Barokke kapel in bak- en zandsteen van 1707, gelegen op het einde van een dreef met aansluitend bosgebied, maar ook vlak bij de A12. Diverse malen hersteld in de loop van de 20ste eeuw; de laatste algemene onderhouds- en restauratiewerken werd uitgevoerd onder leiding van Architectenbureau Luc van Severen en beëindigd in 2011.

Historiek

Bij de toegang tot het zogenaamde 'Hoog Euselbos' werd omstreeks 1658 door enkele gelovigen een beeldje van de Heilige Maagd opgehangen aan een eik; de Mariadevotie ontstond waarschijnlijk in het kader van de benarde 17de eeuw met verschillende oorlogen en pestepidemieën. Het bos was eigendom van de baron van Imde en was gelegen op de grens van de parochies Meuzegem-Imde, Wolvertem-Rossem en Sint-Brixius-Rode. Weldra gebeurden er hier meerdere wonderen waardoor een toeloop aan bedevaarders werd veroorzaakt. In 1694 liet pastoor De Munck het beeldje onderbrengen in een houten kapelletje dicht bij de eik waar het beeldje oorspronkelijk was opgehangen. Intussen werd door de parochianen van Wolvertem en de pelgrims bouwmateriaal verzameld voor de oprichting van een meer duurzame kapel. Onder druk van de bevolking werd toelating gevraagd aan de aartsbisschop van Mechelen, A. Precipiano, om een stenen kapel te bouwen. De eerstesteenlegging hiervan gebeurde op 18 juni 1695 door Anna Verreycken, de toenmalige barones van Imde, eigenares van de grond en door huwelijk in 1673 prinses de Chimay. Het beeldje werd boven het altaar geplaatst. Omwille van de massale toeloop van pelgrims vatte pastoor van Santvoort al in 1704 het plan op om de kapel te vergroten. De steen werd ter plaatse gebakken en in 1707 werd voor de ingang van de bestaande kapel (de huidige sacristie) een nieuwe, barokke kapel gebouwd met geldelijke steun van de prins van Thurn en Taxis, zie wapenschild in de westgevel, de toenmalige kasteelheer van Imde. Toen de familie in 1835 haar eigendommen in de Nederlanden verkocht werd de kapel niet verkocht maar door tussenkomst van kardinaal Sterckx in 1858 overgedragen aan de kerk van Wolvertem, bekrachtigd bij KB van 10 juni 1860.

Beschrijving

Kapel op rechthoekige plattegrond van vier traveeën en iets lager koor van een travee met halfcirkelvormige uitbouwen op de hoeken en een vlakke sluiting met puntgevel en een aansluitende sacristie in het verlengde, in oorsprong de kapel van 1695. Het geheel werd opgetrokken uit baksteen met verwerking van kalkzandsteen voor de onderbouw en traditionele elementen als hoekkettingen, vensteromlijstingen en de dekstenen van de steunberen. Leien bedaking met klokkentorentje achter de zuidgevel en dakruitertje boven het koor. De als klokgevel uitgewerkte zuidgevel wordt gemarkeerd door een pilastergeleding, ter ondersteuning van het klassieke hoofdgestel met een geprofileerde architraaf, een fries met trigliefen en herdenkingsstenen verwijzend naar de bouwmecenas, dit alles bekroond door een gekorniste kroonlijst. Het opschrift van de herdenkingsstenen luidt ce vertueux Prince/ Nôtre Illustre Patron/ amplifie cette p(i)euse/ et Saincte Fondation (deze eerbare Prins Onze Doorluchtige Beschermheer vergroot deze vrome en Heilige Stichting). Centraal geplaatste rondboogdeur in een geprofileerde omlijsting verrijkt met een sluitsteen met putto, eenvoudige imposten en neuten. Bekronende druiplijst met gestrekte uiteinden. Hogerop bevindt zich een rondboognis met een kopie van het beeld van Maria van Smarten, geflankeerd door voluutvormige vleugelstukken en bekroond door een waterlijst met gestrekte uiteinden. Het oorspronkelijke beeld werd om veiligheidsredenen weggehaald. Erboven, de gepolychromeerde wapensteen van de familie Thurn en Taxis. Hooggeplaatste rondboogvensters in een vlakke omlijsting met oren op dropmotief, bekroond door een waterlijst met gestrekte uiteinden. De geveltop met kalkzandstenen aflijning is gevat tussen schouderstukken met bekronende siervazen en wordt bekroond door een geprofileerde waterlijst met gestrekte uiteinden, op zijn beurt bekroond door een verhoogd gebogen fronton met ijzeren kruis. In de top een grote oculus onder waterlijst en uurwerk hogerop. De zijgevels worden geritmeerd door eenvoudige, nagenoeg gevelhoge steunberen waartussen gelijkaardige, doch grotere rondboogvensters als in de zuidgevel. Vrij gesloten koor met enkel in de halfcirkelvormige uitbouwen gelijkaardige steunberen en vensters. Oculus in de puntgevel van de sluiting.

De oorspronkelijke kapel van 1695, vandaag in gebruik als sacristie, was een kleine kapel op rechthoekige plattegrond met een driezijdige sluiting, evenals de latere kapel opgetrokken in bak- en kalkzandsteen onder leien bedaking, overkragend op daklijstbalkjes. Markerende hoekkettingen van kalkzandsteen. Segmentboogvensters in een kalkzandstenen omlijsting met neuten en sluitsteen onder waterlijst. Eenvoudige rechthoekige deur onder houten latei.

Interieur

Eenbeukige, bepleisterde ruimte met tongewelf voorzien van vergulde sterren en pseudo-gordelbogen, opgevangen door omlopend cordon; pseudo-kruisgewelf in het koor. Grijs-zwarte tegelvloer. In de sacristie (kapel van 1695): gewelf met vroeg-18de-eeuws stucwerk, voorzien van de Heilige Geest en een medaillon met de gekroonde naam van Maria; zwart-witte tegelvloer in dambordpatroon.

Mobilair

Schilderijen. Zeven schilderijen met de voorstelling van de Zeven Smarten van Maria, Vlaamse School, eerste kwart 18de eeuw. Hoofdzakelijk 18de-eeuws meubilair. Houten hoofdaltaar en twee zijaltaren met links een doek met de voorstelling van de Heilige Joannes Nepomucenus en rechts de Heilige Jozef. Eiken communiebank, preekstoel en biechtstoel. Doksaal van 1855 (Vandenbroecke) met orgel in Lodewijk XV-stijl. Verder wassen en metalen ex voto’s. Geometrisch glas in lood in de vensters, in het koor met de voorstelling van Onze-Lieve-Vrouw met Kind.

Oud bedevaartsoord, ingeplant op het einde van een dreef met aansluitend bos, bezijden de autosnelweg Brussel-Antwerpen.

De huidige bak- en zandstenen barokkapel werd in 1707 gebouwd, onder mecenaat van de prins Turn en Taxis (wapensteen boven de deur) voor het bedevaartkapelletje van 1695 dat dan gebruikt werd als sacristie. Restauratie in 1927. Eénbeukige ruimte van vier traveeën met vernauwend langgerekt ovaal koor; aansluitende travee met driezijdige sluiting van de eerste stenen kapel.

Barokke pilastergevel (drie traveeën) met entablement en bekronende klokvormige top afgelijnd door een zware lijst die zelf een ingezwenkt topstuk met gebogen fronton draagt.

Picturale en plastische compositie waarin verfijnde uitgesproken barokelementen van verschillende schaal op verrassende wijze worden samengebracht. Geprofileerde rondboogdeuromlijsting verrijkt met een sluitsteen met puttohoofd en een gekorniste druiplijst. Bekronend rondboognisje met houten beeldje van Maria van Smarten, afgelijnd door een uitspringende, vlakke omlijsting tussen vleugelstukken. Erboven, de vermelde gepolychromeerde wapensteen. Hooggeplaatste rondboogvensters in een uitspringende omlijsting met oren op dropmotief, afgetekend door een druiplijst met gestrekte uiteinden (zijtraveeën). In de gekorniste fries, twee gevelstenen herinnerend aan de uitbreiding van de kapel. Grote oculus in de geveltop verrijkt met siervazen en zon- en maanmotieven.

Zijgevels op zandstenen sokkel, geritmeerd door steunberen; grotere rondboogvensters (zie zijtraveeën) in de westelijke travee en afgeronde muren van het koor gestut door bijkomende steunberen. Gebogen zadeldak met kleine dakruiter en bolspits boven het koor.

Lagere sacristie met getraliede noord- en zuidsegmentboogvensters. Afgesnuite leien bedaking.

Eenvoudig maar rijk gestoffeerd interieur overkluisd door middel van een tongewelf op pleisteren gordelbogen die worden opgevangen op een smalle gekorniste kroonlijst en consoles.

Pseudo-ribgewelf boven het koor met zijdelingse lichtinval en oculus in de oostwand.

In de sacristie, ingedrukte tonoverwelving met stucversiering en opschrift MA/ RI/A. Gotisch getinte lavabo in de noordwand.

Mobilair. Tien ex-voto schilderijen (doek) onder meer één gedateerd 1737; Theatrale bekleding van de oostwand, achter het hoofdaltaar, (begin 18de eeuw) met integratie van de hooggeplaatste oculus, gekroond door twee engelen en van waaruit zware lamberkijnen vertrekken met dragende engelenfiguren, ingewerkte schilderijen en centraal Mariabeeld; Louis XV-tabernakel tussen knielende engelen (18de eeuw); Louis XIV-zijaltaren (18de eeuw); laat-empire lambrisering onder het doksaal, 1855, (Vandenbroecke);

Overige meubilair, onder meer een positieforgel, opgesteld circa 1805 (afkomstig van klooster of kasteel?).