Twee gekoppelde burgerhuizen in beaux-artsstijl uit 1902, met winkels op de begane grond.

Historiek

De twee huizen werden als één geheel gebouwd volgens een bouwdossier uit 1902 in opdracht van Jozef De Keyser, die toen in de Lombardenvest 19 woonde. De natuurstenen gevels van de twee woningen vormden één harmonisch ensemble; in de smalle Zwaluwstraat kregen beide woningen een zijtoegang met een eenvoudige lijstgevel. De Keyser liet de woningen bouwen tussen twee bestaande woningen, de toenmalige nummers 4 en 5, waarvan hij de rechter woning (5) ook in eigendom had. Voor deze woning vroeg hij in dezelfde bouwaanvraag ook de sloop van de achterbouw en de wijziging van voordeur en interieurindeling aan. Een architect is niet vermeld in het dossier. In 1917 liet G. Smeets, eigenaar van nummer 6, wonende in de Van Ertbornstraat 15, de beeldbepalende loggia toevoegen op de bel-etage, een ontwerp van architect Ferdinand Van Mierlo. In 1928 en 1929 laat Jozef de Keyser, nog steeds eigenaar van nummer 5, gevel en interieur van die woning aanpassen door architect François Dens: op de begane grond kwam een "vitrine", de bovengevel kreeg een gepleisterd parement. De huidige etalage met centrale deur dateert van 1936 en werd door Karel Van Riel en Maurice Janssens in opdracht van de weduwe De Keyser ontworpen.

De begane grond van de woning op nummer 6 werd in 1933 aangepast in opdracht van apotheker V. Vandebroek, die daar gevestigd was. Architect René Grosemans kreeg toen de opdracht om de winkel aan te passen en in de gevel te vertalen met een gevelbrede etalage. Mogelijk werd op dat moment de apotheek voorzien van het nagelvaste meubilair dat tot 2015 in situ werd bewaard; het interieur kan stilistisch gezien echter ook ouder zijn en dateren van kort na de bouw van de woningen. In 1936 liet Vandebroek zijn woning uitbreiden naar ontwerp van Grosemans, waarbij het zadeldak door een extra verdieping werd vervangen en de twee bovenverdiepingen brede, moderne ramen kregen. Ook de zijgevel in de Zwaluwstraat kreeg toen een facelift. Het apotheekinterieur en de etalage uit het interbellum op de begane grond van de woning op nummer 6 werden in 2015-2016 vervangen door een nieuwe winkelinrichting. Delen van het oorspronkelijke meubilair werden gebruikt bij de inrichting van een winkel van de keten Le Pain Quotidien in Hongkong.

Beschrijving

Twee gekoppelde burgerhuizen van vier ongelijke traveeën en drie/vier bouwlagen onder platte bedaking, met een lagere zijgevel met twee toegangen in de Zwaluwstraat. Verbouwingen in de jaren 1930 verbraken de oorspronkelijke homogeniteit van de als één geheel ontworpen voorgevels op de Groenplaats en voegden op de begane grond etalages toe.

Het burgerhuis op nummer 5 telt twee traveeën en drie bouwlagen onder zadeldak (kunstleien, nok parallel aan de straat). Op de begane grond zit een houten winkelpui, met centrale toegangsdeur en twee etalagevensters met gedeelde bovenlichten.

De bovengevel behield de originele indeling en decoratie in beaux-artsstijl uit 1902, echter later voorzien van een bepleistering van het natuurstenen parement. Geprofileerde houten kroonlijst waaronder breed casement en geleed kordon. Segmentbogige vensteropeningen in geriemde omlijsting met oren en geprofileerde waterlijsten met uitgewerkte sluitstenen op de eerste verdieping. Lekdrempels, geprofileerd en gebogen op de tweede verdieping, waar de gewelfde borstweringen voorzien zijn van decoratief rankwerk: verder ook nog een decoratieve sleutel. Op de derde bouwlaag loopt de riemomlijsting door onder de lekdrempels, om er te eindigen in een schelpmotief. Houten T-vensters naar origineel model.

Het burgerhuis op nummer 6 telt twee traveeën en vier bouwlagen met plat dak. Het natuurstenen parement in beaux-artsstijl van de bovengevel voert terug tot het oorspronkelijke ontwerp uit 1902, dat echter drie gelijke, smallere traveeën voorzag, aansluitend bij de indeling van nummer 5. De twee linkertraveeën van nummer 6 zijn gekoppeld door een breed venster op de bel-etage en werden oorspronkelijk bekroond door een rond fronton. De hoofdverdieping, gemarkeerd door vensteromlijstingen voorzien van oren, waterlijst en bewerkte sluitsteen, behield als enige bouwlaag het beaux-artskarakter. De driezijdige houten loggia die in 1917 aan het brede venster werd toegevoegd volgde deze bouwstijl. De erker geeft uit op een balkon met fraaie smeedijzeren leuning. Het venster in de rechtertravee heeft een gebogen onderdorpel en gezwollen vensterdam met rankwerk.

De twee bovenverdiepingen werden in 1936 grondig gewijzigd en kregen brede rechthoekige vensters in riemomlijsting die onder de lekdrempels doorloopt. Een eenvoudige kroonlijst sluit sindsdien de lijstgevel af, die daarbij de frontonbekroning verloor.

De achterbouw met zijgevel in de Zwaluwstraat bestaat uit drie/vier traveeën en twee bouwlagen. Sober bepleisterde lijstgevel op lage blauwe hardstenen plint. Eenvoudige geprofileerde kroonlijst, rechthoekige muuropeningen met hardstenen plint; vernieuwd schrijnwerk.

Interieur van de apotheek

De voormalige apotheekinrichting op de begane grond van nummer 6 verdient de nodige aandacht. Het kwalitatieve winkelinterieur en de art-deco-etalage werden in 2015-2016 vervangen door een totaal nieuw concept. Delen van dit meubilair werden gebruikt bij de inrichting van een vestiging van de keten Le Pain Quotidien in Hongkong. Omwille van de grote erfgoedwaarde van dit meubilair, wordt het vroegere interieur in deze fiche gedocumenteerd.

De vroegere apotheek werd ingericht in het salon en de eetkamer van het burgerhuis uit 1902. De burgerwoning had een klassieke enkelhuisindeling, met in de smalle deurtravee de gang, en een enfilade van salon, eetkamer en veranda in de twee linker venstertraveeën. Salon en eetkamer, volgens de burgerlijke smaak die sinds de 19de eeuw gangbaar was, ingericht in een combinatie van neorococo en neorenaissance, waren van elkaar gescheiden door twee laterale zuilen met Ionisch composiet kapiteel; tussen eetkamer en veranda werd een beglaasde boog met fijne roedeverdeling voorzien.

De twee kamers werden ingericht vlak na de bouw van de woning in 1902, toen kunstenaar Walgrave een muurschildering aanbracht, signeerde en dateerde. Eveneens vastgesteld na afbraak in 2015 is een neorococodeur en -lambrisering, waar het apothekersmeubilair meer dan 90 jaar voor heeft gestaan. Het stucplafond van de voorkamer werd roestbruin beschilderd met leliemotieven. Een geprofileerde kroonlijst maakte de overgang naar het stucplafond met gedecoreerde tandlijst. Aan het plafond in de voorste ruimte hangt een glazen Venetiaanse luchter. Bij het plafond van de centrale ruimte maakt een geprofileerde kroonlijst de overgang naar een stucplafond voorzien van schildering (mogelijk marouflage). Het stelt een tafereel voor met voornamelijk wolken en twee putti met drinkhoorn. In de vier hoeken is een verlichtingsarmatuur bevestigd, met matte bolvormige kap.

Aan weerszijden van de winkelruimte bevonden zich houten wandkasten over de volledige hoogte van de ruimte. De wandkasten hadden een tweeledige opbouw: in het onderste register gesloten buffetten met draaideuren en laden geritmeerd door pilasters, en in het bovenste register open ondiepe rekken met houten schappen op woutermannen geritmeerd door pilasters. De achterwand van de open rekken was voorzien van een okerkleurige bekleding.

De wandkasten waren beschilderd in groene en crèmekleurige pasteltinten, het sierlijstwerk en de plinten waren donkerder uitgevoerd. De voorpanelen van de gesloten buffetten in het onderste register waren beschilderd met kruiden- en plantenmotieven. De wandkasten werden bekroond door een geprofileerde kroonlijst. Tot de uitrusting behoorden reeksen apothekerspotten uit glas en porselein, opgesteld in de wandrekken.

Centraal in de ruimte bevond zich de vrijstaande toonbank uitgevoerd conform de stijl van de wandkasten, zij het met een licht gewijzigde detaillering in de ornamentiek van het lijstwerk. Het voorpaneel van de toonbank was afgewerkt zoals de wandkasten, namelijk voorzien van een lichtgekleurde afwerkingslaag met donkerder gekleurd lijstwerk en plint; en aan weerszijden beëindigd door pilasters.

Winkelhuis van twee traveeën en vier bouwlagen met plat dak. Natuurstenen lijstgevel in neo-Louis-Philippestijl uit het tweede kwart van de 20ste eeuw. Winkelpui in rechthoekige omlijsting. Hoofdverdieping gemarkeerd door vensteromlijstingen voorzien van oren, waterlijst en bewerkte sluitsteen. Driezijdige houten loggia uitgebouwd op balkon met fraaie smeedijzeren leuning. Zijvenster met gebogen onderdorpel en gezwollen vensterdam met rankwerk. Voorts: rechthoekige vensters in riemomlijsting die onder de lekdrempels doorloopt. Eenvoudige kroonlijst.

Rijhuis met twee traveeën en drie bouwlagen onder zadeldak (kunstleien, nok parallel aan de straat). Beschilderde natuurstenen gevel in Louis-Philippestijl van circa 1850 met verbouwde benedenverdieping. Steekboogvensters in een riemomlijsting met oren en een gebogen waterlijst ter bekroning. Lekdrempels, geprofileerd en gebogen op de tweede verdieping, waar de gewelfde borstweringen voorzien zijn van decoratief rankwerk: verder ook nog een decoratieve sleutel. Op de derde bouwlaag loopt de riemomlijsting door onder de lekdrempels, om er te eindigen in een schelpmotief. Breed casement en geleed kordon onder de onversierde kroonlijst.