De Sint-Salvatorkerk heeft een romaanse kern uit de 12de eeuw en is sinds de middeleeuwen een belangrijke bedevaartkerk met twee jaarlijkse processies.

Historiek

Vanaf de middeleeuwen was de Sint-Salvatorkerk reeds een belangrijke bedevaartskerk, met twee jaarlijkse processies: het dertienmaal op 16 januari en de paardenprocessie op paasmaandag. Deze processies zouden al bestaan sinds de 7de eeuw, maar werden vooral populair in de 15de eeuw. De kerk is vandaag nog steeds een belangrijke bedevaartsplaats en de processies trekken nog steeds massa’s mensen.

Het oudste gedeelte van de kerk, de romaanse toren en de zuidelijke beuk, stamt uit de 12de eeuw. Voordien was hier mogelijks al een kerk aanwezig. De kerk werd gedurende de tijd in verschillende fases vergroot en herbouwd.

Beschrijving

Op de top van de heuvel in het centrum van Hakendover ligt de bedevaartkerk Sint-Salvator met zware westtoren, drie beuken van twee traveeën, een uitspringend transept met oostkapellen en een lang koor, dat uitloopt op een vijfhoekige apsis.

Grosso modo zijn de oudste elementen enerzijds de toren en de beuk (romaans, 12de eeuw) en anderzijds de kruising en een gedeelte van de zuidelijke kruisarm (midden 13de eeuw en reeds behorend tot de gotische stijl).

De toren, met romaanse kern tot aan de derde verdieping, werd begin 13de eeuw verhoogd met één verdieping, waardoor een analogie ontstaat met de torens van de Sint-Germanuskerk te Tienen. De verhoging gebeurde in overgangsstijl van romaans naar gotiek. Na de brand in 1859 werd het parement gerestaureerd en voorzien van steunberen.

In de heden blinde middenbeuk zijn de boogstenen van de rondboogvensters nog bewaard gebleven, die oorspronkelijk de drie traveeën verlichtten. De drie romaanse bogen werden tot twee spitsbogen herleid in 1765, toen het plafond van de beuk aanzienlijk verlaagd werd, de zijbeuken van kwartsiet heropgebouwd werden en bij deze gelegenheid verhoogd. Er werden Louis XVI-portalen voorzien aan de uiteinden.

Rechthoekige kruising en aangrenzende zuidtravee met pijlers, versierd met gebeeldhouwde kapitelen en gotische profielen (circa 1250). De zuidkruisarm en kapel werden herbouwd tijdens de eerste helft van de 15de eeuw. Steunberen en nissen zijn voorzien van frontalen met hogers. De noordelijke kruisarm op onregelmatig grondplan werd begin 16de eeuw in dezelfde geest toegevoegd. De gewelven steunen op schalken.

Het koor werd heropgebouwd samen met de zuidelijke kruisarm. De glasramen, raamlood en steunberen geven een verticaliserend accent, eigen aan de Brabantse gotiek.

De noordoostelijke sacristie werd gelijktijdig met de aanpalende transeptarm opgetrokken in 16de eeuw. De zuidelijke sacristie is van recentere datum.

Mobilair

In de kruisarmen schilderijen uit de 18de eeuw. Een merkwaardig retabel in het koor in Brabantse gotische stijl (circa 1435) dat wordt rondgedragen in de processie op tweede paasdag. Nog in het koor een gotische calvarie uit de 15de eeuw. Een overblijfsel van een tweede calvarie is aanwezig in de zuidkapel (volkskunst, 16de eeuw), waar ook een 'Christus op de kouden steen' (17de eeuw) hangt. In het schip staan verschillende beeldjes uit de 16de en 17de eeuw.

De vaste onderdelen bestaan uit een barok gestoelte in de noordelijke dwarsarm (begin 18de eeuw), classicistische lambrisering in de middenbeuk, biechtstoelen en kansel (tweede helft 18de eeuw).

Kerkhof

Het dominante karakter van het kerkgebouw wordt nog onderstreept door het omliggend kerkhof en de kerkhofmuur die op sommige plaatsen tot vijf meter hoogte reikt. De muur is volledig in witte natuursteen opgebouwd met een smeedijzeren hekwerk als bekroning en dateert van 1880. De drie toegangen worden door pilasters geflankeerd. De meest indrukwekkende toegang bevindt zich aan de noordoostkant waar een hoge trap met 22 treden naar het kerkhof leidt.