Georiënteerde dorpskerk, schuin ingeplant op het huidige rechthoekige dorpsplein, aan noordzijde met parkje. Oudste sporen in huidig gebouw, namelijk westgevel van middenbeuk en basis van de vierkante toren in Doornikse steen, laten een romaans kruiskerkje vermoeden opklimmend tot de 11de of 12de eeuw.

Historiek

Eerste vermelding in een akte van 966 waarin koning Lotharius de Gentse Sint-Baafsabdij het bezit van 10 hoeven en de kerk restitueert. Hieruit kan afgeleid worden dat er voor de Noormanneninvasie reeds een kerk, toegewijd aan Sint-Bavo, door de monniken op hun domein opgericht was. In 1121, patronaatschap over de kerk aan de abt van Sint-Baafs bevestigd, na 1537 overgedragen aan het Sint-Baafskapittel en na 1559 aan de Gentse bisschop en het kapittel.

Oudste sporen in huidig gebouw, namelijk westgevel van middenbeuk en basis van de vierkante toren in Doornikse steen, laten een romaans kruiskerkje vermoeden opklimmend tot de 11de of 12de eeuw. Zijbeuken en -koren uit eind 15de of 16de eeuw volgens archiefdocument, linker zijkoor van Onze-Lieve-Vrouw van 1504 en toren hoger opgemetseld in 1529 en voorzien van een houten spits. Volgens een beschrijving van 1577, één der mooiste en rijkelijkste kerken van de streek. Grondig vernield door plunderende Gentse geuzen in 1578 en toren ingestort. Geleidelijke heropbouw vanaf begin 17de eeuw, onder meer van de toren in 1611-1613, voorheen jaarankers 1613 in westzijde, pas in 1635 voorzien van hoge torenspits. In 1610 hoogkoor hersteld met geld van de bisschop en het kathedraalkapittel van Sint-Baafs, in 1614 met leien gedekt. In 1627-28 zuidelijke zijbeuk met Sint-Catherina-altaar heropgebouwd en in 1631 drie vensters van hoogkoor gedicht en twee nieuwe zijvensters gestoken. Bij bezoek van bisschop Triest in 1638 kerk volledig heropgebouwd. Aanpassing en verrijking van het interieur voornamelijk in begin 18de eeuw onder meer met verhogen en vernieuwen van de vloer, dichten van de zuidelijke zijdeur en plaatsen van koorgestoelte, aanbrengen van stucgewelven in Lodewijk XIV-stijl, nieuw portaal van 1710. Belangrijke stormschade in 1748 gevolgd door restauraties van middendak en westgevels die gedeeltelijk afgebroken en heropgebouwd werden. Nieuwe sacristie gebouwd in 1761 volgens jaartal binnenin. In 1767, aankoop van het orgel van de abdij van Beaupré te Grimminge. Instorting van de toren in 1800, heropgebouwd in 1804 door pastoor Van Driessche, zie inscriptie op torenbalken, heden bewaard in kerkportaal. Vergrotingsplannen van architect H. Valcke van 1937, afgekeurd door de Koninklijke Commissie voor Monumenten en Landschappen. Herstel van oorlogsschade in 1945 door architect H. Valcke en belangrijke restauratiewerken aangevat in 1965 onder leiding van architect A. Vanheuverswijn onder meer met vernieuwen van de torenspits en plaatsen van een vloer in gewapend beton onder het dakgestoelte door F.G. Riessauw in 1971. Verder schilderwerken en onderhoudswerken nog aan de gang.

Beschrijving

De plattegrond ontvouwt een driebeukige hallenkerk met vierkante kruisingstoren, schip en zijbeuken van twee traveeën, niet uitspringend transept met rechte sluiting en hoogkoor van één travee met vijfzijdige sluiting geflankeerd door zijkoren met rechte sluiting en aangebouwde sacristieën. Hoofdzakelijk opgetrokken uit Ledische zandsteen met behouden resten van Doornikse steen in westgevel van schip en torenbasis, en baksteen voor 18de-eeuwse herstellingen van westelijke puntgevels en sacristie. Afdekkende afzonderlijke leien zadeldaken en hoge naaldspits geflankeerd door vier kleine hoekspitsen voor de toren. Westgevel met drie puntgevels met aandaken gescheiden door zware versneden steunberen; omlopende plint. Middenbeuk van Doornikse steen met begin 18de eeuw vernieuwde top van bak- en zandsteenlagen. Hoofdportaal met zware deur in arduinen Lodewijk XVI-omlijsting geplaatst in 1825 en afkomstig van het toen gesloopte kasteel van Etikhove; erboven gotisch spitsboogvenster in geprofileerde bakstenen omlijsting onder waterlijst; nieuwe drieledige tracering. Zijbeuken met grotere spitsboogvensters in geprofileerde zandstenen omlijsting; nieuwe tracering. Noordelijke puntgevel met bakstenen speklagen en vernieuwde bakstenen top. Zandstenen zuidbeuk, deels hersteld in baksteen. Vierkante kruisingstoren op romaanse basis met in de 17de eeuw vernieuwde zandstenen klokkenkamer met per zijde een spitsboogvormige nis met gekoppelde lancetvormige galmgaten en omlopende waterlijst. Noordelijke zijgevel met twee spitsboogvensters in zandstenen omlijsting onder waterlijst; nieuwe tracering. Aanleunend tegen het transept, 18de-eeuwse calvariekapel met vagevuur in stenen berg met houten beeldengroep achter ijzeren tralies en bekronende gekruisigde Christus geflankeerd door Heilige Maria en Heilige Johannes. Afdekkend leien schilddakje met gelobde daklijst.

Noordelijk transept met zandstenen puntgevel met groter spitsboogvenster, links geflankeerd door achthoekig traptorentje onder leien naaldspits. Gelijkaardige zuidgevel met onder meer gedicht korfboogdeurtje in eerste travee onder tudorboogvormige waterlijst met ingemetste 18de-eeuwse grafsteen. Zuidelijk transept met vernieuwde top van bak- en zandstenen speklagen; spitsboogvenster in geprofileerde bakstenen omlijsting. Hoogkoor met gedichte korfboogvensters in geprofileeerde zandstenen omlijsting; zware versneden steunberen op hoeken en dichtgebouwde afgeschuinde zijden onderaan. Noordelijk koor van één travee met spitsboogvenster en zandstenen achteraandak met gedicht venster door later aangebouwde sacristie. Zelfde zuidelijk koor met achteraandak met speklagen en vlechtingen. Aanleunende zandstenen sacristie van 1761 met getoogde, vlak omlijste getraliede vensters.

Interieur

Gepleisterd en heden egaal lichtgeelgeschilderd classicistisch interieur. Beuken gescheiden door spitsboogarcade op Toscaanse zuilen en zware kruisingspijlers. Overwelving met stucgewelven met fijne ribben en gordelbogen met sluitstukken op Lodewijk XIV-consoles. Transept met vlak stucplafond met paneelversiering. Neoclassicistisch aangekleed hoogkoor met gemarmerde orinthische pilasters met vergulde lijsten, omlopend hoofdgestel en geelgeschilderd apsisgewelf met rozetten; rondboognissen met heiligenbeelden links en rechts van altaar.

Mobilair

Schilderijen: "Kruisiging" door A. Van den Heuvel van 1632, altaardoek van hoofdaltaar; "Boodschap van de engel Gabriël aan Maria", door Th. Blaton, van 1816, altaardoek van noordelijk zijaltaar; "Heilige Catharina van Alexandrië", door O. Hoge, 1925, altaardoek van zuidelijk zijaltaar; vier evangelisten door E. Van Maldeghem, van 1845, Sint-Lucas verdwenen en vervangen door schilderij van O. Hoge van 1956. Beeldhouwwerk: Sint-Petrus en Sint-Paulus in nis links en rechts van hoogaltaar; albasten beeldje van Sint-Joris te paard, van 1507, afkomstig van het schuttersgildenhuis; gepolychromeerd 16de-eeuws (?) zandstenen beeld van "Christus op de kouden steen", afkomstig van het Tiendenhof.

Meubilair: hoogaltaar met witmarmeren tafel in Lodewijk XVI-stijl en dito tabernakel door Mathias Zens van 1882; Noordelijke zijaltaar van Onze-Lieve-Vrouw, gedecapeerd houten barok portiekaltaar met in fronton, grisaille van Onze-Lieve-Vrouw met Kind en rozenkrans en vermeld altaardoek; zuidelijk zijaltaar van Sint-Catherina van Alexandrië, gedecapeerd houten barok portiekaltaar met vermeld altaardoek. Koorbanken van 1704 links en rechts van hoogkoor. Communiebank in empirestijl, ijzer en hout, van 1822. Preekstoel uit de 18de eeuw met reliëfs met voorstelling van Sint-Bavo en de evangelisten. Lambriseringen met halfronde ingewerkte biechtstoelen van 1811-12. Orgel aangekocht in 1767 met orgelkast en doksaal in Lodewijk XV- en Lodewijk XVI-stijl van de abdij van Beaupré te Grimminge, verbouwd en aangepast door P. van Pethegem. Kruisweg in gepolychromeerd halfreliëf door Aloïs De Beule, van 1910. Glasraam door C. Ganton Defoin, van 1934 geschonken door de familie Amelot-De Moor. 17de- en 18de-eeuwse grafstenen in binnen- en buitenmuren.