is aangeduid als beschermd stads- of dorpsgezicht, intrinsiek Watermolen Zwalmmolen met omgeving
Deze bescherming is geldig sinds
omvat de aanduiding als vastgesteld bouwkundig erfgoed Watermolen Zwalmmolen
Deze vaststelling is geldig sinds
omvat de aanduiding als beschermd monument Watermolen Zwalmmolen
Deze bescherming is geldig sinds
is deel van de aanduiding als erfgoedlandschap Zwalmvallei ter hoogte van de Zwalmmolen
Deze aanduiding is geldig sinds
omvat de aanduiding als vastgesteld bouwkundig erfgoed Zwalmmolen of Ten Bergemolen
Deze vaststelling was geldig van tot
Zwalmmolen of Ten Bergemolen, één van de vijf nog bewaarde watermolens op de Zwalmbeek in Zwalm. Reeds vermeld in 1040 en tot de Franse revolutie toebehorend aan de Gentse Sint-Pietersabdij. Oorspronkelijk koren- en oliewatermolen, van 1891 tot 1964 in gebruik als graangemaal. In 1991 samen met het tegenover gelegen molenaarshuis aangekocht door het Provinciebestuur. De restauratie is nog in voorbereiding.
IJzeren sluiswerk met zwengel en tandheugel met kamrad, in 1981 plaatsing van automatische klepstuw. Watermolen met ijzeren bovenslagrad. Molengebouw onder twee parallelle zadeldaken (pannen) en een aanbouwsel onder lessenaarsdak, vermoedelijk uit de 19de eeuw. Geschilderde en verankerde bakstenen voorgevel met getoogde vensters voorzien van ijzeren roedeverdeling. Rechthoekige deur met daarboven laaddeur. Gelijkaardige deuren in rechter aanbouwsel met binnenin trap naar bovenverdieping. Dakoverstek op vernieuwde consoles. Op daknok, windwijzer met paard en jaartal 1875, ook jaar van verkoop van de molen aan F. Vandermeensbrugge.
Intact 19de-eeuws molenmechanisme. Op de maalvloer, vierkante asput omringd door witgeschilderd bakstenen muurtje afgeboord met houten balken, voorzien van groot gietijzeren spoorwiel en drie sterrewielen en lichtsysteem met handwieltjes; drie meelbakjes; steenbed ondersteund door houten balken. Bedieningsmechanisme met tand- en heugelsysteem van de lossluis. In erachter gelegen kamer, drie meelgoten en bakjes voor walsenmaalstoel erboven. Op steenzolder, galg en drie koppels maalstenen in houten steenkisten met houten ringen, walsenmaalstoel of cilindermolen, zogenaamd "Midget Maxima Roller Mill N 194", van 1930 gevoed door een plansichter met excentrische aandrijving, voorts horizontale assen met gietijzeren riemwielen en gaffelwiel, op zolder haverbreker.
Bron: BOGAERT C., DUCHÊNE H., LANCLUS K. & VERBEECK M. 2000: Inventaris van het bouwkundig erfgoed, Provincie Oost-Vlaanderen, Gemeenten: Brakel, Horebeke, Kruishoutem, Lierde, Zingem en Zwalm, Bouwen door de eeuwen heen in Vlaanderen 15n4, onuitgegeven werkdocumenten.
Auteurs: Lanclus, Kathleen
Datum:
De tekst wordt ter beschikking gesteld door: Agentschap Onroerend Erfgoed (AOE)
Op de Kabinetskaart van de Ferraris is de site van de watermolen en hoeve met molenaarswoning reeds weergegeven. De watermolen ligt in de vallei van de Zwalmbeek net ten oosten van Munkzwalm. De molen zelf lag op een eilandje gevormd door de bypass en de beekvallei was vooral ingericht met grasland. Ten zuiden van de molen lag een spaarvijver en parallel met de beek liep een voetweg die Munkzwalm met het gehucht Bruggenhoek verbond. In de loop van de 20ste eeuw geraakte het eilandje bebost.
Vandaag zijn de molenvijver en de aftakking van de beek nog herkenbaar in het landschap. De rest van de vallei bestaat uit weilandpercelen.