Monumentale armpomp op zandstenen sokkel, geprofileerde arduinen romp en bekroning met siervaas, afgezet met een gesmeed ijzeren hek; ijzeren hengsel; circa 1710 geplaatst.

Historiek

Op de Grote Markt was hoogstwaarschijnlijk sinds het eind van de 16de eeuw een waterput aanwezig, getuige de pentekening van de stad Aarschot (1598-1600) waarop het symbool hiervoor getekend staat. De pomp dateert van het begin van de 18de eeuw, werd geplaatst op de waterput en vervaardigd door beeldhouwer François Vermeulen. Dit wordt opgemaakt uit een - in het kerkarchief bewaarde - akte van 17 september 1708, waarin de magistraat van de stad een overeenkomst sluit met steenhouwer Gerardt Parain voor het "steenwerck tot het stellen van een pompe op de merckt in plaetse van de put". Daarnaast zou er ook een pomp geplaatst worden op de Veemarkt. Daartoe werden twee pompen besteld bij de Antwerpenaar François Vermeulen. Op 22 juni van het daaropvolgende jaar waren de pompen reeds geleverd, maar lagen de stenen voor het plaatsen van de pomp nog in Tienen omdat de weg er zo slecht bijlag dat ze niet aangevoerd konden worden. Daarop besliste de magistraat dat er op kosten van de stad voor karren gezorgd zou worden om de stenen tot in Aarschot te brengen. De steenhouwer werd uitbetaald voor de som van 20 pattacons en één ducaat voor de knecht. De pompmaker zelf werd verzekerd van de betaling voor zijn werk voor twee pompen en het geleverde lood.

In het laatste kwart van de 18de eeuw is de waterpomp afgebeeld op zowel de kabinetskaart van de Ferraris (1771-1777) als op de kaart uit 1775 van de gezworen landmeter van de Staten van Brabant, J.B. Joris.

De eerste iconografische afbeeldingen van de pomp zelf dateren uit de 19de eeuw. Op de lithografie van J. Hoolans uit 1863 wordt de pomp op de huidige locatie afgebeeld, evenwel zonder het bekronende hekwerk. Ook op de eerste fotografische opname uit 1904 is dit hekwerk nog niet aanwezig. Vanaf oktober 1911 werd de stad Aarschot verlicht met gaslantaarns en ook bovenop de pomp werd een lantaarn geplaatst. Op één van de foto's uit de periode 1911-1914 is het pompgedeelte vanaf de zijkant in beeld gebracht en is er duidelijk te zien dat de sokkel ter hoogte van de kraan op een andere manier was afgewerkt. Er was een natuurstenen uitbreiding van één steen diep die tot net boven de sokkel kwam. In de grond was een rooster ingewerkt waar het niet opgevangen water meteen terug ondergronds verdween. In vergelijking met de huidige toestand telt de sokkel anno 2010 minder rijen stenen dan begin 20ste eeuw, vermoedelijk een gevolg van de ophoging van het marktplein.

In 1947 na de Tweede Wereldoorlog werd de pomp hersteld. Gebroken stukken blauwe hardsteen werden vervangen, evenals verschillende gedeeltes van de zuilen (thans slechts één monolitische zuil overgebleven). De werken werden uitgevoerd door meester-steenkapper Albert Serré en zijn knechten van steenkapperij Ravert in de Fabriekstraat. Naar verluidt hebben deze mensen een afgesloten fles in de pomp geplaatst.

Volgens de gegevens van de Hertogelijke Aarschotse Kring werkt de pomp tot 1985. Op dat moment werd de houten bekisting met koperen dak vernieuwd door leerlingen van het Stedelijk Instituut voor Technische Beroepen in Aarschot. In 2001 werd rond de pomp een fontein aangelegd.

Beschrijving

De waterpomp bestaat uit drie geledingen. Onderaan een witstenen of zandstenen (Ledische kalkzandsteen) sokkel met cirkelvormige doorsnede (diameter 2 meter). De sokkel telt zes opeengestapelde ruien waarbij de bovenste afgeschuind is en naar de zuil toe loopt. De sokkel heeft een totale hoogte van 78 centimeter. Aan de oostkant is er een kleine rechthoekige uitbreiding van zandsteen waarop een houten kist met messing kraan en koperen tentdak staat. Onder de kraan ligt een balk in blauwe hardsteen met afgeschuinde bovenzijde.

De geleding hierboven is een geprofileerde schacht van 2,58 meter hoogte, opgebouwd uit blauwe hardsteen en zandsteen, afgesloten door een hoofdgestel bestaande uit een astragaal met daarboven een kwartronde overgang naar de abacus met cirkelvormige doorsnede. Daarbovenop ligt een zeshoekige arduinen vorm waarop een - waarschijnlijk later aangebrachte - loodslab is gelegd om waterinfiltratie te vermijden. Tegen de oostzijde van de schacht is de armpomp bevestigd. Aan de westzijde zijn twee muurankers zichtbaar en is er eveneens een gedenkplaat met het opschrift: "Armpomp +- 1710" bevestigd.

De bovenste geleding of bekroning bestaat uit een 1,51 meter hoge siervaas met voetstuk op basement in blauwe hardsteen. Rondom de bekroning is een later aangebracht smeedijzeren hek geplaatst.

Grote armpomp: zandstenen sokkel, geprofileerde arduinen romp en kleine torenachtige bekroning afgezet met een gesmeed ijzeren hek; ijzeren hengsel; zou circa 1710 geplaatst geweest zijn.