Als voormalige abdijhoeve van Saint-Laurent in Luik vormt deze dominant in de dorpskern ingeplante hoeve een goed voorbeeld van een grote, Haspengouwse, gesloten vierkantshoeve uit de tweede helft van de 18de eeuw.

Historiek

Van oudsher maakte Neerhespen deel uit van het hertogdom Brabant en werd later, voor de periode 1795-1963 opgenomen in de provincie Luik.

Op kerkelijk vlak ressorteerde Neerhespen tijdens het ancien régime onder de abdij Saint-Laurent van Luik. Deze bezat er bepaalde heerlijke rechten met cijnshof en was tevens de belangrijkste tiendheffer. Naar verluidt gaat de oorsprong van de monumentale vierkantshoeve schuin tegenover de kerk eveneens terug tot deze benedictijnenabdij. De Ferrariskaart toont een omvangrijke vierkantshoeve met aansluitend aan de westzijde, ter hoogte van de aanzet van de huidige Bareelstraat een nu verdwenen L-vormige vleugel. Achter de hoeve ligt in één aaneengesloten bouwblok het areaal bestaande uit boomgaard, weide en akkerland. Historische gegevens zijn vrijwel onbestaande.

De oudst bekende benaming is 'hoeve Stas'. Vermoedelijk is er een band met de in 1760 overleden Nicolas Stas wiens grafsteen in de sacristie van de Sint-Mauritiuskerk wordt bewaard. De latere benaming luidde 'hoeve (Nicolas) Pierco' die rond 1860 eigenaar was. Een tijdlang was de hoeve in het bezit van de vroegere directeur van de Tiense Suikerraffinaderij, baron Paul-Georges Kronacker (°1897).

De hoeve wordt momenteel uitgebaat door de huidige eigenaars, de familie Grené-Vrankx.

Beschrijving

Omvangrijke gesloten vierkantshoeve uit de tweede helft van de 18de eeuw, opgetrokken in baksteen (overwegend wit geschilderd met sporen van oudere okerkleurige en rode afwerkingslagen) met gepekte plint en pannen (rode en zwarte) zadeldaken, gevat tussen aandaken met vlechtingen, top- en schouderstukken.

Haaks op de straat ingeplant woonhuis en langsschuur onderling verbonden door lagere stalvleugels. Centraal in de straatgevel het rechthoekige poortgebouw met kunstleien zadeldak, opengewerkt met een korfboogpoort en vlieggaten in een omlijsting van witte natuursteen. Links en rechts van het poortgebouw de lagere stalvleugels opengewerkt met rechthoekige, hardstenen verluchtingsvensters.

Links van de gekasseide binnenkoer bevindt zich het twee bouwlagen en vijf traveeën tellende oost-west georiënteerde woonhuis met een symmetrische gevelordonnantie bepaald door lichtgetoogde, in hardsteen uitgewerkte venster- en deuromlijstingen met uitspringende sluitsteen. De centraal geplaatste inkomdeur is voorzien van een tussendorpel waarboven een getralied bovenlicht. De oorspronkelijk beluikte vensters zijn op het gelijkvloers voorzien van een sluitsteen die bij de beduidend kleinere verdiepingsvensters ontbreekt. De tuingevel toont een identieke opbouw met alle vensters voorzien van diefijzers en gewijzigde openingen in de rechterhelft. Onderaan de dakhelling een kleine dakkapel. De laadvensters tegen de kopgevel aan de straatzijde verwijzen naar de vroegere aanwezigheid van een brouwerij.

In het verlengde van het woonhuis de paardenstal, aan de erfzijde opengewerkt met een lichtgetoogd venster en twee rechthoekige openingen in een brede, hardstenen plattebandomlijsting met fijne druiplijst. De aangrenzende zuidvleugel omvat twee stalvleugels van elkaar gescheiden door de korfbogige veldpoort en eveneens voorzien kleine, lichtgetoogde verluchtingsvensters en een deuropening in een plattebandomlijsting.

Aan de westzijde van het erf bevindt zich de monumentale langsschuur, aan de straatzijde opengewerkt met een rondbooginrijpoort en drie uilengaten in de geveltop. De schuur werd bij een brand in 1956 zwaar beschadigd en nadien in haar oorspronkelijke vorm hersteld. Het eiken kapspant bleef echter niet bewaard. Vooraan in de schuur een merkwaardige aardappelkelder overwelfd met Boheemse kappen op ronde zuilen.

Inwendig bleef de dragende structuur van moer- en kinderbalken en eiken kapspanten bewaard. In het woonhuis een hardstenen tegelvloer in de dwarsgang, troggewelfjes in de rechter achterkamer en sober versierde stucplafonds op het gelijkvloers. De marmeren schouwen, en de cementtegelvloer dateren uit de 19de eeuw.

De direct op de vierkantshoeve aansluitende, onbebouwde percelen vormen de laatste restanten van een veel omvangrijker areaal in het dorpscentrum. Ten oosten van het woonhuis bevindt zich de ruime, langs de straatzijde ommuurde moestuin met op de noordoostelijke hoek het rechthoekige bakstenen, bakhuis met pannen zadeldak en bewaarde oven. Achter de hoeve liggen de recentere bedrijfsgebouwen met aansluitend weiland. Het direct op de hoeve aansluitende areaal is momenteel beperkt tot enkele percelen omsloten door Landenstraat, Kempeneersstraat en een recente verkaveling langs de Bareelstraat.

Gesloten hoeve ten dele opklimmend tot de tweede helft van de 18de eeuw en de eerste helft van de 19de eeuw. Links van de poorttoren, het boerenburgerhuis met twee verdiepingen (tweede helft 18de eeuw); steekboogramen en deur, laatstgenoemde met tussendorpel, verrijkt met omlijstingen van arduin; gedeeltelijk verbouwde achtergevel.

Rechts van de ingang, grote langsschuur voorzien van een aardappelkelder overkluisd met Boheemse kappen op ronde zuilen; bouwopschrift(?) 1839.

Fraai prieeltje ingewerkt in de omheiningsmuur van de moestuin.