Teksten van Rectorshuis, later pastorie Onze-Lieve-Vrouwparochie

https://id.erfgoed.net/erfgoedobjecten/40482

Rectorshuis ()

Traditioneel bak- en zandstenen rectorshuis, later pastorie, uit midden 17de eeuw gebouwd tegen het koor van de Onze-Lieve-Vrouwkerk van Jezus-Eik. De tuin van de pastorie is volledig ommuurd en sluit aan bij het Mariahof met ommegangkapellen, ten noorden toegang via een poort van 1730.

Historiek

Al van bij de start van de bouw van de bedevaartkerk werd er een woning voorzien daar Jezus-Eik afgelegen en helemaal omgeven was met het Zoniënwoud. Eerst was het een "rectorswoning", later pastorie in beheer van de norbertijnenabdij van het Park in Heverlee. Het was de Abdij van het Park die het beheer van het bedevaartsoord verzorgde (zie bedevaartkerk Jezus-Eik). Het is een vrijwel unieke situatie dat de woning rechtstreeks aan het koor van de kerk gebouwd werd en dat de pastoor vanuit zijn woning de kerk kan betreden. Een figuratieve kaart van 1736 door Adrien De Bruyn geeft de pastorie min of meer weer in zijn huidige toestand. Er zijn een aantal verschillen wat betreft de muuropeningen, maar de opbouw is bewaard. Aan de zuidgevel was er een dakvenster aanwezig dat later werd verwijderd.

Begin 20ste eeuw werden tegen de noordgevel van de pastorie een spreekkamer, een keuken en achterkeuken bijgebouwd. Deze vleugel zorgt er vandaag voor dat de pastorietuin uit twee ommuurde delen bestaat.

Volgens een beschrijving van pastoor Hoefnagels in 1924 was er op het gelijkvloers een gewelfde bibliotheek, een eetkamer en een klein salon. Op de verdieping waren vier kamers ondergebracht. Op een foto van 1923 is zichtbaar dat de twee kloosterkozijnen van de eerste verdieping van de zuidgevel dicht waren gemetst en dat er centraal een nieuwe muuropening zat. Rond 1950 werd het exterieur van de pastorie gerestaureerd. In een verslag van 1956 staat dat het exterieur van de pastorie reeds gedeeltelijk gerestaureerd was, maar dat het interieur volledig bouwvallig en aan vernieuwing toe was. Op een foto van tijdens de Tweede Wereldoorlog is de pastorie zichtbaar voor de restauratie. Tijdens de restauratie werden de twee nog bestaande dakvensters geplaatst. De gedichte kloosterkozijnen in de zuidgevel werden opnieuw open gemaakt en het centrale latere venster gesloten. De lange muuropeningen van de oostgevel werden kleiner gemaakt en voorzien van kloosterkozijnen. Tot 2002 woonde er een norbertijnenpastoor in de pastorie. Het exterieur van de pastorie werd begin 21ste eeuw mee gerestaureerd met de kerk.

De pastorietuin en het kerkhof ten noorden van de kerk waren ommuurd. In het begin zou de tuin omhaagd zijn geweest, later vervangen door een bakstenen omheiningsmuur waarin twee ommegang-kapellen op de hoeken waren ingeplant. De tuin werd later deels ingenomen door het Mariahof en een parochiezaal. De kerkhofmuur werd deels afgebroken tijdens de restauratie in de jaren 1970.

De toegang tot de pastorietuin was voorzien via een vandaag nog aanwezige poort ten noorden van de pastorie, 1730 gedateerd op de makelaar. Dit poortgebouw was voorzien van een ingebouwde duiventil en op het schilddak stond een windwijzer.

Beschrijving

Pastorie in bak- en zandsteen van drie traveeën breed, twee traveeën diep en drie bouwlagen, afgedekt met een dubbel schilddak (leien) met twee dakvensters (geplaatst tijdens de restauratie in de tweede helft van de 20ste eeuw). De woning heeft een hoge afgeschuinde onderbouw in kalkzandsteen en de kroonlijst wordt gedragen door kalkzandstenen modillons. De kruis- en kloosterkozijnen zijn voorzien van negblokken en dubbele bakstenen ontlastingsbogen met sluit- en aanzetstenen. Rechts in de oostgevel rechthoekige deur met hanenkamlatei en vierkant bovenlicht. In de noordgevel bevindt zich nog een rondboogdeur met bovenlicht.

Eveneens volgens de inventaris van de jaren 1970 is er in het aangepaste interieur een verbinding met de kerk door middel van een deur die uitkomt achter het hoofdaltaar. In de pastorie bevinden zich nog verschillende ex-voto’s afkomstig uit de bedevaartkerk, die daar geen plaats kregen.

Tegen de noordgevel begin 20ste-eeuwse bakstenen vleugel van één bouwlaag onder zadeldak met getoogde muuropeningen. De pastorietuin is aan de Brusselsesteenweg en Eeuwstraat volledig ommuurd, aan de Brusselsesteenweg met een bakstenen muur op een hoge breukstenen sokkel. Tegen de pastorie geeft een ijzeren hekken toegang tot de tuin.

Ten noorden van de kerk geeft een poort in stijl- en regelwerk toegang tot de pastorietuin. Deze poort is afgedekt met een schilddakje (leien) op geprofileerde modillons met diamantknoppen. De gedetailleerd uitgewerkte makelaar dateert de poort in 1730. Vandaag geeft de poort toegang tot een ommuurd gedeelte van de pastorietuin ten noorden van de kerk, afgescheiden van de eigenlijke pastorietuin door de begin 20ste-eeuwse vleugel.

  • Onroerend Erfgoed Vlaams-Brabant, Archief Koninklijke Commissie voor Monumenten en Landschappen, Overijse, dossier Onze-Lieve-Vrouwkerk van Jezus-Eik.
  • De MAEGD C. & VAN AERSCHOT S. 1975: Inventaris van het cultuurbezit in België, Architectuur, Vlaams-Brabant, Halle-Vilvoorde, Bouwen door de eeuwen heen in Vlaanderen 2N, Gent.
  • BASTIAENSEN J., CAIMO K, CIJFFERS-ROVERS B., HOPSTAKEN J. & VAN LANI S. 2010: Monumenten van zielenzorg. Norbertijnen en hun pastorieën in Brabant van 1600 tot 1850, Leuven, 130-135.

Auteurs:  Verwinnen, Katrien
Datum:
De tekst wordt ter beschikking gesteld door: Agentschap Onroerend Erfgoed (AOE)


Je kan deze tekst citeren als: Inventaris Onroerend Erfgoed 2024: Rectorshuis, later pastorie Onze-Lieve-Vrouwparochie [online], https://id.erfgoed.net/teksten/313400 (geraadpleegd op ).


Pastorie, poortgebouw ()

Pastorie uit het tweede en derde kwart van de 17de eeuw, gebouwd tegen het koor van de kerk. Bak- en zandstenen constructie in traditionele stijl, afgedekt met een dubbel leien schilddak op zandstenen modillons (nok loodrecht op oostgevel). Drie bouwlagen van drie traveeën (twee traveeën diep) op een hoge afgeschuinde onderbouw van zandsteen. Gerestaureerde kruis- en kloosterkozijnen verrijkt met negblokken en een dubbele ontlastingsboog van baksteen met sluit- en aanzetstenen van zandsteen. In de oostgevel, een rechthoekige deur bekroond met een hanenkamlatei en een vierkant bovenlicht; noordgevel voorzien van een rondboogdeur onder een bovenlicht met tussenstijl.

Aangepast interieur; verbinding met de kerk door middel van een deur die uitkomt achter het hoofdaltaar.

Bakstenen omheiningsmuur met aangepaste "ommegang"-kapellen op de afgeschuinde hoeken, onder meer bij de Eeuwstraat; blijkbaar gebouwd met hergebruikt materiaal geprofileerde hoekpilasters met driehoekig fronton; aan de westkant, een kleinere kapel met neogotische inslag.

Ten noorden van de kerk, poortgebouw in stijl- en regelwerk afgedekt met een van windwijzer voorzien leien schilddakje op geprofileerde modillons met diamantkoppen; bouwjaar 1730 in de gebeeldhouwde poortmakelaar.


Bron: DE MAEGD C. & VAN AERSCHOT S. 1975: Inventaris van het cultuurbezit in België, Architectuur, Vlaams-Brabant, Halle-Vilvoorde, Bouwen door de eeuwen heen in Vlaanderen 2n, Gent.
Auteurs:  De Maegd, Christiane; Van Aerschot, Suzanne
Datum:
De tekst wordt ter beschikking gesteld door: Agentschap Onroerend Erfgoed (AOE)


Je kan deze tekst citeren als: Inventaris Onroerend Erfgoed 2024: Rectorshuis, later pastorie Onze-Lieve-Vrouwparochie [online], https://id.erfgoed.net/teksten/40482 (geraadpleegd op ).