geringde grafkruis voor Ian Huinen is rijkelijk versierd met symbolische motieven in laag reliëf. In de kop van het kruis staat een kruis geflankeerd door twee lelies in vazen. De graftekst is omzoomd door een rozenkrans terwijl in de armen bloemen afgebeeld staan. Op de voet staan twee lelies in een vaas en twee klavertjesvier. De ingebeitelde graftekst luidt Hier ligt begraeven den eersaemen Ian Huinen sterf den 17 ianuari 1649 ende Catrin Bolion syne huisvrouwe sterf den 16 november 1671 Bidt Godt voor hunne sielen Amen.

Het op een punt uitlopende, met kwartronden opgevulde oksels en aan de voet geringde grafkruis voor Ian van Wyller is rijkelijk versierd met grafsymboliek in laag reliëf. In de kop van het kruis staat een IHS-monogram geflankeerd door twee lelies in vazen. De graftekst is omzoomd door een rozenkrans terwijl in de armen lelies afgebeeld staan. Op de voet staan brouwersatributen afgebeeld en twee bloemen. De ingebeitelde graftekst luidt Hier light begraeven den eersaemen Ian Van Wyller die gestorven is den 12 novembris ano 1669 Bidt Godt voor de siele.

Het puntig toelopende grafkruis voor Ian Wickens heeft met kwartronden opgevulde oksels. Onder het ingebeitelde IHS-monogram in een schild staat de graftekst Hier light begraven Ian Wickens starf den 6 marty 1661 Bidt Godt voor de ziele amen. Op de voet een scapulier.

Het op een punt uitlopende, met kwartronden opgevulde oksels en aan de voet geringde grafkruis van Laurens Coelen heeft in het hoofd een laagreliëf uitgevoerd IHS-monogram omgeven door een bloemenkrans, in de zwikken bloemen en in de voet een vaas met een lelie, geflankeerd door twee bloemen. De ingebeitelde graftekst luidt Hier light begraven Laurens Coelen den welken gestorven is den 26 aprilis anno 1666 Bidt Godt voer de ziele amen.

Het op een punt uitlopende, met kwartronden opgevulde oksels en aan de voet geringde grafkruis voor Lennert Huien draagt in de top een kruis geflankeerd door twee lelies, een met een rozenkrans omgeven tekstplaat en op de voet een kroon en twee lelies die ontspruiten uit een hart en twee bloemen. De graftekst luidt Hier light begraeven Lennert Huinen ionckman die gestorven is tusschen den 16 ende 17 februari 1672 Godt wille syne siele troosten Amen.

Het puntig toelopende, met kwartronden in de oksels afgewerkte, en deels bewaarde grafkruis voor Margareta Lindemans draagt onder een ingebeiteld IHS-monogram het grafschrift Hier light begraeven Margareta Lindemans gewese (huis)vrouw van Benedictus Ruters (we)lcke starf den 16 october [...]9 Bidt Godt (v)oor haer ziele (Je)sus Maria Ana.

Het puntig toelopende grafkruis met kwartronden in de oksels, voor Mari(a/e) Rutten heeft in de kop een ingebeiteld IHS-monogram omgeven door een bloemenkrans. In de voet staat eveneens in laagreliëf een kroon en een hart. De ingebeitelde graftekst luidt Hier is begraven Maria Rutten de suster van Thys Ruten aenden welcken dit cruys toebehoort starf den 21 9bris 1668 Bidt Godt voor haer siele.

Het gelobde grafkruis voor Mathias Cerfonteyn met kwartronden in de oksels heeft in de top een in laagreliëf uitgevoerd IHS-monogram in een zonnekrans met een scapulier. De ingebeitelde graftekst luidt Hier light begraven den eersamen Mathias Cerfonteyn gestorven den 16 9bris 1779 en syne huysvrouwe Anne Maria Dafnay RIP en er onder een schedel.

Het gelobde grafkruis voor Mathias Heynen heeft met kwartronden opgevulde oksels. In de kop staat een IHS-monogram in laagreliëf met er onder de ingebeitelde graftekst Hier ligt begraven den eersamen Mathias Heynen is overleden den 3 mey 1769 ende zyne huysvrouw Anna Huynen is overleden den 2 october 1785.

Het puntig toelopende grafkruis voor Mathis Van Scravenvoeren heeft onder het ingebeitelde IHS-monogram de graftekst Hier lieg begraven Mathis Van Scravenvouren den welcken is gestoven den 14 mai 1651 Bidt voor de ziele.

Het puntig toelopende, met kwartronden opgevulde oksels en aan de voet geringde grafkruis voor Meerten Cardols heeft in de kop een in laagreliëf uitgevoerd met lelies geflankeerd IHS-monogram, met een cartouche met een rozenkrans omringd en op de voet gestileerde bloemen. De ingebeitelde graftekst luidt Hier ligt begraven Meerten Cardols van sgravenvouren welcken inden heere is verstorven den 7eden february 1674 Bidt Godt voor de siele.

Het puntig toelopend, met kwartronden opgevulde oksels en aan de voet geringde grafkruis voor Peter Ausems heeft in de kop van het kruis een ingebeiteld IHS-monogram in een bloemenkrans, verder een met guirlandes geflankeerde cartouche en op de voet een kroon en moeilijk interpreteerbare symbolen (werktuigen?). De graftekst luidt Hier lickt begraven Peter Ausems ionckman den welcken inden heere is ontslaepen den 21 7bris 1676 Bidt Godt voor die siele.

Het puntig toelopende grafkruis Rutten heeft met kwartronden opgevulde oksels. In de kop staat een ingebeiteld IHS-monogram waaronder de graftekst Maria Anna Hier is begraven Rut(?) Rutten den welcken gestorven is den X dach may int jaer ons heeren 1644 Godt wil zynder zielen genadich zyn amen.

Het gelobde en aan de voet geringde kruis voor Servaix Dethier draagt onder een ingebeitelde IHS-monogram omgeven door vier harten en de graftekst Icy repose honorable Servaix Dethier espoux en son vivant a honorable Regine Deleioex decede le 14 iulete lan 1679 PDPSA gevolgd door een schedel.

Het gelobde, met kwartronden ingevulde oksels en aan de voet geringde grafkruis voor Thys Vande Berge draagt in het hoofd een in laag reliëf uitgevoerd IHS-monogram in een bloemenkrans. Op de voet prijkt een kroon. De ingebeitelde graftekst luidt Hier light begraven Thys Vande Berge ionckman inden heere verstorven den 5 9ber 1699 Bidt voor de siele requiescat in pace Amen.

Het puntig toelopende grafkruis voor Lucia Hansen heeft met kwartronden ingevulde oksels. In de kop staat een ingebeiteld IHS-monogram in een bloemenkrans met er onder de graftekst Hier ligt begraven Lucia de weduwe van Peter Hansen dochter van Piron Mathi overleden den 2 Ianuari 1656 Bidt Godt voor de ziele Maria Anna.

Het puntig toelopende, met kwartronden ingevulde oksels en aan de voet geringde grafkruis voor Willem Belboem heeft onder het ingebeitelde IHS-monogram een met een bidsnoer omlopende cartouche geflankeerd door twee bloemen en een scapulier op de voet. De graftekst luidt Anno 1710 den 9 decembris is gestorven den eersaemen Willem Belboem RIP.

Het puntig toelopende, met kwartronden in de oksels afgewerkte grafkruis voor Willem Cremers heeft in de kop in laagreliëf een met lelies geflankeerd IHS-monogram, centraal een met een touw omringde cartouche geflankeerd door lelies in potten en kruisen op de voet. De ingebeitelde graftekst luidt Hier light begraeven den eersaemen Willem Cremers met syne huisvrouwe Margirta (?) Haudburgs de welche gestorven is den 21 7bris anno 1676 Bidt Godt voor de ziele.

Het puntig toelopende grafkruis voor Wyllem Lambers heeft onder het ingebeitelde IHS-monogram de graftekst Hier light begrven Wyllem [...]Lambers Godt wille zyn ziele genadich en bermhertich syn den 3 septembries 16 [jaar onleesbaar]

Verder zijn vermeldenswaardig twee 16de-eeuwse (?) fragmentair bewaarde natuurstenen grafkruisen. Vermoedelijk stond op de voet het grafschrift. Beide kruisen hebben in de oksels dieper liggende bloemachtige motieven en centraal een in hoogreliëf uitgewerkte Christusfiguur. Op beide graftekens zou volgens J. Nijssen in gotische letters een naam staan. Dat kon in 2022 niet meer geverifieerd worden.

  • Kabinetskaart van de Oostenrijkse Nederlanden voor Zijn Koninklijke Hoogheid de Hertog Karel Alexander van Lotharingen, Jozef Jean François de Ferraris, Koninklijke Bibliotheek van België, uitgegeven in 1770-1778, schaal 1:11.520 herleid naar 1:25.000. (1771-1778).
  • Atlas van de Buurtwegen, opgesteld naar aanleiding van de wet op de buurtwegen van 10 april 1841, schaal 1:2.500 (overzichtsplannen schaal 1:10.000).
  • Kaart van België, Militair Geografisch Instituut, uitgegeven in 1949-1970, schaal 1:25.000. (editie 1969)
  • Archief J. NIJSSEN (bewaararchief Grafzerkje vzw), T12 SGV, ‘sGravenvoeren.
  • C&C FEXER BVBA EN TEAMVANMEER! CVBA 2022: Parochiekerk Sint-Lambertus, Voeren, 15-38.
Auteurs: Mertens, Joeri
Datum:
De tekst wordt ter beschikking gesteld door: Agentschap Onroerend Erfgoed (AOE)

Relaties


Je kan deze pagina citeren als: Inventaris Onroerend Erfgoed 2024: Parochiekerk Sint-Lambertus met restant van het kerkhof [online], https://id.erfgoed.net/erfgoedobjecten/37685 (geraadpleegd op ).

Beheerder fiche: Agentschap Onroerend Erfgoed

Contact

Heb je een vraag of opmerking over deze fiche? Meld het ons via het contactformulier.