erfgoedobject

Winkelhuis in eclectische stijl

bouwkundig element
ID
4513
URI
https://id.erfgoed.net/erfgoedobjecten/4513

Juridische gevolgen

Beschrijving

Winkelhuis in eclectische stijl gebouwd naar een ontwerp door de architecten Jean Baptiste en Emile Vereecken uit 1898. Opdrachtgevers waren de drie gebroeders Waterkeyn en Zélie Waterkeyn-Meeussen, weduwe van Henri François Aloys Waterkeyn (1837-1886). Tot het nieuwbouwproject behoorde ook een bescheiden annex in de Schrijnwerkersstraat. Op het perceel aan de Schoenmarkt was minstens sinds 1828 de kruidenier Henri François Waterkeyn (1778-1856) gevestigd.

Het winkelhuis Waterkeyn behoort tot het latere oeuvre van Jean Baptiste Vereecken, die van 1893 tot 1906 met zijn zoon Emile geassocieerd was. Vanaf midden jaren 1860 bouwde hij een succesvolle carrière uit in dienst van de belangrijkste Antwerpse makelaars- en bankiersfamilies, zoals Havenith, Grisar, Pecher, Bunge, Meeûs, Kreglinger, Good en Nottebohm. Vader Vereecken ontwierp talrijke voorname herenhuizen op de meest prestigieuze locaties van Antwerpen en Berchem zoals het Stadspark en het Prins Albertpark, naast grote aantallen burgerhuizen in nieuwe wijken als het Zuid, onder meer ook voor eigen rekening. Daarbij bleef hij trouw aan een conventioneel eclecticisme van neoclassicistische inspiratie. Vanaf midden jaren 1890 evolueerde de architectuurproductie van het bureau Vereecken, mogelijk onder invloed van zoon Emile, naar het rijker geornamenteerde neorenaissance- of neobarokidioom. Representatieve voorbeelden uit de beginjaren van de samenwerking tussen vader en zoon Vereecken zijn het hotel Vandevelde op de hoek van Louiza-Marialei en Rubenslei, hotel Pungs in de Beeldhouwersstraat, en het monumentale ensemble woon- en handelspanden in opdracht van Ernest Paul Grisar en Albert Kreglinger in de Leysstraat. Vanaf 1906 zette Emile Vereecken de praktijk in eigen naam tot midden jaren 1920 voort, met herenhuizen, bank- en kantoorgebouwen in beaux-artsstijl.

Hoofdgebouw. De rijwoning van drie traveeën en vier bouwlagen werd oorspronkelijk bekroond door een hoog, gebogen mansardedak met belvedère van het zogenaamde “Philibert de l’Orme”-type uit leien en zinkbeslag. Daarvan is enkel het onderste register bewaard, dat een pseudo-mansarde vormt. De lijstgevel is tweeledig van opzet, opgebouwd uit de bepleisterde en beschilderde bovenbouw in kolossale orde, en de hoge, oorspronkelijk volledig opengewerkte winkelpui die begane grond en entresol beslaat. Van de pui zijn gelijkvloers enkel de hoekpilasters uit roze graniet met bronsbeslag bewaard. Deze werden oorspronkelijk bekroond door de plastische hoekconsoles (gevleugelde leeuwen) en -postamenten van het gevelbrede balkon met ijzeren borstwering, dat de eerste verdieping markeerde. Vermoedelijk onderscheidde dit laatste zich door een ijzeren structuur op een consolerij waartussen casementen. Voor het toevoegen van een beglaasde erker op de entresol begin jaren 1950, werden het balkon verwijderd en de eerste verdieping ingekort. De bovenbouw is ingeschreven in een brede, oplopende rondboog met een fries van ingelegde motieftegels in de archivolt, een cartouchesleutel en casementen in de zwikken. Deze wordt geflankeerd door kolossale hoekpilasters met een composiet kapiteel, een spiegel op de basis en een cartouche bovenaan de schacht. Het rechthoekig drielicht met pilasters en Ionische halfzuilen dat de eerste verdieping doorbreekt, is afgewerkt met een klassiek entablement, in de middenas bekroond door een gebogen fronton met consoles, een rolwerksleutel en topstuk. De tweede verdieping vormt een rondboogdrielicht met bewerkte posten en casementen op de borstwering. Het klassieke hoofdgestel is samengesteld uit een gelede architraaf, een bewerkte fries met postamenten en een gekorniste kroonlijst op modillons en tandlijst. Daarop rust de door postamenten geritmeerde attiek. Deze gevelbekroning wordt in de middenas onderbroken door een aediculavenster met composiete zuilen op voluutconsoles, een entablement, een driehoekig fronton en een siervaas als topstuk; rondboogtweelicht met oculus en gegolfde, smeedijzeren borstwering. Het wordt geflankeerd door twee oeils-de-boeuf met een guirlande, een gebroken waterlijst en een mascaronsleutel.

Annex. Bescheiden rijwoning oorspronkelijk met enkelhuisopstand van twee traveeën en drie bouwlagen onder een zadeldak. De bepleisterde en beschilderde lijstgevel rust op een verbouwde pui. Geleed door de puilijst en cordonvormende lekdrempels, beantwoordt de opstand aan een regelmatig ordonnantieschema, opgebouwd uit registers van rechthoekige vensters in een geriemde omlijsting. Een klassiek hoofdgestel met een houten kroonlijst vormt de gevelbeëindiging.

  • Stadsarchief Antwerpen, bouwdossier 1898#742.

Auteurs: Braeken, Jo
Datum:
De tekst wordt ter beschikking gesteld door: Agentschap Onroerend Erfgoed (AOE)


Relaties


Je kan deze pagina citeren als: Inventaris Onroerend Erfgoed 2024: Winkelhuis in eclectische stijl [online], https://id.erfgoed.net/erfgoedobjecten/4513 (geraadpleegd op ).

Beheerder fiche: Agentschap Onroerend Erfgoed

Contact

Heb je een vraag of opmerking over deze fiche? Meld het ons via het contactformulier.