Bedevaartkapel opgebouwd als een bakstenen, één travee diep rechthoekig volume met driezijdig koor onder een zadeldak met klokkenruitertje.

Historiek

Het enkele straatjes tellende gehucht Sint-Leonardus, op drie kilometer van de dorpskern, vormt de meest noordelijke punt van Tollembeek, op de grens met Oost-Vlaanderen. Het ontleent zijn naam aan de Sint-Leonarduskapel, eertijds een druk bezochte bedevaartkapel die in haar huidige vorm van 1761 dateert, maar waarvan wordt vermoed dat de oorsprong teruggaat tot een stichting door de plaatselijke bevolking in de 15de eeuw.

Volgens de lokale historicus Peremans is de bouw van de huidige Sint-Leonarduskapel (1761) “... te danken aan Gillis Leuckx, pachter op het gehucht, en aan Coppens, die op 't Hof Tasseniers (in Galmaarden) verbleef”. Verder schrijft de auteur “Kapel met weg en omheining hooren thans (1926) de gemeente toe”. Afgezien van het feit dat er een familiale verwantschap bestond tussen Gillis Leuckx (1720-1783) en de rond 1798 overleden, vroegere eigenaar van het hof van Lumen, Adrien Leuckx zijn er geen precieze gegevens over deze oprichter bekend.

Aangenomen wordt dat de nieuwe kapel werd gebouwd ter vervanging van een oudere (Sinte Lenars, 1699; capelle van St Lenart, 1702) en wellicht grotere kapel waar naast misvieringen ook huwelijksinzegeningen plaatsvonden. Sint-Leonardus was vanouds een druk bezocht bedevaartsoord, met jaarlijkse bedevaart en processie op Paaszondag waarbij de bedevaarders driemaal rond de kapel liepen en de uitgestalde relieken vereerden. Volgens de litanie wordt de heilige kluizenaar († 559) uit het Franse Noblat er aanroepen als “bijzondere patroon der lamme, kreupele geraekte, blinde en zwakke menschen, alsook der slaeven en gevanghenen en vrouwen in baerensnood...”

Er was ook een gilde van de Heilige Leonardus waarvan de leden ter gelegenheid van de parochiale processie het Sint-Leonardusbeeld in feestelijke optocht doorheen het gehucht richting parochiekerk droegen. Het gildevaandel (1899) wordt nog steeds in de kapel bewaard. Wanneer en in welke context de gemeente eigenaar werd van de kapel is niet duidelijk. Onder impuls van toenmalig pastoor Vandevelde werd de verwaarloosde kapel in 1924 hersteld.

Beschrijving

Aanvankelijk geïsoleerd opgesteld wordt de haaks op straat ingeplante, kapel momenteel omkaderd door bescheiden gehuchtbebouwing.

De één travee diepe, rechthoekige kapel (7,80 bij 5,80 meter) wordt aan oostzijde afgesloten door een driezijdig koor waarvan de hoeken zijn geaccentueerd door een plaatselijke verzwaring van het muurwerk. Ze is opgetrokken in baksteen op een gecementeerde plint en afgedekt met een kunstleien (voorheen natuurleien) zadeldak met zeshoekig klokkenruitertje en een houten bakgoot. De voorgevel wordt verticaal belijnd door zware, regelmatige hoekkettingen in blauwe hardsteen en is bovenaan afgewerkt met muurvlechtingen, top en schouderstukken. Blauwe hardsteen werd ook gebruikt voor de vlakke steekboogomlijsting van de twee vensters met metalen roedeverdeling in de zijgevels en voor de eveneens steekbogige toegangsdeur met druiplijstje en geïncurveerde tussendorpel, versierd met rolwerk en een gevleugeld engelenhoofd en voorzien van het opschrift “Saint Leonard”. Vernieuwde deur- en bovenlicht. Erboven een gevelsteen met het chronogram “LeonarDUs enCoMIo extoLLatUr”, vertaald als “Verheffen wij Leonardus in onze gezangen”.

De sobere binnenruimte met hardstenen vloer en bepleisterde muren (voorheen imitatie-natuursteenbeschildering) op een recente houten lambrisering is afgedekt met een bepleisterd en beschilderd tongewelf met geaccentueerde gordelbogen en een omlopende geprofileerde kroonlijst. Boven de deur een fragment van een balustertrap die de zolder bedient. Eén van de balken draagt naar verluidt het opschrift “Philip Reygaert was de timmerman van de kapel”. Het interieur wordt gedomineerd door een laatbarok, gepolychromeerd portiekaltaar met Korinthische zuilen die een boogfronton dragen, opgehoogd met de Heilige Geest als witte duif in een stralenkrans en gevleugelde engelenhoofdjes. Centraal op een console het beeld van de Heilige Leonardus wiens relieken in een muurnis worden bewaard. Verder nog een geëtste kruisweg afkomstig van de oude kerk van Tollembeek en een monoliet, natuurstenen wijwatervat.