erfgoedobject

Parochiekerk Onze-Lieve-Vrouw Ten Hemel Opneming

bouwkundig element
ID
37740
URI
https://id.erfgoed.net/erfgoedobjecten/37740

Juridische gevolgen

Beschrijving

Pseudo-basilicale kruiskerk met romaanse toren uit de 12de eeuw, vroeg-gotisch schip, met buitenmuren uit een latere periode (tweede helft 16de eeuw?), en neogotisch koor en transept van 1906-1907 naar ontwerp van M. Christiaens.

De plattegrond beschrijft een driebeukig schip van drie traveeën met voorstaande westtoren, een transept en een koor van twee rechte traveeën met driezijdige sluiting.

Vierkante toren van breuksteen (voornamelijk kalksteen) in onregelmatig verband; drie geledingen onder ingesnoerde naaldspits; de bovenste geleding is zwaar verankerd door middel van gesmeed ijzeren muurankers met krullen. De oorspronkelijke muuropeningen zijn de kleine, rechthoekige vensters. 17de-eeuwse portaal in de noordzijde: rondboogdeur in een kalkstenen omlijsting met negblokken; erboven een neoclassicistisch rondboogvenster in hardstenen omlijsting (19de eeuw).

De middenbeuk is van hetzelfde materiaal als de toren. De gevel van de noordelijke zijbeuk is neogotisch, evenals het transept en het koor. Deze delen zijn van baksteen, afgewerkt met hardsteen voor lijsten en afdekkingen. Breukstenen plint. Dubbel bakstenen dropmotief onder de kroonlijst. Spitsboogvensters in een omlijsting van helderrode baksteen; maaswerk van zachte, gele natuursteen. Zadel- en lessenaarsdaken (leien). De buitenmuur van de zuidelijke zijbeuk heeft neogotische vensters zoals beschreven, doch behield ertussen de muurpanden uit een oudere periode, voorzien van mergelstenen elementen (16de-, vroeg 17de eeuw).

Vroeg-gotisch interieur, bepleisterd en van stucwerk voorzien tussen 1712 en midden 18de eeuw. Overwelving van de middenbeuk door middel van een afgevlakt tongewelf; vlakke zolderingen boven de zijbeuken. Neogotische houten zolderingen boven het transept en dito spitstongewelf boven het koor. Midden- en zijbeuken zijn van elkaar gescheiden door middel van een spitsboogarcade op vroeg-gotische, kalkstenen zuilen met waterbladkapiteel.

Mobilair: Kruisbeeld, gepolychromeerd hout (eind 16de eeuw ?); processiemadonna (tweede helft 16de eeuw). Hoofdaltaar: neogotisch, koperen retabel. Twee biechtstoelen, eik, rococo (midden 18de eeuw). Orgel. Doopvont, herbruikt pilasterkapiteel, hardsteen (17de eeuw ?). Stucwerk der zolderingen en gewelven met de wapens van Hans-Willem van Kerkem (+ 1710) en Barbara van Gulpen (+ 1735): middenbeuk en noordelijke zijbeuk, rococo (midden 18de eeuw); zuidelijke zijbeuk, Lodewijk XIV (begin 18de eeuw). Twee glasramen in de sacristie, respectievelijk gedateerd 1575 en 1715. Grafsteen van 1650.

  • DE DIJN C.G., Monumentenroutes 1975, in Kunst en Oudheden in Limburg, Hasselt, 1975, pagina 27.
  • DRIESEN W., Mathieu Christiaens, ingenieur-architect te Tongeren (1865-1934) , in Het Oude Land van Loon, 40, 1985, pagina 62.
  • DUSAR A., Beknopte beschrijving van de gerangschikte monumenten en landschappen op het grondgebied van de provincie Limburg , in De Tijdspiegel, 1, 25, 1970, pagina 19.
  • GEUKENS B., Fotorepertorium van het meubilair van de Belgische bedehuizen. Provincie Limburg. Kanton Sint-Martens-Voeren, Brussel, 1975, pagina 13-14.
  • KUBACH H.E.-VERBEEK A., Romanische Baukunst an Rhein und Maas. Katalog der vorromanischen und romanischen Denkmäler, Berlin, 1976, pagina 783.
  • N[IJSSEN] J.-S[WERON] G., De kerk van Moelingen (Voersprokkels, 4, 1973, 1, pagina 13-18).
  • TIMMERS J.J.M., De kunst van het Maasland, Assen, 1971, pagina 155.
  • De Voerstreek , in De Tijdspiegel, 31, 1976, 2-3, pagina 11-12.
  • Heemkring Voeren e.o., met medewerking van T. TIMMERS, 1991.

Bron: SCHLUSMANS F. 1992: Inventaris van het cultuurbezit in België, Architectuur, Provincie Limburg, Arrondissement Tongeren, Kanton Voeren, Bouwen door de eeuwen heen in Vlaanderen 14n2, Brussel - Turnhout.
Auteurs: Schlusmans, Frieda
Datum:
De tekst wordt ter beschikking gesteld door: Agentschap Onroerend Erfgoed (AOE)

Aanvullende informatie

Ommuurd kerkhof met een lijkenhuis, selectie aan graftekens, columbaria en ereperken voor militaire slachtoffers.  

Historiek

Het rechthoekige ommuurde kerkhof van Moelingen staat afgebeeld op de laat 18de-eeuwse Ferrariskaart. Het kerkhof was dan enkel ten noorden van de kerk gelegen terwijl er ten noordwesten een gebouw stond en ten westen een open stuk land lag met bomen omzoomd. Volgens de Atlas der Buurtwegen uit 1841 was het kerkhof langs het noordelijk gelegen dorpsplein afgescheiden door een muur. In het westen gaf weg nummer 13 toegang tot het kerkhof. De omheining met een bakstenen muur dateert vermoedelijk uit 1887 (jaartal in de dekplaat van de linker hekpijler) terwijl de afdekking met pannen zeker terug gaat op een vroeg 20ste-eeuwse toestand zoals blijkt uit het beheersplan. In 1925 werd het gebouw afgebroken en werd het kerkhof uitgebreid in noordwestelijke richting. Dan werd ook het lijkhuis opgericht. Op het einde van de 21ste eeuw werd het kerkhof een laatste keer vergroot naar het westen.

Beschrijving

Ten noorden van de kerk bevindt zich het deels geruimde kerkhof. Een bakstenen muur op een natuur- en hardstenenstenen plint en afgedekt met zwarte pannen omheint het geheel. Een smeedijzeren ingangspoort aan hardstenen hekpijlers geeft toegang vanop het noordelijk gelegen marktplein. De hoofdingang is geflankeerd door bomen terwijl het centrale pad naar de kerk geaccentueerd wordt door hagen. Ten westen, aansluitend bij de kerkhofmuur staat het bakstenen lijkenhuis van één bij één travee onder een zadeldak met leien belegd, nok haaks op de puntgevel. De toegang gebeurt via een rondboogdeur in de voorgevel. In het lijkhuisje bleven een hardstenen lijktafel en een kist bewaard.

Het kerkhof is vandaag deels vergroend en deels bedekt met kiezeltjes. Op vrije plaatsen werden natuurstenen columbaria opgericht. In de noordoostelijke hoek van het kerkhof, aansluitend bij de kerkhofmuur liggen de oudstrijders van beide wereldoorlogen begraven onder een modernistisch herdenkingsteken. Alle namen zijn vermeld op individuele witmarmeren naamplaten met de Belgische driekleur in de linker bovenhoek. Tegen de oostelijke omheiningsmuur van het kerkhof staat een oorlogsmonument dat de inwoners van Moelingen herdenkt die zijn omgekomen of vermist in de Eerste en Tweede Wereldoorlog. Een hardstenen gedenksteen op natuurstenen sokkel herinnert aan alle inwoners die geen zichtbaar graf hebben. 

Op enkele eclectische fragmenten van graftekens na uit de 19de eeuw tot het interbellum (onder andere het boomstamkruis Houbier-Vervier) dateren de graftekens voornamelijk uit de naoorlogse periode. Ze geven een overzicht van de modernistische vormgeving in de grafkunst en van de evolutie van het materiaalgebruik dat in die periode plaats vindt: hardsteen, beton, mozaiëk en graniet. Enkele graftekens hebben gestileerde platensymboliek in reliëf, porseleinen of metalen applicaties en tekstplaten in marbriet.

Opmerkelijk zijn de gietijzeren kruisen die op het kerkhof opgesteld staan of bevestigd zijn tegen de kerkhofmuur. Tegen het lijkhuisje staat een onleesbaar natuurstenen kruis (19de eeuw?) en het kopstuk van een 18de-eeuws natuurstenen grafkruis met gedecoreerde armen voor Jean Gillissen en zijn vrouw Elizabhet Barhon. Onder het IHS-monogram in laagreliëf staat de ingebeitelde graftekst Ici reposent les honorable(s) personnes Jean Gillissen decede le [niet ingevuld] et Elisabhet Baron son epous decedee le 4 8bre 1744 Priez dieu pour leurs ames.

  • Kabinetskaart van de Oostenrijkse Nederlanden voor Zijn Koninklijke Hoogheid de Hertog Karel Alexander van Lotharingen, Jozef Jean François de Ferraris, Koninklijke Bibliotheek van België, uitgegeven in 1770-1778, schaal 1:11.520 herleid naar 1:25.000. (1771-1778).
  • Atlas van de Buurtwegen, opgesteld naar aanleiding van de wet op de buurtwegen van 10 april 1841, schaal 1:2.500 (overzichtsplannen schaal 1:10.000).
  • Topografische  kaarten van België, Herziening derde editie, Militair Cartografisch Instituut, uitgegeven in 1900-1930, schaal 1:20.000. (editie 1904)
  • Topografische  kaarten van België, Herziening derde editie, Militair Cartografisch Instituut, uitgegeven in 1939, schaal 1:20.000.
  • C&C FEXER BVBA EN TEAMVANMEER! CVBA 2022: Parochiekerk Onze-Lieve-Vrouw Ten Hemelopneming, Voeren, 73-107.
Auteurs: Mertens, Joeri
Datum:
De tekst wordt ter beschikking gesteld door: Agentschap Onroerend Erfgoed (AOE)

Relaties


Je kan deze pagina citeren als: Inventaris Onroerend Erfgoed 2024: Parochiekerk Onze-Lieve-Vrouw Ten Hemel Opneming [online], https://id.erfgoed.net/erfgoedobjecten/37740 (geraadpleegd op ).

Beheerder fiche: Agentschap Onroerend Erfgoed

Contact

Heb je een vraag of opmerking over deze fiche? Meld het ons via het contactformulier.