erfgoedobject

Pastorie Sint-Salvatorparochie met tuin

bouwkundig / landschappelijk element
ID
47867
URI
https://id.erfgoed.net/erfgoedobjecten/47867

Juridische gevolgen

  • is aangeduid als vastgesteld bouwkundig erfgoed Pastorie Sint-Salvatorparochie met tuin
    Deze vaststelling is geldig sinds

  • omvat de aanduiding als beschermd monument Pastorie
    Deze bescherming is geldig sinds

  • omvat de aanduiding als beschermd monument Pastorie: oud gedeelte
    Deze bescherming is geldig sinds

  • is deel van de aanduiding als vastgesteld bouwkundig erfgoed Dorpskom Wieze
    Deze vaststelling is geldig sinds

  • is deel van de aanduiding als beschermd stads- of dorpsgezicht, intrinsiek Dorpskom Wieze
    Deze bescherming is geldig sinds

  • is aangeduid als vastgesteld bouwkundig erfgoed Pastorie
    Deze vaststelling was geldig van tot

Beschrijving

Sinds de tweede helft van de 16de eeuw is de pastorie van Wieze vlakbij de parochiekerk gelegen. Tot 1553 lag de pastorie een stuk verder verwijderd van de kerk, namelijk zuidwaarts aan de Kapittelstraat. De toenmalige pastoor Adriaen Van Damme kocht in 1552-1553 het perceel op de hoek van de huidige Sasbaan en het Wiezeplein aan en richtte er een pastorie op, staand ten noordwesten van of schuin tegenover de Sint-Salvatorkerk. Deze pastorie brandde af in 1580. Een pastorie van hout en leem met strooien dak gebouwd in 1606, werd in 1635 met een bakstenen constructie verlengd. Een haakse uitbreiding ten noordwesten, van 1745, met keuken en kelder, werd in bak- en zandsteen opgericht en telde één bouwlaag; dit gedeelte, het lage rechterdeel van de huidige pastorie, is als oudste onderdeel in een eerste fase als monument beschermd. Het nog oudere gedeelte van de pastorie (1606, 1635) werd in 1760 vervangen door een kortere vleugel van twee bouwlagen. Op dat ogenblik verkreeg de pastorie in plattegrond een L-vorm.

In 1891 tekende de Gentse architect August Van Assche (1826-1907) de plannen voor vergroting en aanpassing (plannen en lastenboek bleven bewaard). Deze architect, vooral werkzaam op het vlak van de kerkelijke architectuur, restaureerde en vergrote eveneens de parochiekerk van Wieze in neogotische stijl (1869-1872).

Oudste gedeelte van 1745, van vier traveeën en één bouwlaag onder mansardedak (leien) met twee dakkapellen, opgetrokken uit baksteen op een gecementeerde plint. Steekboogvormige deur en vensters in vlakke zandstenen omlijsting, onder geprofileerde waterlijst. Deur met zandstenen tussendorpel en bovenlicht. Vensters met hardstenen onderdorpels, 19de-eeuws schrijnwerk en binnenluiken. Gecementeerde rechter zijgevel met aangebouwde berging onder lessenaarsdak.

Interieur met onder meer een rode tegelvloer en bewaard 18de-eeuws schrijnwerk en binnenluiken. Rechter kamer met resten van een schouwboezem met rondboognis. Verbouwd linker gedeelte van 1892 overeenstemmend met dat van twee bouwlagen van 1760 dat tevens conceptueel werd opgenomen in het nieuw architecturaal geheel; tegen de topgevel van 1760 (huidige voorgevelzijde van de pastorie) werd daarbij een gevelparement aangebracht passend bij de nieuwbouw. Huidig gebouw met stilistisch eenheidskarakter niet tegenstaande de drie bouwfasen. Vergroting in historiserende bouwstijl met neotraditionele kenmerken, zowel naar materiaalgebruik als naar vormgeving (zie onder meer de muuropeningen) geïnspireerd op het oudste deel. De linkerzijgevel uitziend op de kerk werd als zichtgevel evenwaardig uitgewerkt als de voorgevel.

Het hoofdvolume omvat een rechthoekig dubbelhuis, opmerkelijk door zijn trapgevels en bedaking bestaand uit twee parallelle leien zadeldaken: het rechter zadeldak boven de bouw van 1760, het linker boven de vergroting van 1892 met midden een dakklokje onder piramidaal dakje (twee dakkapelletjes intussen verwijderd). Het bakstenen metselwerk met twee rijen versierde ankers, is voorts verrijkt door elementen van Gobertangesteen: horizontale banden, markerende zandstenen omlijstingen met hoekstenen en gebogen druiplijst rondom de steekboogvormige muuropeningen. Vier traveeën brede voorgevel eindigend op twee gelijkaardige trapgevels; de voordeur met tussendorpel en gedeeld bovenlicht is van hetzelfde type als de voordeur van het oudste gedeelte. Vier traveeën brede zijgevel met twee middelste venstertraveeën gekoppeld in een uitspringend risaliet uitlopend in een trapgeveltop met zoldervenster. Schouderstukken van de trapgevels aanzettend op geprofileerde natuurstenen console. Het houtwerk van de vensters werd in 1989 vervangen door nieuwe met een raamindeling gebaseerd op de oude. Zichtbare sporen van de bouw uit 1760 onder meer in de gecementeerde rechterzijgevel (zie de twee benedenvensters met sponning, luikduimen en lekdrempel met traliegaten).

Interieur. In de rechterhelft van de nu als woning met bovenverdieping benutte pastorie zijn de aanvankelijke structuur, het zoldergebint met telmerken en elementen van de oorspronkelijke aankleding uit 1760 bewaard. Te vermelden zijn onder meer de bepleisterde zolderingen met hollijsten en/of geornamenteerd met typerend decoratief lijstwerk, onder meer in de ontvangstzaal op de gelijkvloerse verdieping en in de voorste bovenkamer; in de voorste benedenkamer centraal verrijkt met vierpasmotief, in de middelste bovenkamer een centraal IHS monogram met drie nagels en kruismotief. De uitbreiding van 1892 omvat een brede trapgang met vierkante vloertegels (zwarte en lichtgele in dambordpatroon, rode en zwarte omlopende boord), houten trap met zwaar geprofileerde trappaal, balusterleuning. Typerend voor pastorieën uit de tweede helft van de 19de eeuw is de aanwezigheid van hekwerk ter afsluiting van het trappenhuis op de bovenverdieping.

Tot 1899 was de omringende pastorietuin omhaagd, daarna omringd door een bakstenen tuinmuur. Ter hoogte van de voorgevel werd de gesloten muur eind de jaren 1940 vervangen door decoratief ijzeren hekwerk tussen bakstenen hekpijlers. Naar aanleiding van straatverbredingswerken in 1982 werd de pastorietuin verkleind waarop de tuinmuur werd verplaatst en vernieuwd, behalve aan de achtertuinzijde; in de noordoosthoek aan de Sasbaan werd een bestaande berging vervangen door een dubbele garage met trapgevelbekroning.

  • Vlaams ministerie van Ruimtelijke Ordening, Wonen en Onroerend Erfgoed, Agentschap Ruimtelijke Ordening Vlaanderen, Agentschap Ruimtelijke Ordening Oost-Vlaanderen, Onroerend erfgoed, archief.
  • BOSMAN R. & HEYVAERT H. 1990: De Geschiedenis van Wieze, Wieze, 321-322.
  • HEYVAERT H. 1989: Bouwgeschiedenis van de pastorie van Wieze, 1552-1989, Wieze.

Bron: BOGAERT C., DUCHÊNE H., LANCLUS K. & VERBEECK M. 2006: Inventaris van het bouwkundig erfgoed, Provincie Oost-Vlaanderen, Gemeenten: Berlare, Buggenhout, Lebbeke, Waasmunster, Hamme en Zele, Bouwen door de eeuwen heen in Vlaanderen 20n, onuitgegeven werkdocumenten.
Auteurs: Bogaert, Chris; Verbeeck, Mieke
Datum:
De tekst wordt ter beschikking gesteld door: Agentschap Onroerend Erfgoed (AOE)


Relaties

  • Is deel van
    Dorpskom Wieze

  • Is deel van
    Sasbaan


Je kan deze pagina citeren als: Inventaris Onroerend Erfgoed 2024: Pastorie Sint-Salvatorparochie met tuin [online], https://id.erfgoed.net/erfgoedobjecten/47867 (geraadpleegd op ).

Beheerder fiche: Agentschap Onroerend Erfgoed

Contact

Heb je een vraag of opmerking over deze fiche? Meld het ons via het contactformulier.