Met een walgracht omsloten 17de-eeuws klerikaal speelhof en bijhorende pachthoeve gelegen binnen een met verhoogde dreven doorsneden bos. Heraanleg van de tuin in vroeg-landschappelijke stijl in het eerste kwart van de 19de eeuw.

Historiek

In 1610 verwierf de toenmalige Jezuïetenoverste Veranneman gronden in de moerassige Dijlevallei. Hier liet hij een ‘maison de campagne’ bouwen voor de paters en hun leerlingen samen met een bijhorend pachthof. Het goed had naast een ontspanningsfunctie ook een economisch nut: op het domein werd vis gekweekt, hop geteeld en hout geproduceerd. In 1622 staken protestantse troepen, die het door Spinola belegerde Bergen op Zoom kwamen ontzetten, het bijna voltooide landgoed in brand. Het landgoed werd vermoedelijk kort daarna opnieuw opgebouwd of hersteld.

Op een landkaart uit 1642 gemaakt in opdracht van Jacob Boonen, de toenmalige Mechelse aartsbisschop, is behalve het huis ook de onmiddellijke omgeving schetsmatig weergegeven. De kaart toont een centraal gelegen landhuis op een vierkant terrein, omsloten door een driedubbele walgracht. Op het erf staat een groot kruis of een calvarieberg. Vanaf het landhuis vertrekken vier wegen die elk via een brug het eiland met de omgeving verbinden. Op de Villaretkaart (circa 1745) wordt een meer schematische en minder idyllische weergave gekarteerd. Zowel het omwalde buitenhuis als de hoeve zijn omringd door met dreven omzoomde grote vierkante vijvers. Ten zuidwesten liggen een grote rechthoekige en omgrachte moestuin en enkele bospercelen. Op de kaart van Ferraris (1771-17778) is deze configuratie licht aangepast afgebeeld. Daarnaast is de binnenste omgrachting op het kasteeleiland voor de helft verdwenen, in de plaats verschijnen bijgebouwen op het voorerf.

Paus Clemens XIV liet in 1773 de Jezuïetenorde tijdelijk opheffen waarna de bezittingen van de orde werden verkocht. Zo kwam het goed in handen van de Leuvense notaris en toenmalige stadssecretaris Gérard Stas (†1820), die het bij zijn dood overliet aan zijn zoon Théodore Stas, eveneens notaris te Leuven (†1827). Het was Stas senior die de omgeving van het landhuis liet heraanleggen tot een tuin in vroeg-landschappelijke stijl. Hierbij werd de toegang tot het kasteeleiland naar de noordoostzijde verplaatst en de binnenste oeverwanden van de buitenste walgracht vergraven tot een onregelmatige vorm. De binnenste walgrachten werden tot drie vijvers omgevormd: twee ten westen van de woning en één ten oosten die in verbinding stond met de buitenste walgracht. Over deze verbinding werd een boogvormige metalen tuinbrug geplaatst. De heraanleg van het domein beperkte zich niet tot het kasteeleiland, in de omgevende bossen werden twee kegelvormige zichtassen uitgespaard. Een eerste zichtas bevond zich zuidoostelijk in de as van de woning en de tuinbrug, een tweede as werd zuidwaarts ingeplant.

Stas liet eveneens een aantal folies in de tuin optrekken waaronder een bewaard “Chinees paviljoen”. Dit open tuinpaviljoen werd in 1864 beschreven bij een plan opgemaakt door L. Collins en bewaard in het Arenbergarchief. Het paviljoen was oorspronkelijk voorzien van zestien klokjes die thans verdwenen zijn, maar waarvan de bevestigingsijzers ter hoogte van de dakrand wel bewaard zijn gebleven. In het achtkantige tuinpaviljoen stonden bustes van nymfen opgesteld. Op foto’s uit het begin van de 20ste eeuw is te zien dat het paviljoen vroeger een achthoekige lantaarn als bekroning had en dat het afgewerkt was in lichte kleuren.

In 1829 kocht de hertog van Arenberg het buitenhuis aan en gebruikte het als jachtpaviljoen. Vanaf circa 1870 verhuurde de hertog het goed aan de paters jozefieten van het Heilig-Drievuldigheidscollege die het als buitenverblijf voor de paters en hun leerlingen gebruikten. Een beschrijving van een daguitstap van leerlingen van het college uit 1877 leert ons dat in de tuin acht standbeelden op zuilen waren opgesteld. Op een lithografie van omstreeks 1877 van de hand van Nicolas Heins staan in de tuin ook allerlei speeltuigen voor de studenten opgesteld, waaronder zwiermasten, een staande wip en een omheind terrein voor bolspelen.

Na de Eerste Wereldoorlog werd het domein staatseigendom. De Jozefieten kochten het omwalde kasteel en park in 1924 aan. Het wordt gebruikt voor bezinningsdagen en vakanties voor de leerlingen van het Heilig Drievuldigheidscollege in Leuven.

Beschrijving

Het landhuis dateert uit de eerste helft van de 17de eeuw en is uitgewerkt in een rijke uitvoering van de traditionele stijl. Het bestaat uit drie verdiepingen onder een hoog leien tentdak, voorzien van zestien dakkapellen en bekroond met een kleine appel en een windwijzer. Het gebouw is opgetrokken in bak- en zandsteen op een hoge zandstenen sokkel. Het gebouw is voorzien van lage korfboogdeurtjes als toegang tot de kelder en heeft kruisvensters met een doorlopende, geprofileerde onderdorpel op de bovenverdieping. De houten modillons onder de uitstekende dakrand zijn fraai uitgewerkt, onder andere in de vorm van een gestileerd dier. Op het einde van de 18de eeuw onderging het landhuis enkele wijzigingen. Zo werden de classicistisch getinte deuromlijstingen, het overwelfd portaal, het bordes en de deurvensters op de bel-etage, allen uitgevoerd in zandsteen, toegevoegd. Eind jaren 1970 werd het gebouw gerestaureerd. Vlak naast het landhuis bevinden zich een voormalige schapenstal en bijgebouw.

De nabijgelegen hoevegebouwen ten noorden van het goed zijn eveneens opgericht in traditionele bak- en zandsteenstijl en dateren uit de 17de-18de eeuw. Dit vrij sterk verbouwd geheel wordt gemarkeerd door met ijzer verankerde korfbooginrijpoorten van zandsteen en een half kruisraampje op de verdieping. De hoeve bevat ook een vierkante toren met duifhuis onder tentdak en voorzien van een windwijzer.

Het omgrachte kasteeleiland, bereikbaar via een toegangsbrug, bestaat uit een centraal gazon beplant met solitaire bomen, bomengroepen en met bomen en struiken beplante oevers. In de omringende rabattenbossen zijn de beide vista’s dicht gegroeid, maar nog zichtbaar in de perceelsstructuur. De zuidelijke zichtas is wel nog afleesbaar in de oriëntering van de beplanting. Bewaarde dreefstructuur, tot landschappelijke vijver omgevormde walgracht, boogvormige metalen tuinbrug over de zuidelijke vijver en heden donkergrijs geschilderd tuinpaviljoen.