Ruime hoeve met bakstenen gebouwen uit 18de en 19de eeuw, gegroepeerd rondom een geplaveid erf met relicten van een omhaagde boomgaard en een ommuurde tuin.

Historiek

Volgens Verbesselt vormde Smeiersmark één van de oudste lenen, strategisch gelegen ter hoogte van de kruising van de Geraardbergsesteenweg - de oude verbindingsweg Edingen-Geraardsbergen - met de Markrivier. De benaming van het sinds 1339 vermelde Smeiersmark, momenteel een gehucht van Sint-Pieters-Kapelle, dient volgens dezelfde auteur - hierin gevolgd door Roobaert - geïnterpreteerd als dat deel van de Mark dat aan de erfmeier van het Hernegewoud toebehoorde. De erfmeierij of het ambt van lokale bestuurder en plaatsvervanger van de heer was sinds 1438 een leen van de heren van Edingen. Aan deze erfelijke titel waren ook gronden verbonden die grotendeels gelegen waren in Smeiersmark. Precies omwille van de strategische locatie bevond er zich indertijd een versterking, in de leenboeken vermeld als “une maison, tour, fosset d’eau et l’entour et héritage au lieu dit Smysmarcq”, palend aan de Mark en ‘sHerenstraat, “app. La Cense d’Angeheriel”. Volgens de meest recente bevindingen van Roobaert dient dit vanaf de 15de eeuw vermelde en inmiddels verdwenen hof Anghereel achter de huidige hoeve gesitueerd.

De kabinetskaart van de Ferraris toont alleszins op deze locatie diverse, vrij omvangrijke constructies en een voor de helft bewaarde ringgracht. Bij de hoeve lag een boomgaard en met hagen en/of houtkanten afgeboorde weilanden en akkers.

Wanneer en in welke omstandigheden dit hof verdween is niet bekend. Alleszins werd er in het laatste kwart van de 18de eeuw gestart met de bouw van de huidige hoeve Smeyersmark die sindsdien vrijwel geen wijzigingen onderging en in 1964 buiten bedrijf werd gesteld. Tot de tweede helft van de 20ste eeuw lag rondom de hoeve een uitgestrekte boomgaard.

Beschrijving

Vandaag zijn er nog relicten van de boomgaard aanwezig die langs de straatkant begrensd wordt door een geschoren haag. Meteen ten oosten van de hoeve ligt een ommuurde tuin. Naar verluidt zouden er op het terrein nog steeds sporen van een middeleeuwse motte met walgracht zichtbaar zijn. Kadastraal zijn echter alle sporen uitgewist.

Beschrijving bouwkundig erfgoed op basis van inventarisatie in 1975:

Ruime gesloten hoeve met bakstenen gebouwen uit 18de en 19de eeuw, gegroepeerd rondom een geplaveid erf. Overluifelde inrijpoort voorzien van een korfboogpoort met arduinen omlijsting.

Eénlaags boerenhuis (nok loodrecht op straat) van acht traveeën afgedekt met een zadeldak (pannen), voorzien van een klokkenruiter en houten daklijstbalkjes, daterend uit de tweede helft van de 18de eeuw. Witgekalkte baksteenbouw met gepikte plint. Beluikte ingeschreven steekboogvensters in vlakke arduinen omlijstingen met verbindende kordons ter hoogte van lateien en onderdorpels. Gelijkaardige deur met tussendorpel. Beide rechtertraveeën werden naderhand met een verdieping verhoogd en tussen beide vensters werd er een bijkomende deur aangebracht. Zijgevels met vlechtingen.

Stalvleugels (nok loodrecht op huis) voorzien van rechthoekige muuropeningen sommige met omlijstingen van arduin (19de eeuw). Rechts werd een van elders afkomstige wapensteen ingemetseld.

Langsschuur (nok loodrecht op straat) afgewerkt met aandak, vlechtingen en topstuk; inrit onder houten latei. Veldpoort naast de woning en ommuurde tuin erachter.

• Onroerend Erfgoed, Digitaal beschermingsdossier 4.001/20000/2326.1, Hoeve Smeyersmark en omgeving (S.N.)
• Kabinetskaart van de Oostenrijkse Nederlanden voor Zijn Koninklijke Hoogheid de Hertog Karel Alexander van Lotharingen, Jozef Jean François de Ferraris, Koninklijke Bibliotheek van België, uitgegeven in 1770-1778, schaal 1:11.520 herleid naar 1:25.000.
• Atlas van de Buurtwegen, opgesteld naar aanleiding van de wet op de buurtwegen van 10 april 1841, schaal 1:2.500 (overzichtsplannen schaal 1:10.000).
• Kaart van België, Militair Cartografisch Instituut, uitgegeven in 1928-1950, schaal 1:20.000.

• DE MAEGD C. & VAN AERSCHOT S. 1975: Inventaris van het cultuurbezit in België, Architectuur, Vlaams-Brabant, Halle-Vilvoorde, Bouwen door de eeuwen heen in Vlaanderen 2N, Gent, 608-609.
• D’HASSELER R. 2003: Stille getuigen van een vervlogen bouwtrant, 1172.
• Geogids Zuid-Pajottenland, 1990, 62.
• Pajottenland, een land om lief te hebben (Werkgroep Pajottenland), (2007), p. 272.
• ROOBAERT B. 1995: Bijdragen tot de geschiedenis van het Hernegewoud. De toponymie van Sint-Pieters-Kapelle in HOLVEO, nr. 2, 128 en 130; nr. 4, 273-274.
• ROOBAERT B. 1989: Bijdragen tot de geschiedenis van het Hernegewoud.Voor meyer ende scepenen van Hernegewault in HOLVEO, nr. 17, 146-266.
• VERBESSELT J. 1993: Het parochiewezen in Brabant tot het einde van de 13de eeuw. Het Hernegewoud en Vollezele, 25, Brussel, 252 en 288-291.