De Vlaaikensgang is een schilderachtig steegje opklimmend tot de tweede helft van de 16de eeuw. De L-vormige, gekasseide doorgang, bestaande uit elf achterhuizen met oude kern in traditionele bak- en zandsteenstijl, wist grotendeels zijn oorspronkelijk uitzicht te bewaren. De naam 'Vlaaikensgang' is jonger dan gang zelf.

Historiek

De gang dateert van het jaar 1591, maar voordien was deze plaats al toneel van belangrijke Antwerpse historie. Waar zich nu de verbreding bevindt, stonden de stallingen en woningen van een gasthof uit de 15de eeuw, genaamd "De Roode Schild". De beroemde waard van dit gasthof was in 1453 Niklaas Rockox en zijn echtgenote Margareta de Brueckere. Zij waren de overgrootouders van Niklaas Rockox, de bekende burgemeester en vriend van Rubens.

De naam Vlaaikensgang is jonger dan de gang zelf. Twee versies van een anekdote menen de naamgeving te verklaren. Beide versies verwijzen naar een vlaaien- of wafelhuis dat hier in de gang van de schoenmakers en de klokkenluiders zou hebben bestaan. Meer precies duidt de tweede versie de rijstpellerij aan, gevestigd in het aanpalende pand Hoogstraat 15. De Vlaaikensgang liep immers naar de westkant door tot dit pand, de Groten Gulden Schildt, dat sinds 1561 bestond.

In de jaren 1960 bestonden er plannen om dit idyllische steegje te slopen en er een parking neer te zetten. De Vlaaikensgang werd in 1969 van de ondergang gered toen antiquair Axel Vervoordt dit historische stukje Antwerpen kocht en herwaardeerde. De restauratie ging van start in 1977, naar een ontwerp door de architect E. Dick.

Architectuur

De Vlaaikensgang kan worden betreden via de ingang van de Oude Koornmarkt 14.

Het eerste binnenplaatsje wordt gekenmerkt door gewitkalkte en gepekte gevels van twee bouwlagen onder lessenaarsdaken met een onregelmatige travee-indeling. Aan de oostzijde betreffen het lijstgevels van twee bouwlagen met een insteek. Huis nummer 1 heeft een rondboogdeur van het type 'diamantpoortje' met een diamantkopsluitsteen en -imposten. Ten noorden van de deur zit een getralied stenen kloosterkozijn, ten zuiden een houten kelderluik. Bovenaan wordt de gevel gekenmerkt door een overhoekse muizentand en drie dakvensters waarvan het meest noordelijke een recente trapgevel heeft. De noordzijde wordt bepaald door de achtergevel van het pand Oude Koornmarkt nummer 14. Het betreft een puntgevel van drie bouwlagen met twee traveeën op de eerste bouwlaag en één op bovenverdieping. De muuropeningen zijn verbouwde rechthoekige vensters met houten lateien en een gerestaureerd topvenster met zandstenen negblokken, latei en dorpel. De tweede travee van de begane grond heeft een rechthoekige doorgang naar de Oude Koornmarkt. Aan de westzijde van dit eerste binnenplaatsje staan de huisjes met nummers 9, 10 en 11. Ze tellen elk twee traveeën en hebben rechthoekige vensters en deuren. Nummer 11 heeft een rechthoekige deur met waterlijst op consoles en bovenlicht. Alle gevels zijn voorzien van muurankers. De zuidzijde telt drie bouwlagen en één travee onder een zadeldak, boven een onregelmatige geprofileerde doorgang. Deze gevel in bak- en zandsteenbouw heeft kruiskozijnen op de bovenverdiepingen en getuit dakvenster met een rechthoekig luik en een luikgat, alle met kwarthol geprofileerde negblokken en druiplijsten.

Via een doorgang, waarboven een Christusbeeld prijkt, bereikt men een overdekt, tweede binnenplaatsje waarop aan noordzijde een rechthoekige deur uitgeeft. Aan de zuidzijde zit er in de hoek een houten trap die leidt naar de woonvertrekken op de verdieping. De oostzijde geeft uit op een volgende binnenplaats.

De volgende, derde binnenplaats is omringd door lijstgevels. Aan de west- en zuidzijde gaat het om gevels van drie bouwlagen met respectievelijk drie en twee traveeën. De westgevel met een bak- en zandstenen parement, wordt door gevelankers gedateerd "1591" en heeft doorlopende kordons en muurankers. In de eerste travee zitten kloosterkozijnen onder een wigvormig ontlastingssysteem met druiplijsten en gerestaureerde stenen kruiskozijnen. De witgekalkte zuidgevel met muurankers heeft rechthoekige vensters met lekdrempels op de derde bouwlaag. De eerste travee van de begane grond is breder en wordt volledig ingenomen door een korfboogvormige doorgang van baksteen met sluitsteen, neerkomend aan de rechterzijde op een geprofileerde kraagsteen. Langs deze doorgang komt men via een smalle gang bij de gerestaureerde koffiebranderij aan de Pelgrimstraat. Het rechthoekig venster naast deze doorgang draagt nog sporen van een kwarthol geprofileerde omlijsting en negblokken.

De witgekalkte noord- een oostgevels tellen twee bouwlagen en twee traveeën met rechthoekige vensters en muurankers, steigergaten aan noordzijde en een tandlijst aan de oostgevel. Voor de noordelijke gevel staat een lage aanbouw onder een lessenaarsdakje met een rechthoekige ingang aan westzijde.