erfgoedobject

Karbonkelhuis

bouwkundig element
ID
4015
URI
https://id.erfgoed.net/erfgoedobjecten/4015

Juridische gevolgen

  • is aangeduid als vastgesteld bouwkundig erfgoed Karbonkelhuis
    Deze vaststelling is geldig sinds

  • is aangeduid als beschermd monument Karbonkelhuis
    Deze bescherming is geldig sinds

Beschrijving

Kapittelhuis in 1520-1522 gebouwd in opdracht van kanunnik Willem Heda (Alphen aan de Rijn, circa 1460-Antwerpen, 1525), door de metselaar Huybrecht Gillis. De pilastergevel met groteskendecor behoort tot de vroegste voorbeelden van renaissance-architectuur in Antwerpen ( cf. ook Grote Markt 38 en op de verdwenen Vierschaar). De bouwstijl is voor dit tijdstip opmerkelijk vooruitstrevend, en op architectuurhistorische en stijlkritische gronden mag de voorgevel van dit gebouw als een mijlpaal in de geschiedenis van de introductie van de renaissancestijl in de Nederlanden beschouwd worden. Het gebouw onderging in de loop van de eeuwen ingrijpende verbouwings- en ontmantelingswerken. Tot de meer recente ingrepen behoort de aanpassing tot hotel-restaurant naar een ontwerp door de architect Jean De Coster uit 1911. Daarbij werd de pui opgebroken, de binnenplaats overkapt en een nieuwe, nog bewaarde traphal ingebracht in de dwarsvleugel. Het pand werd gerestaureerd onder leiding van de architect Romain Berteloot in 1990-1994.

Het complexe gebouw omvatte oorspronkelijk drie vleugels rond een binnenplaats, met het L-vormige hoofdvolume ingeplant aan de Groenplaats. De hoofdvleugel vormt een breedhuis an vijf traveeën en drie bouwlagen onder zeer steil zadeldak (nok parallel aan de straat, leien) met twee spits afgedekte dakkapellen. Hierbij sluit een tweeledige dwarsvleugel in traditionele bak- en zandsteenstijl aan, opgedeeld door een getrapt aandak. De derde vleugel aan de oostzijde van de binnenplaats werd in 1991 gesloopt.

De bepleisterde en beschilderde lijstgevel wordt geordonneerd door pilasters met gesculpteerde kapitelen en schachten op hoge verdiepte sokkels, deze laatste verbonden door gekorniste, geprofileerde waterlijsten. Het voorvlak van de pilasters van de benedenverdieping is versierd met uitgewerkte arabesken en grotesken, waarin de opschriften "SPQR" en "ROMA" zijn verwerkt. Sterk verbouwde muuropeningen: de oorspronkelijke vensters van de begane grond - eertijds boven een gebosseerde onderbouw met afgevlakte diamantpunten - werden verbreed en verhoogd, en het inkomportaal verplaatst; op de bovenverdieping werden de oorspronkelijke kruiskozijnen en omlijstingen gewijzigd. Een brede en sterk gelede daklijst steunend op een tandlijst vormt de gevelbeëindiging.

Tot de behouden oorspronkelijke interieurelementen behoren de kelder onder de dwarsvleugel, de balkenroosteringen, balksleutels en geprofileerde consoles en een deel van de kapconstructie. Verder werden tegen de balkenroosteringen van de voorkamers op begane grond en tweede verdieping latjes en kopschotjes met renaissance-grisailleschilderingen teruggevonden, waarop grotesken, cherubijntjes en de initialen "WH" van Willem Heda.

  • Stadsarchief Antwerpen, bouwdossier 838#4 en 1911#1418; foto FOTO-OF#3041.
  • LEONARD E. 1966: Het voormalige patriciërshuis Groenplaats 33, thans koffiehuis..., Antwerpen 12.3, 140-145.
  • LEURS S. & HINTJENS I.A. 1961: Het Hotel Continental op de Groenplaats te Antwerpen, De Autotoerist, 14.24, 1649.
  • MANDERYCK M. & VAN STRYDONCK M. 1986: Een toepassing van de radiokoolstofdateringstchniek: het Karbonkelhuis in Antwerpen, Monumenten en Landschappen 5.1, 23-29.
  • VAN LANGENDONCK L. 2002: Het Karbonkelhuis van kanunnik Willem Heda. Een renaissance primavera op de Groenplaats in Antwerpen, in GRIETEN S. (red.), Vreemd gebouwd. Westerse en niet westerse elementen in onze architectuur, Antwerpen, 93-112.

Auteurs: Braeken, Jo
Datum:
De tekst wordt ter beschikking gesteld door: Agentschap Onroerend Erfgoed (AOE)


Relaties


Je kan deze pagina citeren als: Inventaris Onroerend Erfgoed 2024: Karbonkelhuis [online], https://id.erfgoed.net/erfgoedobjecten/4015 (geraadpleegd op ).

Beheerder fiche: Agentschap Onroerend Erfgoed

Contact

Heb je een vraag of opmerking over deze fiche? Meld het ons via het contactformulier.