Watermolen op de IJse, gelegen ten westen van het centrum van Overijse aan de meest westelijke zijde van het Stationsplein. Het molenhuis met verdwenen inrichting en de woning hebben een begin 20ste-eeuws uitzicht met mogelijk een oudere kern. De overige gebouwen dateren uit midden 19de eeuw.

Historiek

Er is sprake van een molen vanaf de 15de eeuw als banmolen van de heer van Overijse, onder de benaming "Borchtmolen". De molen zou volgens Wauters deel zijn van het "Hof ter Borcht", ook "Hof ter Bisdomme" genaamd. In de 16de eeuw duikt ook de benaming "Scherrewerre" op voor de molen. Deze benaming zal vanaf de 17de eeuw de naam "Borchtmolen" verdringen tot in de 19de eeuw.

Op het primitief kadaster (circa 1825) is er al een molengebouw aanwezig. Midden 19de eeuw, in 1858, werd er een reconstructie opgetekend van de gebouwen. Het molengebouw wijzigde niet, maar de bijgebouwen werden heropgebouwd met een schikking rond een rechthoekig erf achter de molen, vergelijkbaar met de huidige toestand. Eigenaar was burgemeester en notaris van Overijse, Marie Vandevelde-Fernand. Hij kreeg de jaren 1890 de toelating de afsluiting van de molen, evenals de afsluiting die het water regelt verderop te bouwen en het waterrad van de molen te verhogen.

Het huidige molengebouw en de woning zouden dateren van begin 20ste eeuw (1904) onder uitbater Jean Huybrechts. Hiervan werd geen registratie in het kadaster gevonden. In de jaren 1920 (?) werd het houten rad vervangen door een ijzeren. Het waterreservoir van de molen werd gevormd door twee vijvers, één vlak achter de molen en één verderop ten westen. In de 20ste eeuw zullen er nog een aantal vergrotingen plaatsvinden, het bijgebouw ten westen van de molen werd afgebroken en heropgebouwd als een volume tegen de schuur.

Op een oude postkaart is het molengebouw te zien met een zelfde volume als vandaag. Links waar het molenhuis was, vandaag winkel, was een dubbele deur aanwezig en rechts, mogelijk de molenaarswoning, was er een café. Op de gevel stond het opschrift “A LA STATION CAFE ESTAMINE”, verwijzend naar het nabijgelegen tramstation. Op de foto zijn er ook twee dakvensters aanwezig op de plaats waar vandaag dakramen zitten. Vanaf het interbellum zal het café omgevormd worden tot graanhandel.

De molen zal tot begin jaren 1960 uitgebaat worden als graanmaalderij door molenaar Louis Huyberechts. Het binnenwerk van de molen werd bij de herbestemming tot winkel volledig uitgebroken. Begin jaren 2000 werd het rad vervangen door een nieuw exemplaar om elektriciteit te produceren. Later werd er ook een vislift of heveltrap geplaatst naast de waterloop om het niveau van 2,8 meter te overbruggen.

Beschrijving

Begin 20ste-eeuws verankerd molengebouw bestaande uit het molenhuis links en mogelijk de voormalige molenaarswoning rechts, later (?) café en handelszaak. Baksteenbouw van twee bouwlagen en twee en drie traveeën onder een schilddak en wolfsdak. Het molenhuis heeft vandaag op de begane grond twee korfboogvormige muuropeningen in een gecementeerde omlijsting. Op een oude postkaart is enkel de rechtse korfboogpoort zichtbaar als toegang tot het molenhuis. Voorts segmentboogvormige muuropeningen, gewijzigd op de begane grond van de woning. De gevel wordt verder gekenmerkt door twee doorlopende wit gecementeerde banden op de verdieping.

Langs de waterloop is de zijgevel van het molengebouw en aansluitend een dienstgebouw te zien. Deze gevel wordt gekenmerkt door segmentboogvormige muuropeningen op de verdieping waarvan de bakstenen lekdrempels doorlopen als kordon. Het molengebouw heeft nog verschillende kleinere segmentboogvormige muuropeningen en een oudere onderbouw van natuursteen. De waterkering en een deel van de onderbouw bestaan uit ijzerzandstenen blokken.

De voornaamste bijgebouwen dateren uit midden 19de eeuw, waaronder een tweelaags bijgebouw aansluitend op het molenhuis aan de IJse onder zadeldak en een langsschuur. De langsschuur heeft een hardstenen korfboogpoort en in de topgevel drie halve maanvormige topoculi.

Op de hoek met de Tombeurstraat, voormalige watermolen op de IJse, afgedekt met een schilddak (kunstleien); bewaard waterrad; waterkering en onderbouw van ijzerzandstenen blokken.

Voorts baksteenmetselwerk uit de 19de eeuw. Langsschuur voorzien van een arduinen korfboogpoort met drie sluitstenen en halve maanvormige topoculi.

Brug over de IJse gedateerd 1894.