Vrijstaande neogotische kerk van 1872-1874 naar ontwerp van P.J. Taeymans (zie inscriptie gevelsteen voorgevel); omringend plein met aanplantingen en parking.

Historiek

De eerste kerk op deze plaats, minstens opklimmend tot de 12de eeuw, werd vermoedelijk midden 15de eeuw versteend (zie wijding van de nieuwe kerk in 1447) en in de daaropvolgende eeuwen afgewerkt en versierd. In 1680 werd de relikwie van Sint-Rochus naar Merksplas overgebracht en in 1777 een stenen toren gebouwd. Gesloten in 1798 en in 1802 heropend, werden in de loop van de 19de eeuw herhaalde malen onderhouds-, verbeterings- en vergrotingwerken uitgevoerd.

Circa 1870 werd besloten de oude kerk te slopen en te vervangen door een nieuwe op dezelfde plaats. Plannen en bestek, opgemaakt door provinciaal bouwmeester P.J. Taeymans, werden op 1 januari 1870 goedgekeurd, in mei 1874 werd de kerk in gebruik genomen en op 13 augustus 1877 door Monseigneur Anthonis, bisschop van Constance en hulpbisschop van de kardinaal-aartsbisschop van Mechelen, gewijd. De oorlogsschade, opgelopen op 29 en 30 september 1944, was in 1948 hersteld. Restauratiewerken uitgevoerd in 1993-1994, onder leiding van F. Vergauwen.

Beschrijving

Georiënteerde kruisbasiliek met driebeukig schip van vijf traveeën, deels ingebouwde westtoren, vlak afgesloten transept van twee traveeën en koor van drie rechte traveeën en driezijdige sluiting. Zijkoren, in noordelijke kooroksel met berging, in zuidelijke met sacristie. Tussen schip en transept, zijportalen van 1963 naar ontwerp van J. Schellekens.

Baksteenbouw met gebruik van zandsteen (Savonnière) voor omlopende afzaat en kordons, dekstenen, monelen, maaswerk en portaal. Leien zadel- en lessenaarsdaken en torenspitsen. Vierledige westtoren met verjongende hoeksteunberen onder ingesnoerde octogonale spits met kleine vierzijdige hoektorentjes en houten dakkapellen, waarvan drie met wijzerplaat; noord- en zuidzijde met flankerende octogonale traptorens onder dito spits. Begane grond met zandstenen spitsboogportaal op Ionische driekwartzuilen, boogtrommel met vierpas, wimberg met tronend Heilig Hartbeeld door N. Daems, 1919; flankerende nissen met witstenen beelden van Sint-Willibrordus en Sint-Rochus, circa 1870 door V. Daems. Houten spiegelboogdeur met fraai smeedijzeren beslag. Tweede geleding met gekoppelde spitsboogvensters en roosvenster in spitsboognis, waaronder witstenen schijntriforium; gekoppelde spitsboogvensters in de derde en dito omlijste galmgaten in de vierde geleding.

Travee-indeling van zij- en middenbeuken, transept en koor door middel van verjongende steunberen; de eerste travee naast de toren uitgewerkt als op het middenschip ingeplante kapellen, respectievelijk met voormalige doopkapel (nu in noordelijk zijkoor) en weekkapel. Alle puntgevels met aandak en schouderstukken. Met baksteen omlijste spitsboogvensters, in toren, schip en transept met witstenen monelen en maaswerk, voor transept zie tweede torengeleding. Gevelbeëindiging met omlopende en samengestelde muizentandfries.

Interieur

Bepleisterd en witgeschilderd interieur. Tot 1933 was de kerk volledig beschilderd in imitatienatuursteen, vermeerderd met draperieën en ornamenten op het gewelf, langs de muraalbogen en achter het altaar. Schip en transept met omlopende eikenhouten lambrisering. Tweeledige opstand met spitsboogarcades op zware kolommen met witstenen knoppenkapiteel Brouvilliers) en polygonale, zwart geschilderde sokkel. Bundelpijlers ter hoogte van de viering. Kruisribgewelven op gebundelde colonetten in de middenbeuk, op halfzuiltjes in zijbeuken en koor (straalgewelf).

Polychroom beschilderde gewelfsleutels en een gedeelte van de ribben. Vloer van basècle, vermoedelijk met hergebruik van tegels uit de vroegere kerk, en veertien oude grafzerken. Figuratieve brandglasramen in koor en zijkoren uit de 19de- en 20ste eeuw, voorts gekleurd glas in lood met geometrische motieven.

Mobilair: Beeldhouwwerk: houten reliekhouder van Sint-Rochus van Montpellier, tombe met buste van heilige door J.B. de Vree, 1680; houten bustes van de vier kerkvaders, 1698, afkomstig van de vroegere preekstoel (nu in koor); gepolychromeerde neogotische Sedes Sapientiae, 19de eeuw; gekroonde Onze-Lieve-Vrouw op maansikkel, hout, 19de eeuw; witgeschilderd plaasteren beeld van Sint-Willibrordus, circa 1890 door N. Daems (?); gepolychromeerde plaasteren kruisweg door F. De Vriendt, 1889.

Meubilair: neogotisch, sedert 1933 witgeschilderd hoofdaltaar met retabel door F. De Vriendt naar ontwerp van P.J. Taeymans, 1876-1879; neogotisch zuidelijk zijaltaar met retabel toegewijd aan Sint-Jozef, hout en gepolychromeerde pleister, circa 1880; gedeeltelijk bewaarde neogotische eikenhouten communiebank door N. Daems, 1886; twee eikenhouten biechtstoelen, 18de eeuw(zijbeuken) en twee neogotische, ca. 1880 (kruisbeuk); twee eikenhouten kerkmeestersbanken, 1698, met panelen van de oude preekstoel van 1520 (nu onder de orgeltribune). Orgel, 1959, door Gerard D'Hondt uit Herselt. Arduinen doopvont met koperen deksel, 1758, sedert 1973 in het noordelijk zijkoor.

Glas-in-loodramen in het koor, respectievelijk van 1888 met Rozenkrans door huis Capronnier uit Brussel en 1896 met Heilige Rochus en Heilige Willibrordus; recentere in zijkoren met Onze-Lieve-Vrouw van Lourdes en Heilig Hart.