Historiek

Voormalig brouwershuis Tytgadt. Woning met zeer oude kern waarvan de geschiedenis teruggaat tot de 16de eeuw, herhaaldelijk aangepast in de loop van de 17de, 18de en vooral in de 19de eeuw als brouwershuis van de familie Van Halteren bij de in 1822 opgerichte brouwerij-mouterij Den Anker. In 1837 verkocht aan de brouwersfamilie Tytgadt die het huis onder meer in 1897 en in 1945 grondig liet aanpassen en verfraaien.

Reeds op de kaart van Pieter Pourbus van het Brugse Vrije (1561-1571) is op deze locatie een stenen huis met schuur opgetekend. De kaart van het centrum van Maldegem door Pauwel Roelandts van 1693 toont een L-vormig gebouw met twee bouwlagen en vermeldt in de legende onder nummer 10 "d’hofstede daer Livinus de Smet teghenwoordigh woont". De 17de- en 18de-eeuwse landboeken vermelden de opeenvolgende eigenaars en/of pachters tot het einde van de 18de eeuw, steeds voorname families die vaak het ambt van baljuw, griffier of burgemeester van het ambacht vervulden of als herenboeren of handelaars ingeschreven waren in de gemeente. Zo zou Cornelis Boudins in 1640 het huis betrokken hebben en met stenen, gekocht van het afgebroken hospitaal, het huis hersteld of verbouwd hebben. Boedelbeschrijvingen bij verkopen geven een beeld van de indeling van het huis en het huisraad uit de tijd. De familie De Zautere - De Bruyckere, heeft de hofstede vermoedelijk reeds in 1764 een meer residentieel karakter gegeven. Begin 19de eeuw kwam het huis in bezit van Jacobus Van Halteren uit Aardenburg. Zijn bedoeling was er een brouwerij op te richten rekening houdend met het ruime afzetgebied in Zeeuws-Vlaanderen onder het Hollands bewind. Het was zijn zoon Jacob die in 1822 hier een bierbrouwerij en mouterij oprichtte onder de naam Den Anker met bedrijfsgebouwen ingeplant aan het Baudewijn Lippensstraatje. Vermoedelijk toen ook het woonhuis grondig aangepast. Brouwerij en woning publiek verkocht, aangekondigd in de "Gazette van Gend" van 10 augustus 1836: "een schoon groot huys met twee statien, hebbende verscheydene spacieuse boven- en benedenkamers, groot salon, schone kelders, zijnde eene vermaarde bierbrouwerye genaemd den Anker, met alle de voodere batimenten van brouwey, moutery, boeyen, remisen, schuer en stallingen, met boomgaard, groensel- en lusthoven, gedeeltelijk omringd met muren en gedeeltelijk met wel wassende doorn en herleiren hagen…". De nieuwe eigenaar werd de brouwer Francies Tytgadt van Balgerhoeke die er een filiaal opgericht voor zoon Charles-Laurent. In 1837 wordt reeds onmiddellijk een aanvraag gedaan tot oprichting van een azijnstokerij. De brouwerij breidde verder uit en stond bekend onder de naam Bier- en azijnbrouwerij De Hoop.

Grootste uitbreiding onder Gustaaf Tytgadt, oudste zoon van Charles-Laurent die sinds 1876 de leiding had over het bedrijf. In 1897 wordt vooral het brouwershuis aangepakt met restauratie van de zijtrapgevel, aanpassing van de voorgevel met toevoeging van sluitstukken bij de bovenvensters, en de herinrichting van het salon rechts vooraan en het groot salon achteraan in neorococostijl met muurschilderingen. In 1905 wordt een nieuwe hoge schoorsteen gebouwd bij de vergrote brouwerij en komt er een stoommelkerij aan de overzijde van de straat. Tijdens de Eerste Wereldoorlog, alle materiaal opgeëist en in 1916 brouwactiviteit definitief stopgezet. Na de oorlog verenigd met verschillende brouwers van het Meetjesland in de brouwerij Krüger in Eeklo. In mei 1940 brouwerijgebouwen zwaar beschadigd met sloop tot gevolg. Op de plaats werd in 1949 het "Krügerhof" gebouwd, thans restaurant Zoetendale.

Beschrijving

Imposante hoekhuis met huidige voorgevel uitziend op de huidige Mevrouw Courtmanslaan, minstens sinds de 17de eeuw een L-vormige aanleg (zie kaart van 1693) en twee bouwlagen onder snijdende zadeldaken. Oorspronkelijke traditionele bak- en zandsteenbouw vermoedelijk begin 19de eeuw gepleisterde en geschilderd bij ingrijpende aanpassingswerken als brouwershuis. Voorgevel van zes traveeën met rechthoekige deur in een typische vroeg 19de-eeuwse geprofileerde arduinen omlijsting op neuten met twee treden en bekronende waterlijst in de vierde travee. Lijstgevel gemarkeerd door in 1945 nogmaals veranderde rondboogvormige benedenvensters en rechthoekige omlijste bovenvensters met sluitstukken, op doorgetrokken dorpels op consooltjes. Drie linker benedenvensters zijn iets hoger geplaatst en verlichten de opkamer boven de gewelfde kelders. Een houten kroon- en tandlijst lijnt de gevel af. Zijgevels afgewerkt met trapgevels en heden slechts sporadisch doorbroken met halfcirkelvormige zoldervenstertjes. Rechterhoek bij de recente restauratiewerken vrijgelaten met typische afschuining tot op manshoogte, afgewerkt in zandsteen op een arduinen sokkel. Erboven zichtbare zandstenen hoekkettingen van de oorspronkelijke constructie. Zandstenen plint op arduinblokken eveneens blootgelegd in de rechter zijtrapgevel.

Aansluitende gevel aan de huidige Schouwburgplaats, iets vooruitspringend op de rooilijn en tot op bepaalde hoogte eveneens afgewerkt met zandstenen hoekblokken, van drie traveeën waaronder de torenachtige travee van het 19de-eeuwse trappenhuis met oculus en halfcirkelvormig venstertje onder afzonderlijk schilddak. Twee lagere traveeën onder het doorgetrokken dakschild van de haakse vleugel erachter sluiten de zijgevel af. Linker zijtrapgevel en achtergevels in de jaren 1930 gecementeerd met schijnvoegen. Deur en benedenvensters vermoedelijk van de vroeg 19de-eeuwse aanpassingswerken. Verkleinde rechthoekige bovenvensters.

Interieur

Indeling en aankleding grotendeels uit de 19de eeuw. Opbouw en structuur met balklagen behoren nog tot de oude, mogelijk nog 16de-eeuwse kern. Vermoedelijk in 1822 werden de centrale gang en het trappenhuis aangelegd bij de inrichting als brouwerswoning. Twee gemarmerde zuilen ondersteunen de scheidingsmuur met de dwarsgang. Gemarmerde trappenhuis rechts met een fraaie empiregetinte slingertrap met eenvoudige ronde trappaal met bolornament verlicht door een radvenster en halfcirkelvormig venstertjes met gelijkaardige vulling onder de koepel. De fijne beschildering met centraal motief met opgespannen zeildoek en bloemenguirlandes is kenmerkend voor de empireperiode. Op de bovenverdieping overwelfde dwarsgang met een gedrukt tongewelf, bij het trappenhuis eveneens gestut door gemarmerde zuilen. Salons op de gelijkvloerse verdieping, vooraan rechts en achteraan, in 1897 vernieuwd in neorococostijl met behoud van de oude balkstructuur met zware moerbalk op sloffen. Klein salon vooraan met neorococo schoorsteenboezem en lambriseringen met rijkelijk, in pasteltinten geschilderd decoratie. Groot salon achteraan met een zwartmarmeren Lodewijk-XVI-schouw met ingewerkt kacheltje en versierde boezem met jachttrofee met de initialen "G T D C" (Gustave Tytgadt-De Coster). Ook in een rocaille boven de deur werden de initialen van de eigenaars weergegeven. Wanden versierd met lambriseringen met ingewerkte geschilderde taferelen op doek, gesigneerd: "Jules Lefèvre, Gand". De schilderijen zijn geïnspireerd op Franse kasteelparken van Versailles en Vaux-le-Vicomte met landschappen, waterpartijen en bouwwerken zoals het nog bestaande "Maison de la Reine" in "Le hameau de Marie-Antoinette" in Versailles. Jules Lefèvre was ingeschreven als "huisschilder" in Gent in 1887 reeds. Opkamer links vooraan boven de overwelfde kelders met oude balkenlaag en nieuwe haard.