Neogotisch kasteel, opgericht in 1858 naar een ontwerp van ingenieur Jozef Claes (Antwerpen) ter plaatse van het 15de-eeuwse kasteel van de heerlijkheid Ter Heyde. Het kasteel wordt omgeven door een park dat vandaag fungeert als gemeentepark. Ten oosten van het kasteel ligt de voormalige kasteelhoeve met de kapel, beide in kern opklimmend tot de 17de eeuw.

Historiek

Twee belangrijke heerlijkheden lagen aan de basis van het huidige Hoeilaart: de heerlijkheid Ter Heyde ten zuiden van de IJse enerzijds en de heerlijkheid Holaer of Hoeilaart ten noorden van de IJse anderzijds. De oudst bekende eigenaar van de heerlijkheid Ter Heyde was de familie van Hoeilaart, genaamd de Holar waarvan Soteman de Holar voorkomt in een akte van 1186. De laatste eigenaar, eveneens de laatste vertegenwoordiger van het ancien régime was François Joseph Ignace Pangaert (+ 1798).

Na de afschaffing van het ancien régime werd de heerlijkheid Ter Heyde opgeslorpt door de gemeente Hoeilaart. Het patrimonium ervan werd in 1823, sommige bronnen geven 1820, aangekocht door Jozef de Man, die later de titel verwierf van baron de Man d'Hobruge en burgemeester van Hoeilaart was in de periode 1823-1846 en 1848-1854. Het huidige kasteel werd in 1858 gebouwd in opdracht van zijn zoon baron Jean de Man d’Attenrode (burgemeester van Hoeilaart van 1854-1878) en zijn echtgenote Maria Carolina d’Ormesson. Het ontwerp was van de hand van Jozef Claes, zie gedenksteen in de kelder. Het kasteel werd kadastraal geregistreerd in 1861 als 'nouvelle construction', bestaande uit een kasteel omgeven door 'lustgrond' in eigendom van 'Joannes Deman d’Attenrode'.

Bij beslissing van 17 september 1919 werden park, kasteel en kasteelhoeve -op dat ogenblik nog steeds eigendom van de familie de Man- aangekocht door de gemeente. De 'promesse de ventes sous seing privé' dateert van 13 juli 1920. In de eerste helft van de jaren 1990 onderging het kasteel een renovatie- en opfrissingsbeurt.

Beschrijving

Neogotisch kasteel op onregelmatige plattegrond met souterrain en één à twee bouwlagen onder gecombineerde leien bedaking.

Het geheel is opgetrokken uit baksteen met decoratieve en contrasterende verwerking van kalkzandsteen voor het souterrain, speklagen, omlijstingen en steigergaten. Verspreide sierankers.

De dynamiek wordt sterk geaccentueerd door verspringende volumes en het gebruik van diverse, gevarieerde torentjes, schoorstenen en getrapte dakvensters, alle bekroond door sierlijk smeedijzerwerk. Opmerkelijk is de diagonaal lopende witte muurband in sommige schoorstenen, die het speelse karakter benadrukt.

De hoofdingang bevindt zich centraal in de naar het park gerichte westgevel en wordt voorafgegaan door een gebogen bordestrap met uitgewerkte smeedijzeren leuning met bladmotieven. Aan deze zijde telt het volume vijf traveeën, op de zuidwesthoek geflankeerd door een driekwartronde toren onder ingesnoerde leien spits en op de noordwesthoek gemarkeerd door een rond arkeltorentje. Beide zijn voorzien van één of meerdere boogfriezen.

Het getrapte inkomrisaliet is sterk decoratief uitgewerkt met een spitsboogarcade op de gelijkvloerse verdieping, bekroond door een plastisch uitgewerkte erker, die op zijn beurt bekroond wordt door een wapenschild. In de onderbouw zijn de steekboogvormige keldervensters voorzien van tralies. Overigens wordt de gevel geopend door gevarieerde boogvensters met parapets en neogotisch schrijnwerk, naast gelijkaardige deurvensters met klein balkon. De aflijnende overhoekse baksteenfries en houten kroonlijst worden onderbroken voor getrapte dakvensters. De noordelijke uitbouw is gekanteeld en telt één bouwlaag met aflijnende boogfries. Naar het noorden toe vertoont dit deel een driezijdige uitbouw. Hier bevond zich oorspronkelijk de eetzaal die momenteel gebruikt wordt als raadzaal.

Het uitzicht van de overige gevels sluit aan bij de westgevel, hoewel de oostgevel, georiënteerd naar de hoeve, sterk geritmeerd wordt door in- en uitspringende volumes. Het centrale gebogen gedeelte omvat de trappenkast.

Interieur

Het interieur vertoont nog steeds de oorspronkelijke neogotische uitwerking, voornamelijk op de benedenverdieping met de representatieve ruimten waar plafonds, schrijnwerk, paneeldeuren, ornamentiek, schouwen, smeedijzerwerk, lambriseringen, parket en meubels gaaf bewaard bleven. Ofschoon volledig in neogotiek werd elke ruimte verschillend uitgewerkt.

In de voormalige eetzaal, momenteel in gebruik als raadzaal herinnert een gedenkplaat aan de aankoop door de gemeente 'Herinnering/ aan den aankoop/ van dezen eigendom/ beslist door den/ gemeenteraad/ den 1en december 1919.'.

De centraal gelegen hal behield haar authentieke lambrisering en vier muurvaste kofferzitbanken, een monumentale trap, uitgevoerd in wit marmer met smeedijzeren leuning, leidt naar de bovenverdieping waar momenteel een aantal administratieve diensten zijn gevestigd. Zoals gebruikelijk was deze verdieping veel soberder van uitwerking met slechts een aantal marmeren schouwen.

De kleine rechthoekige huiskapel, gelegen ten noorden van de trap, is toegewijd aan de Heilige Marcellina; ze bevat een glasraam met de voorstelling van Christus aan het kruis, geflankeerd door Maria en Johannes. De ruimte, onderaan met houten lambrisering en bovenaan bepleisterd, is overdekt met een kruisribgewelf waarvan de ribben neerkomen op gesculpteerde kraagstenen.

De herdenkingssteen in de kelder vermeldt: 'Auspiciis Johannis de Man Baronis d’Attenrode et Mariae Carolinae d’Ormesson coniugis ingenio Jos. Claes Antverpiensis aedificatum 1858'.