erfgoedobject

Ziekenhuis Sint-Elisabeth

bouwkundig element
ID
47121
URI
https://id.erfgoed.net/erfgoedobjecten/47121

Juridische gevolgen

Beschrijving

Complex geheel met diverse ziekenhuisvleugels en oude gasthuisgebouwen in gebruik als kantoren van het Openbaar Centrum voor Maatschappelijk Welzijn, ingeplant op de oever van de Kleine Nete.

Vóór 1253 ontstaan als "gasthuis" en geëvolueerd tot ziekenhuis met gebouwen uit 16de-18de eeuw en 20ste eeuw (onder andere 1938 en 1965). Restauratie van het oude gasthuis in de jaren 1980 naar ontwerp van P. Gevers.

Aan de straat poortgebouw van 1677, ten noordwesten kloostervleugel van 1670 door een lage gang verbonden met de gotische kapel van circa 1529, koor en sacristie van 1627. Traditionele verankerde gebouwen van bak- en zandsteen onder zadeldaken (nok haaks en parallel met straat, leien); voorts ten westen tegen de spoorlijn verbouwde en vergrote schuur onder pannen zadeldak, volgens de literatuur opgetrokken vóór 1686, volgens recente bouwhistorische studie in kern mogelijk opklimmend tot begin 14de eeuw met latere verbouwingen.

Poortgebouw, verankerde baksteenbouw op rechthoekige plattegrond, onder leien zadeldak (nok parallel met straat) met aandaken. Gebruik van zandsteen voor steigergaten en omlijstingen, onder meer van gedichte rechthoekige vensters. Centrale doorgang met brede korfboogpoort in geprofileerde omlijsting met "anno 1677" op de vernieuwde imposten en opschrift "troosteresse der bedruckte bidt voor ons" op de dito sluitsteen, flankerende pilasters onder gestrekte waterlijst met hogerop rondboognis tussen voluten onder driehoekig fronton, Onze-Lieve-Vrouwebeeld. Rechts arduinen gedenksteen ter herinnering van de kanalisatie van de Nete tussen Lier en Herentals, 4 juli 1839, gedenksteen aanvankelijk ingemetseld in de lakenhal. Vernieuwde zijtuitgevels met muurvlechtingen. Achtergevel met sobere korfboogpoort in as van een lindedreef; gekasseide en gekalkte doorgang met korfboog- en steekboogdeurtjes.

Gotische kapel met schip van circa 1529 en portaal hersteld in 1549 en gerestaureerd in 1985; vergroting en inrichting van de sacristie in 1627. Schip van drie traveeën en koor van twee rechte traveeën met driezijdige sluiting, uitspringend lager portaal ten zuiden, zeshoekig opengewerkt klokkentorentje. Ritmerende versneden steunberen, spitsboog- en segmentboogvensters met glas in lood. Portaal met tuitgevel op schouderstukken, muurvlechtingen en korfboogdeur. Ingewerkte grafstenen. Sporen van vroegere muuropeningen en vernieuwde, gesloten westgevel.

Zaalkerkje met bepleisterd en beschilderd interieur en tongewelf met cassetten op brede, geprofileerde kroonlijst. Barokaltaar en marmeren communiebank. Voormalige sacristie (1627) in verbinding met voormalig klooster, behouden lambrisering, sacristiekasten en medaillons boven de deuren.

Voormalige kloostervleugel van zes + drie traveeën en twee bouwlagen. Verankerde lijst- en zijtuitgevels met steigergaten en muurvlechtingen. Rechthoekige vensters met negblokken en rondbogige muuropeningen in zandstenen omlijsting. Westgevel met laadluik en jaartal 1670 van gesinterde steen. Interieur met in gang balken met stucwerk en in huidige kantoren bewaarde 18de-eeuwse elementen, originele wenteltrap.

Ten westen: driebeukige langsschuur van de vroegere binnenhoeve. Meermaals aangepaste verankerde baksteenbouw van vijf traveeën onder zadeldak (nok parallel met straat, Vlaamse pannen) met fragmentarische resten van zandsteen; steunberen aan zuid- en oostgevel; rechthoekige verluchtingsluiken en poorten. Asymmetrisch ankerbalkgebint, deels met pen- en gatverbindingen, waarvan twee ankerbalken door dendrologisch onderzoek circa 1300 gedateerd werden, diverse telmerken uit verschillende periodes, timmermansmerk "hvrba 1753" en herhaalde initialen "ivh".

Aan zuidzijde 18de-eeuwse aardappelkelder met tongewelf en baksteenvloer. Tegen westgevel: lagere garageboxen uit 1975. Secreet aan noordoostzijde.

Ten zuiden parking en ziekenhuisvleugel van 1938, sobere baksteenbouw met karakteristieke volumewerking en ingebouwde kapel aan noordzijde, glas-in-loodramen van 1953 en 1955 (J. Huet).

Recente ziekenhuisvleugel van vijf bouwlagen ten zuidwesten.

  • Administratie Ruimtelijke Ordening, Huisvesting en Monumenten & Landschappen, Afdeling Ruimtelijke Ordening, Huisvesting en Monumentenzorg Antwerpen, Monumenten en Landschappen, doss. A/388/10.
  • DEBRUYN M., Bouwhistorische studie van de schuur van het oude Sint-Elisabethgasthuis te Herentals, november 2000.

Bron: KENNES H. & STEYAERT R. 2001: Inventaris van het cultuurbezit in België, Architectuur, Provincie Antwerpen, Arrondissement Turnhout, Kanton Herentals, Bouwen door de eeuwen heen in Vlaanderen 16n3, Brussel - Turnhout.
Auteurs: Steyaert, Rita
Datum:
De tekst wordt ter beschikking gesteld door: Agentschap Onroerend Erfgoed (AOE)

Aanvullende informatie

Ten zuiden parking en ziekenhuisvleugel van 1938, een sobere baksteenbouw met karakteristieke volumewerking en ingebouwde kapel aan noordzijde, ontworpen in 1937-1939 door architect Gustaaf Van Meel uit Borgerhout samen met Frans Dens. Glas-in-loodramen van 1953 en 1955 (J. Huet) en van Armand Panis (Borgerhout) uit 1938. Het achterste deel, van dit ziekenhuis-gedeelte, inzonderheid de kloostervleugel uit 1950-1952 werd in 2017 afgebroken.

  • COOLS J. 2003: De gebouwen van het gasthuis van Herentals in de negentiende en de twintigste eeuw, in Historisch Jaarboek van Herentals, XIII, 147-194.
Auteurs: Hooft, Elise
Datum:
De tekst wordt ter beschikking gesteld door: Agentschap Onroerend Erfgoed (AOE)

Een bakstenen muur, afgedekt door een ezelsrug in baksteen sluit ten noorden aan op het poortgebouw waarna de muur de noordzijde van het terrein langsheen de Kleine Nete afsluit.

Datum:
De tekst wordt ter beschikking gesteld door: Agentschap Onroerend Erfgoed (AOE)

Relaties


Je kan deze pagina citeren als: Inventaris Onroerend Erfgoed 2024: Ziekenhuis Sint-Elisabeth [online], https://id.erfgoed.net/erfgoedobjecten/47121 (geraadpleegd op ).

Beheerder fiche: Agentschap Onroerend Erfgoed

Contact

Heb je een vraag of opmerking over deze fiche? Meld het ons via het contactformulier.