Hoofdkantoor van de Posterijen in Antwerpen. Monumentaal gebouw in klassiek geïnspireerde eclectische stijl uit 1878, uitgebreid met de hoektoren en een vleugel in de Pandstraat in 1912-1914.

Historiek

Eertijds bevond zich op dit perceel het huis genaamd "de Gulden Roose" (1509), dat vanaf 1679 werd gebruikt als Pastoraal College. Vanaf 1795 huisvestte het gebouw de criminele rechtbank, onder Napoleon het Hotel der Douanen, en vanaf 1817 de Rechtbank van Eerste Aanleg. In 1878 maakten de oude constructies plaats voor het nieuwe Hotel des Postes, het hoofdkantoor van de Posterijen in Antwerpen, waarvan de ontwerper niet gekend is. Bouwheer was het Bestuur der Spoorwegen, Posterijen en Telegrafen van het Ministerie van Openbare Werken. Aannemer Van Heymbeek uit Sint-Jans-Molenbeek voerde de werken uit. De architectuur geïnspireerd op het laat-18de-eeuwse classicisme van het Paleis der Natie in Brussel, was tijdens het laatste kwart van de 19de en de vroege 20ste eeuw toonaangevend voor de ministerie- en administratiegebouwen van het Ministerie van Openbare Werken, met name in de Brusselse regeringswijk. In 1913-1914 kreeg het gebouw een uitbreiding met een hoektoren en een aansluitende vleugel aan de Pandstraat in voortgezette stijl, naar een ontwerp door de architect J. Baguet uit 1912. Bij deze ingreep werd ook de oude lokettenhal uit 1878 gesloopt en heropgebouwd. De Brusselse aannemer Louis De Waele, aangewezen bij openbare aanbesteding op 18 december 1912, voerde de werken uit. Het ontwerp van Baguet verving een eerder ontwerp door de architect F. Tondeur uit 1906, verder uitgewerkt door de architect L. Van der Aa in 1908-1909. Als eerstaanwezend bouwmeester verbonden aan de Dienst Gebouwen van het Bestuur der Posterijen en Telegrafen, ontwierp Baguet in 1912 ook het neotraditionele Postgebouw van Herentals. In 1922 volgde de sloop en heropbouw van het interieur, de achtergevel en de bedaking van de voorbouw uit 1878, waarvoor Baguet de plannen tekende in 1921. Bij een restauratie in het laatste kwart van de 20ste eeuw, werden de attiekbalustrade met oeil-de-boeuf en het mansardedak naar het oorspronkelijke ontwerp gereconstrueerd. De Post was hier gevestigd tot 2015, waarna het gebouw in 2016-2017 tijdelijk dienst deed als foodmarket. De restauratie en herontwikkeling tot een multifunctioneel complex met winkels, kantoren en appartementen door Patine Architecten en Bold Architecten is in uitvoering (2019).

Architectuur

Het gebouw met dubbelhuisopstand, oorspronkelijk in gesloten bebouwing van vijf traveeën, omvat drie bouwlagen onder een afgeknot, piramidaal mansardedak met zinken bekleding en vorstkam. Hierbij sluit de afgeschuinde hoekpartij van vier traveeën aan met octogonale torenbekroning, en de slechts twee bouwlagen hoge, langgerekte vleugel van zeven traveeën in de Pandstraat. De lijstgevels hebben een parement uit witte natuursteen, met gebruik van blauwe hardsteen voor de pui, vensteromlijstingen, borstweringen, het lijstwerk van het hoofdgestel en de attiekbalustrade. Axiaal-symmetrisch van opzet, beantwoordt de opstand aan een drieledig schema ontleend aan de Lodewijk XVI-stijl. Dit laatste is opgebouwd uit de sokkelvormende pui, de bovenverdiepingen in kolossale orde, en het brede hoofdgestel met attiekbalustrade. De compositie legt de klemtoon op de middenas, die in de pui wordt gemarkeerd door het rechthoekige inkomportaal met sluitsteen, trappenbordes en houten vleugeldeur. Dit laatste is gevat in een portiek van gecanneleerde Toscaanse kolommen met hoog basement, waarop een entablement met metopen-trigliefenfries en kroonlijst op klossen, bekroond door een balkon met geajoureerde borstwering. De pui met schijnvoegen op een geboste sokkel, wordt geritmeerd door rechthoekige spaarvelden met diamantkopsleutel, de bovenverdiepingen door rechthoekige spaarvelden en lisenen in kolossale orde. Registers van rechthoekige vensters in geriemde omlijsting, op de eerste verdieping geaccentueerd door een waterlijst op voluutconsoles en een doorgetrokken borstwering van entrelacs, haast vierkant met een sluitsteen op de lage tweede verdieping. Het klassieke hoofdgestel bestaat uit de gelede architraaf, de fries en de kroonlijst op klossen en uitgelengde consoles met stafwerk en guttae. De attiekbalustrade wordt in de middenas onderbroken door een oeil-de-boeuf met uurwerk, bekroond door voluten waarop liggende leeuwen en het wapenschild van België.

De hoekpartij uit 1912-1914, afgeschuind op de begane grond, evolueert naar een polygonaal profiel in de bovenbouw, en wordt bekroond door een octogonale toren met een afgeknotte piramidale spits. Begane grond en bovenbouw zetten de ordonnantie van het hoofdvolume uit 1878 tot in de details voort. De trommel van de toren wordt geopend door rechthoekige vensters in geriemde omlijsting, en beëindigd door een klassiek hoofdgestel. Met een zinken bekleding en oeils-de-boeuf, heeft de spits een vorstkam en een smeedijzeren pin als bekroning. De opstand van de lage aansluitende vleugel rust op een plint met getraliede souterraindrielichten. Schijnvoegen belijnen de begane grond, en de bovenverdieping worden geritmeerd door spaarvelden. Verder registers van rechthoekige vensters, drielichten met pilasters en diamantkopsleutel op de begane grond, gevat in een geriemde omlijsting en met bewerkte borstwering op de bovenverdieping. Een houten kroonlijst op klossen vormt de gevelbeëindiging.

Achter de voorbouw en de zijvleugel strekt zich de lokettenhal uit, een hoge, rechthoekige ruimte van drie bij zes traveeën, omringd door steekboogarcaden met pilasters en imposten, een marmeren wandbekleding en vloer, en een bovenlicht van prismatische glasstenen gevat tussen ijzeren I-liggers.