Heilige Geestkapel van de arme klaren, heden gedeelte van het klooster van de zusters van Sint-Vincentius a Paulo.

De Heilige Geestkapel maakte deel uit van het Heilige Geesthuis. Dit godshuis was in 1345-1346 ten behoeve van de armen gesticht in het huis van H. Slabbaert, deken van de Sint-Goedelekerk te Brussel en kanunnik van de Collegiale kerk te Dendermonde. In 1432 werd het uitgebreid met een godshuis voor arme vrouwen. Tijdens het Franse bewind werd het Heilige Geesthuis afgeschaft en aan het armbureel afgestaan. Na de openbare verkoop door de Burgerlijke Godshuizen, werd het Heilige Geesthuis door de clarissen-colettinen uit Sint-Niklaas circa 1841 verworven. De arme klaren vestigden er een klooster met kluizen en namen er in 1841 hun intrek. Circa 1876-1878 lieten ze aan de straatkant een nieuwe neogotische kapel optrekken in de plaats van de kapel die volgens een datumsteen in 1645 verbouwd was. In 1848 was deze nog hersteld. De nieuwe Heilige Geestkapel met aansluitend een portierswoning in dezelfde stijl en materialen was een ontwerp van architect A.T. Verhaegen (Gent). De misvieringen in de kapel waren voor iedereen toegankelijk en de arme klaren zelf volgden de mis in een afgescheiden ruimte van achter een ijzeren hek. In 1914 brandde de kapel uit. Enkel de buitenmuren bleven gespaard. Daarna werd ze naar de oorspronkelijke plannen door architect Frans Van Severen (Dendermonde) circa 1920 heropgebouwd. Nadat het klooster wegens te weinig zusters opgeheven werd, werden de gebouwen in 1985 deel van het klooster van Sint-Vincentius a Paulo waarvan het hoofdgebouw zich aan de zuidzijde van de Kerkstraat (nummer 97) bevindt, schuin tegenover de Onze-Lieve-Vrouwekerk. Het is nu de verblijfplaats van een tiental zusters. De kapel werd gerestaureerd en op 14 augustus 1988 opnieuw ingewijd. Bepaalde toevoegde elementen verwijzen naar Sint-Vincentius. De kapel bleef haar openbare functie behouden.

De kloostergebouwen van de arme klaren werden gegroepeerd rondom twee kleine binnenkoeren en de tuin, maar werden door de overname door de zusters van Sint-Vincentius grotendeels gewijzigd en gemoderniseerd. Enkel de structuur van de kloostergang en een gebouw dat haaks op de kapel staat en van waaruit de arme klaren de mis konden bijwonen bleef behouden. De later geplaatste jaartalsteen "1645" in de buitengevel, herinnert aan één van de restauraties van de vroegere kapel. De aankleding van deze ruimtes werd volledig veranderd. Eén "kluisje" of een "Heilig Geesthuisje" met haard en pomp, gelegen achterin de tuin, dat eertijds bestemd was als onderdak voor arme dames, is een enige restant van meerdere kluizen. Nu wordt het gebruikt als rommelkot – tuinhuisje.

Enkel de straatvleugel met kapel, inkomhal, voormalige portierswoning en doorrit hebben hun vroeger karakter behouden.

De kapel en de belendende portierswoning, palend aan de Kerkstraat, zijn met de nok parallel aan de straat georiënteerd. Ten oosten situeert zich een vernieuwde poorttoegang, met op de begane grond een poort en op de bovenverdieping drie blinde bogen, die toegang verschaft tot de tuin van het klooster.

Het complex werd in baksteen opgetrokken met elementen in natuursteen. Aan de basis heeft het geheel een plint van blauwe hardsteen. Onder de houten kroonlijst met decoratief patroon bevindt zich een baksteenfries met tandlijstje.

De voormalige portierswoning met inkom bestaat uit twee traveeën en twee bouwlagen onder een zadeldak en werd minder hoog opgetrokken dan de kapel. De begane grond bestaat uit een deurportiek waarvan de spitsboogvormige opening een geprofileerde omlijsting in natuursteen heeft. Een ijzeren hek met de initialen "SV", verwijzend naar Sint-Vincentius, sluit de deurportiek af.

Links ervan bevindt zich in de gevel een nis met een beeldengroep met de Heilige Vincentius. De verdieping wordt verlicht door twee keer twee gekoppelde spitsboogvensters met glas in lood onder decoratieve ontlastingsbogen. De sobere georiënteerde eenbeukige kapel wordt door versneden steunberen in vijf traveeën verdeeld en afgedekt door een zadeldak met aandaken op schouderstukken. Een zeszijdige dakruiter met opengewerkte houten basis bekroont het dak ter hoogte van het hoogkoor. Spitsboogvensters met drielobbig traceerwerk ritmeren de gevel.

Interieur. Het gebouw brandde in 1914 volledig uit. Hierbij gingen ook de oorspronkelijke glasramen die waarschijnlijk uit het atelier van A.T. Verhaegen afkomstig waren verloren. De kapel, inclusief het interieur werd heropgebouwd naar ontwerp van architect Frans Van Severen. Zeven nieuwe figuratieve glasramen werden geleverd door Louis Grossé uit Brugge.

De kapel werd uitgevoerd op een rechthoekige plattegrond zonder afzonderlijk koor. Een houten onbeschilderd spitsbooggewelf wordt gedragen door wit geschilderde houten moerbalken op consoles. De vloer werd vernieuwd. Het hoogkoor wordt gevormd door een rechte muur waarin een glasraam met drielob met de inscriptie "IHS". Toen de zusters van Sint-Vincentius in 1988 de kloostergebouwen betrokken werd in het venster boven het altaar, de voorstelling van de stigmatisering van de Heilige Franciscus van Assisi naar ontwerp van L. Grossé deels vervangen door de Heilige Vincentius met twee kinderen naar ontwerp van H. D’Haen. Ook de contrasterende toevoeging van de Heilige Geest en gekroonde wapenschild van de congregatie tegen een helblauwe achtergrond werd door H. D’Haen gerealiseerd. In het koor bevinden zich een hedendaags kruisbeeld met een zegenende Christus en een modern altaar.

De zijwanden worden geleed door middel van spitsboogvormige spaarvelden voorzien van glasramen. Aan de straatwand worden achtereenvolgens de volgende glasramen naar ontwerp van Louis Grossé afgebeeld: Heilig Hart van Jezus en Heilige Hart van Maria, in de drielob een doornenkroon, Heilige Anna en Heilige Joachim, Heilige Franciscus en Heilige Antonius, Heilige Clara en Heilige Coleta, in de drielob een doornenkroon, gesel en speer, Heilige Ludovicus en Heilige Elisabeth.

De tegenoverliggende noordwand is voorzien van één groot glasraam met de verschijning van Onze-Lieve-Vrouw van Lourdes aan Bernadette met op de achtergrond de basiliek van Lourdes naar ontwerp van L. Grossé. Vanuit het kleine spitsboogvormige venstertje in het volgende spaarveld konden de zieke zusters op de bovenverdieping de mis bijwonen.

De westzijde van de kapel is een vlakke wand met drie spitsboogvormige spaarvelden met centraal een klein orgeltje. Eronder staat een biechtstoel in neogotisch geïnspireerde stijl.