erfgoedobject

Broekkantkapel

bouwkundig element
ID
48896
URI
https://id.erfgoed.net/erfgoedobjecten/48896

Juridische gevolgen

  • is aangeduid als vastgesteld bouwkundig erfgoed Broekkantkapel
    Deze vaststelling is geldig sinds

  • is aangeduid als beschermd monument Broekkantkapel
    Deze bescherming is geldig sinds

  • is aangeduid als vastgesteld bouwkundig erfgoed Broekkantkapel
    Deze vaststelling was geldig van tot

Beschrijving

Vroeger gewijd aan Onze-Lieve-Vrouw ter Nood Gods (mogelijk nog vroeger aan Onze-Lieve-Vrouw van Zeven Weeën), nu aan Onze-Lieve-Vrouw van Lourdes. Gelegen aan de noordkant van de Baasrodestraat op een pleintje midden het begin van de Broekkouter. Volgens de Poppkaart lag ze vroeger op de splitsing van twee wegels tegenover de "kapellewegel".

Het oprichtingsverhaal kent twee variaties. De legende wil dat Onze-Lieve-Vrouw met het kind Jezus op haar schoot, of dat de Moeder van Smarten met het dode lichaam van Christus op haar schoot, de Nood Gods verbeeldend, op een avond in 1713 aan één van de familieleden Sa(e)rens ter hoogte van de kerkwegel bij de terugweg naar huis verscheen. Als aandenken aan deze goddelijke verschijning liet de man een houten kapelletje aan een boom aanbrengen. Enkele jaren later stond de familie Sa(e)rens grond af om op dezelfde plaats een stenen kapel te laten oprichten. Het is met zekerheid geweten dat Pieter Ursmaar De Landtsheer in 1721-1722 de kapel liet bouwen en J.B. De Brandt de eerste steen legde. De kapel zou al in 1757 te klein geweest zijn en vervangen door een nieuwe die op de Ferrariskaart van 1771-1778 als "Broeck Cauter Cappel" en door landmeter P.F. Van Tieghem in 1775-1785 als eigendom van de erfgenamen 'Sarins' werd opgetekend. Deze kapel werd op haar beurt omstreeks 1860 afgebroken en vervangen door de huidige in neogotische stijl; aan de herbouw refereerde een intussen niet meer zichtbaar opschrift met datum 31 mei 1860 in Romeinse cijfers (zie De Potter). Het opschrift "IHS ANNO AM 1757" in een gevelsteen in de driezijdige sluiting bleef wel behouden en verwijst naar de voorgaande kapel. De 19de-eeuwse kapel werd gebouwd door Jan en Jozef Roels naar ontwerp van Jozef Saeys op de grond van griffier J.-B. De Valck en zijn echtgenote C. Piessens. Bij de oprichting van de kapel in 1757 zou het broederschap van de Nood Gods opgericht zijn. In 1902 werd de kapel door Jan Van Damme bij testament aan de kerkfabriek geschonken in ruil voor een eeuwigdurend jaargetijde. Heden is de kapel gewijd aan Onze-Lieve-Vrouw van Lourdes die volgens de lokale overlevering in tijden van pestepidemieën en rampspoed aanroepen wordt.

De 19de-eeuwse Broekkantkapel is een rechthoekige kapel van twee traveeën met driezijdige sluiting onder een steil leien zadeldak en is bekroond met een klokje en ijzeren sierkruis. Neogotische kapel in gewitte baksteen op een grijsgeschilderde gecementeerde plint, uitgevoerd in troubadourstijl. Alle gevels zijn voorzien van geprofileerde pilasters met ingeschreven spitsboogversiering, aan de voorpuntgevel oplopend in een leien schilddakje met bol- en pinornament, aan de andere gevels met een rondboogfries ertussenin. De opvallende voorpuntgevel heeft een verdiepte spitsbogige voordeur gevat in een dito bakstenen omlijsting voorzien van gelijkvormig houtwerk met glas in lood en een beglaasd bovenlicht met waaier. De zijgevels hebben gekoppelde spitsbogige vensters met ijzeren roedeverdeling en gekleurd glas.

Interieur

Het sobere kapelinterieur onder een tongewelf is bepleisterd en geschilderd. De wanden zijn voorzien van een geschilderde sterrenhemel op een blauwgrijze achtergrond en een zwarte lage plint. De vloer is samengesteld uit witte, rozegetinte en zwarte marmertegels in een decoratief geometrisch patroon. Aan weerszijden van de voordeur zijn twee kasten ingemaakt.

Fraai witgeschilderd houten altaar met voluten, rocailles en bladmotieven in rococostijl op houten podium met twee treden. In de driedelige bovenbouw is een schildering op hout met de voorstelling van "het doek van Veronica" aangebracht en op sommige plaatsen is een oudere kleurstelling, een groentint, onder de witte toplaag zichtbaar. Dit altaar is mogelijk afkomstig uit de in 1860 afgebroken kapel. Op het altaar staat een jonger wellicht 20ste-eeuws gepolychromeerd plaasteren beeld van Onze-Lieve-Vrouw van Lourdes onder een verlichte M. Voorts zijn er in de kapel enkele kleinere beelden, kaarsenhouders en stolpen. Op de staanders aan weerszijden van het altaar staan gepolychromeerde beelden van Onze-Lieve-Vrouw van Lourdes, Heilige Rita en een plaasteren beeld van Kindje Jezus van Praag. Aan de muren hangt een geschilderd plaasteren beeld Onze-Lieve-Vrouw van Vlaanderen en een Heilig Hartbeeld van A. Carli in art-decostijl. Het meubilair omvat nog enkele 20ste-eeuwse zwartgeschilderde houten bidstoelen met rieten zitting.

  • Stadsarchief Dendermonde, Oud Gemeentearchief Baasrode, 102.
  • Vlaamse Overheid, Ruimte & Erfgoed, Afdeling Oost-Vlaanderen, Onroerend erfgoed, archief.
  • BOEYKENS G. 1995 (herdruk): Geschiedenis van Baasrode, Antwerpen-Bogerhout, 139-143.
  • DE MAEYER S. 1998: 850 jaar St.-Ursmarusparochie Baasrode, deel III, een gedeeltelijke doorlichting van het parochiearchief ca 1800 - ca 1920, een heemkundige benadering.
  • DE POTTER F. & BROECKAERT J. 1889: Geschiedenis van de gemeenten der provincie Oost-Vlaanderen. Vierde reeks Arrondissement Dendermonde deel 1, Gent.

Bron: BOGAERT C., DUCHÊNE H., LANCLUS K. & VERBEECK M. 2006: Inventaris van het bouwkundig erfgoed, Provincie Oost-Vlaanderen, Gemeenten: Berlare, Buggenhout, Lebbeke, Waasmunster, Hamme en Zele, Bouwen door de eeuwen heen in Vlaanderen 20n, onuitgegeven werkdocumenten.
Auteurs: Verbeeck, Mieke; Duchêne, Helena
Datum:
De tekst wordt ter beschikking gesteld door: Agentschap Onroerend Erfgoed (AOE)


Relaties


Je kan deze pagina citeren als: Inventaris Onroerend Erfgoed 2024: Broekkantkapel [online], https://id.erfgoed.net/erfgoedobjecten/48896 (geraadpleegd op ).

Beheerder fiche: Agentschap Onroerend Erfgoed

Contact

Heb je een vraag of opmerking over deze fiche? Meld het ons via het contactformulier.