Historiek

Oprichting van de parochie in het gehucht Kleit, gelegen in het zuiden van de gemeente Maldegem langs de steenweg naar Aalter, bij Koninklijk Besluit van 24 april 1857. Eerste vermelding van de naam Kleit gaat terug tot de 13de eeuw en verwijst hoogstwaarschijnlijk naar de aard van de bodem. Na de oprichting van de proosdij van Papinglo door de Gentse Sint-Baafsabdij voor de ontginning van het Maldegemveld in de 12de eeuw had zich een kleine nederzetting gevormd aan de rand van het ontginningsdomein op de splitsing van Kleitkalseide en Urselweg. De bevolking maakte gebruik van de kapel van de proosdij om de mis bij te wonen. Na de afschaffing van de Sint-Baafsabdij en vernieling van de proosdij door de beeldenstormers eind 16de eeuw werd het gehucht aan zijn lot overgelaten. Met de heropbloei van de ontginningen eind 18de eeuw en stijging van de bevolking werden voor het eerst pogingen ondernomen om een bidplaats op te richten. Pas na veel moeilijkheden en strubbelingen slaagde E. H. Henri Van de Velde, toenmalig onderpastoor van Eeklo, erin in 1857 de parochie te laten erkennen (Koninklijk Besluit van 24 april 1857) en schonk de grond voor het oprichten van de kerk met omringend kerkhof en pastorie. Eerstesteenlegging van de voorlopige kerk op 4 mei 1857.

Definitief kerkgebouw opgericht naar plannen van de Gentse architect E. De Perre-Montigny, van 1858, uitgevoerd door aannemer H. De Smet van Eeklo tussen 1859 en 1863. Dit laatste jaartal, aangebracht op de voorgevel, wijst op de afwerking van de toren. Kerkhof gewijd in 1858.

Beschrijving

Niet georiënteerde pseudobasilicale kerk met uitspringend oostportaal en bekronende vierkante toren, schip en zijbeuken van vijf traveeën en aansluitend smaller koor van één travee met driezijdige sluiting, geflankeerd door een sacristie en berging.

Opgetrokken in een sobere baksteenarchitectuur met kenmerkende rondboogvormige muuropeningen. Voorgevel gemarkeerd door een eenvoudige rondboogdeur met ingeschreven cirkelmotief in het bovenlicht; een oculus met roosvenster en jaartal 1863 erboven. Twee leien lessenaarsdakjes vormen de overgang naar de vierkante klokkentoren van één geleding doorbroken door rondboogvormige galmgaten met ingeschreven uurwerken onder bakstenen waterlijstje. Een rij steigergaten onder de bakstenen daklijst lijnt de toren met bekronende ingesnoerde leien naaldspits af. Midden- en zijbeuken onder één leien zadeldak. Zijgevels gemarkeerd door bakstenen lisenen, onder de daklijst verbonden door een getrapte baksteenfries. Rondboogvensters met ijzeren roedeverdelingen of recente glas-in-loodramen. Gelijkaardige vensters in de rechte koortravee en blinde driezijdige koorsluiting. Getraliede rondboogvensters in berging en sacristie.

Interieur

Neoclassicistisch interieur van de pseudobasiliek, sinds 1977 gekenmerkt door egale lichtgeel- en witgeschilderde bepleisterde muren en rondboogarcaden op bundelpijlers die het witgeschilderde kruisribgewelf ondersteunen. Oude foto’s tonen nog een kleurrijke neogotische beschildering met imitatievoegen, friezen, boogvelden met sjablonenmotieven en medaillons, beschilderde diensten en ribben.

Mobilair

Meubilair met enkele merkwaardige oudere stukken afkomstig van andere kerken.

Beeldhouwwerk: sinds 1977 witgeschilderde neogotische beelden op sokkel, onder meer van de apostelen, het Heilig Hart van 1873 door Delestré, Onze-Lieve-Vrouw; een gekleed processiebeeld van Maria, een Piëta en missiekruis. Barok hoogaltaar van beschilderd hout met merkwaardig, 1736 gedateerd tabernakel, herkomst niet achterhaald. Tabernakeldeur, door zijn zwierige lijnen en volkse realistische voorstelling van het Laatste avondmaal een mooi voorbeeld van Vlaamse barokkunst. Huidige beschildering ter vervanging van de oorspronkelijke marmerschilderingen. Ingewerkt schilderij met voorstelling van de profeet Elias die gevoed wordt door een raaf, gesigneerd "Pecher", 1855. In de bekronende nis staat een beeld van Christus Zaligmaker. Zijaltaar van Onze-Lieve-Vrouw, van 1872, gift van mevrouw Eggermont van Gent, door Gillis, met beeld van beeldhouwer Van Biesbroeck. Zijaltaar van Sint-Antonius, eveneens vervaardigd door Gillis, van 1873, met beeld door Delestré. Preekstoel, op de kuip gedateerd anno 1666, afkomstig van de gesloopte Heilige Kruisverheffingskerk van Sint-Kruis bij Brugge. Uniek eiken renaissancemeubel met op de kuip de voorstelling in reliëf van de vier evangelisten en Christus Zaligmaker, gescheiden door allegorische vrouwenfiguren. Het Sint-Corneliusbeeld eronder werd later toegevoegd. Twee vroeg 19de-eeuwse biechtstoelen, aangekocht in 1871 van de Sint-Martinuskerk van Ekkergem in Gent.

Beschermd orgel, mogelijk een 17de-eeuws instrument met signatuur in de windlade "resteravit A.F. 1767/ Van Peteghem fecit", afkomstig van de decanale kerk van Dendermonde, mogelijk het 17de-eeuwse orgel van Jan Van Loo (Aalst). Kruisweg van 1877 door pater Hugolinus (Eeklo), glasramen van 1957-58 en 1961-62 door J. Maréchal (Brugge).

Ommegang

Kapelletjesommegang aan de buitenzijde tegen de kerk, ingewijd op 2 september 1899, uitgevoerd door Serafien Goethals (Adegem) en gerestaureerd in 1988 met Kruisbeeld onder afdakje, drie houten kapelletjes met polychrome beeldengroepen van de Heilige Cornelius en geschilderde opschriften, drie Sint-Antonius-abt kapelletjes, een beeld van de Heilige Apollonia onder afdakje en één van de Heilige Antonius-abt achter glas.

Kerkhof

Omringend, deels ommuurd en omhaagd kerkhof op rechthoekige plattegrond, gewijd op 25 juli 1858 samen met de voorlopige kerk, met in het midden van de achterzijde een gemetste open grafkapel van de parochiepastoors en links en rechts rijen met voornamelijk hardstenen graftekens en nog achttien gietijzeren grafkruisen, drie ijzeren kindergrafkruisen en twee houten grafkruisen.