Gecementeerde wegkapel, vandaag gekend als Onze-Lieve-Vrouwkapel, soms ook Sint-Rochuskapel genaamd, op de hoek met de Ballingstraat.
Historiek
Op de Villaretkaart (1745-1748) stond op deze locatie al een kapel aangeduid, op de Ferrariskaart (1771-1778) aanduid als "Capelle Cruysboom". Op de Vandermaelenkaart (circa 1850) en de Atlas der Buurtwegen (1843-1845) aangeduid als "Chapelle De Eyser of d’yze". De naam "Cruysboom" zou volgens veronderstellingen verwijzen naar een bareel die op deze locatie stond en die het goed van het pachthof "Gebroken Hof" afscheidde. Volgens de literatuur werd de kapel door pachter Judocus Decoster gebouwd rond 1770 als een achthoekige kapel, toch was er midden 18de eeuw al een kapel aangeduid op deze locatie (zie Villaretkaart). De kapel werd na de Franse Revolutie als zwart goed verkocht aan een Brusselaar. Deze verkocht ze terug aan de familie Decoster. Hierna zou André Decoster de kapel hebben laten uitbreiden.
De kapel was in haar huidig volume al weergegeven op het primitief kadaster (circa 1825) in eigendom van André Decoster. In de literatuur daarentegen wordt aangehaald dat er boven de toegang een zandstenen jaarsteen aanwezig was met het jaar "1849" die zou verwijzen naar de uitbreiding. Deze steen is niet meer zichtbaar. In 1844 schonk Decoster bij testament de kapel aan de kerkfabriek van Overijse, want de parochie Eizer bestond toen nog niet. In de kapel werd in de 19de eeuw Onze-Lieve-Vrouw van Jezus-Eik aanbeden.
Op een oude postkaart (begin 20ste eeuw?) was de kapel omgeven door lindes. De kapel was tevens witgeschilderd. Volgens de literatuur werd de kapel in de jaren 1920 bepleisterd en voorzien van schijnvoegen.
Beschrijving
Kapel van twee rechte traveeën onder vernieuwd pannen zadeldak met een koor met driezijdige sluiting onder een leien tentdak en bekroond met een kruis. Gecementeerde gevels met schijnvoegen. Rechthoekige muuropeningen met ijzeren schrijnwerk. Rondboogdeur met een zandstenen omlijsting. Boven de deur blinde rondboogvormige muuropening.
Wit bepleisterd en geschilderd interieur met een afgeknot mijtergewelf en driezijdige sluiting. Rood-zwarte tegelvloer. Eenvoudig altaar en verschillende heiligenbeelden.
- Kadasterarchief Vlaams-Brabant, Primitief kadaster en bijhorende leggers Overijse, afdeling IV (Overijse), sectie C, 1825.
- Atlas van de Buurtwegen, opgesteld naar aanleiding van de wet op de buurtwegen van 10 april 1841, schaal 1:2500 (overzichtsplannen schaal 1:10.000) .
- Institut National de l’Information Géographique et Forestière, Sint-Mande (France), CH 292, Kaart van Villaret, 1745, schaal 1:14.400.
- Kabinetskaart van de Oostenrijkse Nederlanden voor Zijn Koninklijke Hoogheid de Hertog Karel Alexander van Lotharingen, Jozef Jean François de Ferraris, Koninklijke Bibliotheek van België, uitgegeven in 1770-1778, schaal 1:11.520 herleid naar 1:25.000.
- Topografische kaart van België, Philippe Vandermaelen, uitgegeven in 1846-1854, schaal 1:20.000.
- DENAYER R. 1987: De annalen van de Cruysboomkapel, Zoniën 11.3, 214-226.
- DENAYER R. 2002: De Beierij laat zich niet pramen. De Cruysboomkapel, Zoniën 26.3, 124-126.
- DENAYER R. 2003: Hoe de Cruysboomkapel eigendom werd van de kerkfabriek St.-Martinus, Zoniën 27.1, 42-43.
- S.N. 1976: Kapellen te Overijse, Eigen Schoon en de Brabander 59.1-3, 103-123.
- VANDENBOSCH H. 1978: Over Yssche Verleden - Overijse Heden, Overijse.
