erfgoedobject

Pachterscamer

bouwkundig element
ID
48790
URI
https://id.erfgoed.net/erfgoedobjecten/48790

Juridische gevolgen

  • is aangeduid als vastgesteld bouwkundig erfgoed Pachterscamer
    Deze vaststelling is geldig sinds

  • is aangeduid als vastgesteld bouwkundig erfgoed Pachterscamer
    Deze vaststelling was geldig van tot

Beschrijving

Voormalige "pachterscamer", heden woning. Het achterin gelegen huis met omringende tuin naast de Dender gaat terug op een vroegere site van de abdij van Zwijveke (zie ook straatnota). Het betreft een rest van het pachthof dat na de verwoesting in 1667 van het Zwijvekeklooster op Zwijvekekouter op deze oude vestigingsplaats van het klooster werd opgericht. Deze cisterciënzerinnenabdij ontstond in 1223 door toedoen van Matilde I van Dendermonde door omvorming van het Sint-Gillishospitaal op Sint-Gillis-binnen-de-muren. In 1228 werd het Onze-Lieve-Vrouwklooster overgebracht naar de nieuwe vestigingsplaats op Zwijvekekouter naast de Dender buiten de stad, aanvankelijk waarschijnlijk in bestaande gebouwen bij de oude parochiekerk van Zwijveke. De oprichting van nieuwe abdijgebouwen op Zwijveke werd wellicht nog in de 13de eeuw aangevat. In de 16de eeuw tijdens de godsdiensttroebelen werd de abdij in een ruïne herschapen. De religieuzen trokken zich tijdelijk terug in hun refugie te Dendermonde. De langdurige heropbouw van de abdij te Zwijveke zou in 1609 al aangevat zijn. Een gedenksteen met jaartal 1618 verwijst wellicht naar een belangrijke bouwfase van de bouwwerken. Zowel het kloosterpand als de kerk diende te worden heropgebouwd. In de jaren 1640 waren de werken in die mate gevorderd dat de afwerking, verdere inrichting en decoratie aan bod konden komen. Het nieuwe kloostercomplex was nagenoeg voltooid toen het in 1667 tijdens het beleg van Lodewijk XIV op last van de militaire overheid van Dendermonde in brand werd gestoken en afgebroken. Het klooster werd nadien niet meer op Zwijveke maar vanaf 1671 binnen de stad Dendermonde nieuw opgebouwd.

In verband met de oude site van het Zwijvekeklooster is er sprake van de herbouw van "ons pachters camer op ons houdt klooster" in 1739. Vermoedelijk gaat de oude kern van de pachterskamer terug op een deel van de oostelijke pandvleugel van de Zwijvekeabdij naast het koor van de verdwenen kloosterkerk. Mogelijk ging het gedeelte met dubbele haard terug op de kapittelkamer of een spreek- en vergaderplaats. Bij de verbouwing van de kloosterrest zou de dakkap van de constructie 90° gedraaid zijn. Het pachthof zou zoals de andere kloosterbezittingen in 1798 openbaar verkocht zijn. Het bleef als hoeve in gebruik tot midden 20ste eeuw. In de jaren volgend op de aankoop van 1966 door kunstschilder en glazenier Harold van de Perre had een grondige verbouwing van de woning plaats. Het rechthoekige volume met oude kern telt één bouwlaag onder pannen zadeldak dat bij de verbouwing een nieuw bakstenen gevelparement verkreeg met onder meer toegevoegde zandstenen elementen zoals de hoekkettingen. Vroegere muuropeningen werden min of meer hernomen waaronder de twee zandstenen kruiskozijnen in de voorpuntgevel maar andere specifieke bouwsporen verdwenen. Archieffoto’s van de voorgaande toestand vertonen nog bouwkenmerken die een aansluiting suggereren bij de verdwenen kruisgang. Het sterk gewijzigd interieur bewaart de samengestelde balkenlaag waarvan de moerbalken met geprofileerde balksleutels rusten op stenen consoles. Huis met diverse aanbouwen uitgebreid.

Op de kloostersite werd in 1968 een gemetselde grafkamer met beschilderde wanden blootgelegd naast twee gewone graven met vergane kisten (14de eeuw). In de jaren 1981-1984 werden bij archeologische onderzoeken diverse funderingsresten en –sporen teruggevonden van het Zwijvekeklooster.

  • Vlaamse Overheid, Ruimte & Erfgoed, Afdeling Oost-Vlaanderen, Onroerend erfgoed, archief.
  • BOVYN M., Een gemetseld graf in/bij de parochiekerk op Zwijvekekouter, in Gedenkschriften van de Oudheidkundige Kring van het Land van Dendermonde, Vierde reeks, deel 2, Jaarboek 1976, p. 163-165.
  • PIETERAERENS M. – ROBIJNS L. – VAN BOCKSTAELE G., Van Beaupré tot Zwijveke (1200-1999), Gent, 1999, p. 132-136.
  • STROOBANTS A. en PÉE L., De Abdij van Zwijveke 1223-1981, Dendermonde, 1981.

Bron: BOGAERT C., DUCHÊNE H., LANCLUS K. & VERBEECK M. 2006: Inventaris van het bouwkundig erfgoed, Provincie Oost-Vlaanderen, Gemeenten: Berlare, Buggenhout, Lebbeke, Waasmunster, Hamme en Zele, Bouwen door de eeuwen heen in Vlaanderen 20n, onuitgegeven werkdocumenten.
Auteurs: Verbeeck, Mieke; Duchêne, Helena
Datum:
De tekst wordt ter beschikking gesteld door: Agentschap Onroerend Erfgoed (AOE)


Relaties

  • Is gerelateerd aan
    Zwijveke-abdij

  • Is deel van
    Oud Klooster


Je kan deze pagina citeren als: Inventaris Onroerend Erfgoed 2024: Pachterscamer [online], https://id.erfgoed.net/erfgoedobjecten/48790 (geraadpleegd op ).

Beheerder fiche: Agentschap Onroerend Erfgoed

Contact

Heb je een vraag of opmerking over deze fiche? Meld het ons via het contactformulier.