erfgoedobject

Parochiekerk Sint-Bavo met kerkhof

bouwkundig element
ID
51133
URI
https://id.erfgoed.net/erfgoedobjecten/51133

Juridische gevolgen

  • is aangeduid als vastgesteld bouwkundig erfgoed Parochiekerk Sint-Bavo
    Deze vaststelling is geldig sinds

Beschrijving

Georiënteerd bedehuis met omringend ommuurd kerkhof. Bedevaartkerk Onze-Lieve-Vrouw van Rozebeke.

12de eeuw: vermoedelijke oprichting van een eerste stenen kerkgebouw. Over de bouwgeschiedenis van de voor-18de-eeuwse kerk zijn nauwelijks gegevens bekend. Mogelijk betrof het een kruiskerk met kruisingstoren.

1382: de "slag bij Rozebeke" vormt een sterke stimulans voor de bedevaart naar Onze-Lieve-Vrouw van Rozebeke. In 1383 zou een beeldje uit een boskapel overgebracht zijn naar de kerk.

1566: een gedeelte van de kerk wordt vernietigd/ beschadigd door de beeldenstormers, ook het beeld van Onze-Lieve-Vrouw van Rozebeke zou vernietigd zijn geworden. In 1584 wordt de kerk heropend met een nieuw beeld.

18de eeuw (circa 1740 volgens literatuur): de oude kerk wordt afgebroken en vervangen door een classicistische pseudo-basilicale kerk, met integratie als westtoren van de vierkante (vroeg)gotische kruisings(?)toren onder ingesnoerde naaldspits.

Circa 1850 : vergroting van het kerkschip met één travee en een afsluitende klokgevel aan de straatzijde met neoclassicistische inslag, waardoor de toren zich ter hoogte van de tweede travee bevindt.

Tijdens de Eerste Wereldoorlog, totale vernietiging van de kerk. Het beeld van Onze-Lieve-Vrouw van Rozebeke wordt in 1915 overgebracht naar de Sint-Michielskerk van Roeselare.

1920: genoemd beeld wordt teruggebracht en in een barak geplaatst. In 1920-1923, heropbouw naar ontwerp van bouwmeester A. Dugardyn (Brugge), aansluitend bij de regionale baksteengotiek. In 1924 wordt het Onze-Lieve-Vrouwebeeld terug in de kerk geplaatst.

De plattegrond ontvouwt naar laatgotisch model: een voorgeplaatste vierkante westtoren met een veelzijdig traptorentje in de zuidoostelijke hoek; een driebeukig schip van zes traveeën met een bredere middenbeuk; ter hoogte van de eerste noordelijke travee, rechthoekige voormalige doopkapel (nu zogenaamd Montfortkapel, gebruikt in de week); zuidelijke en noordelijke zijkoren respectievelijk met vlakke en driezijdige sluiting, hoofdkoor van één rechte travee met driezijdige sluiting; zuidoostelijke sacristie, haaks op het schip geplaatst (dit is niet volgens het bouwplan) en slechts door middel van een gang met de kerk verbonden.

Gele baksteenbouw. Leien zadeldaken en naaldspits. Aansluitend bij de regionale baksteengotiek: westtoren met borstwering met spitsboogfries, haaks op elkaar gestelde hoeksteunberen met versnijdingen en blinde spitsboognissen, uitlopend op veelzijdige bakstenen hoektorentjes; korfboogportaal in geprofileerde omlijsting; spitsbogige twee- en drielichten in een geprofileerde omlijsting met bakstenen tracering, afzaat en druiplijst. In de sacristie, getraliede arduinen bolkozijnen verdiept in steekboognissen.

Interieur. Torenruimte over twee geledingen opengewerkt door middel van een brede spitsboog; houten tochtportaal met vlakke overzoldering en doksaal erboven. Bepleisterde en witgeschilderde hallenkerk; geprofileerde spitsbogige scheibogen op bepleisterde zuilen met achthoekige sokkel en kapiteel. Overwelving van het schip door middel van gedrukte houten spitstongewelven met trekstangen en kruin- en gordelribben. Hoofd- en noordkoor overkluisd door vereenvoudigde houten straalgewelven met ribben.

Mobilair. Gestoffeerd beeld van Onze-Lieve-Vrouw van Rozebeke uit het vierde kwart van de 16de eeuw (?) - ter vervanging van een door de beeldenstormers vernietigd beeld. Onze-Lieve-Vrouwaltaar verplaatst van het noord- naar het hoofdkoor. Communiebank uit het eerste kwart van de 20ste eeuw in het noord- en zuidkoor. Op het doksaal, Anneessensorgel naar verluidt van 1937. In de blinde rechter travee van het noordkoor, muurschildering als perkament met bekronend schild met allegorische uitbeelding van (West)rozebeke, vastgehouden door twee engelen: "Reeds gekend & vereerd was O.L.Vrouw van Roosebeke van 1300. na den veldslag van 1382 werd de ommegang van Roosebeke de ommegang van Vlaandere. Kwamen in bedevaarde Hertog Philip de Stoute en Gravin Margaretha. In 1396 stichting der gilde of broederschap van O.L.Vrouw van Roosebeke. In 1566 vernielden de beeldstormers alles, de kerk werd gesloten. In 1584 heropening der kerk met nieuw beeld van O.L.Vrouw, beeld dat nu nog vereerd wordt. Op 9 maart 1915 tijdens den oorlog wierd het beeld naar Rousselaere vervoerd en aldaar vereerd in St Michiels kerk. Den 19 november 1917 wierd het beeld naar Hamme gebracht. Den 25 april 1920 wordt het beeld door de gansche stad van Rousselaere naar west Roosebeke teruggebracht en geplaatst in de barak. Den 13 juni 1924 plechtige overbrenging van het beeld in de nieuwe kerk." Glasramen uit de jaren 1920, met iconografie in verband met de Heilige Jozef (zuidkoor) en Onze-Lieve-Vrouw van Rozebeke (noordkoor).

Kerkhof omringd door een bakstenen muur met verwerking van grote arduinblokken in de zuidzijde, mogelijk hergebruikt materiaal van de oude kerk. Ten oosten van de kerk, oude lindebomen en centraal pad leidend naar de interbellum-calvarie, rechts geflankeerd door twee taxusbomen. Art-decogetinte bakstenen muur met mogelijk oudere gipsen beelden, luifel en Johannesbeeld verwijderd; aan de keerzijde, dito Heilig Hartbeeld.

Begraafplaats voor de zusters in de noordwesthoek van het kerkhof; arduinen (?) kruisen en gedenksteen met inscripties "Myn Jesus Bermertigheid", "Rustplaats der Zusters van O.L.Vr. sedert 1840 overleden R.I.P." en in banderol "eeuwige vergunning".

  • Algemeen Rijksarchief, Dienst der Verwoeste Gewesten, 14158.
  • Afdeling Ruimtelijke Ordening, Huisvesting en Monumentenzorg West-Vlaanderen, Cel Monumenten en Landschappen, Archief, nr. W/ 01432.
  • GEMEENTEHUIS STADEN, bouwplannen van de St.-Bavokerk Westrozebeke (kopies uit het familiearchief Dugardyn).
  • BELGISCHE BOERENBOND, Provinciale dorpsdag Westrozebeke 9 juli 1978, Westrozebeke, 1978.
  • GEMEENTELIJKE CULTUURRAAD, Gemeente Staden. Staen-Oost-West-Route, Staden, 1987, p. 19-20.
  • LEPEZ G., e.a., Oorlogskroniek 1914-1918 van Roeselare, Oostnieuwkerke, 1983, p. 105-107.
  • MUYLAERT F. (o.l.v.), Kerken in West-Vlaanderen, dl. I, Decanaten Westrozebeke Sint-Bavo, s.l., s.d., p. 78-79.
  • ROOSE P., Persoonlijke notities aangaande kerkorgels (1999).
  • ROOSE-MEIER B., Fotorepertorium van het meubilair van de Belgische bedehuizen, Provincie West-Vlaanderen, kanton Ieper I, Brussel, 1976-1978, p. 27-28.
  • 't Ros Becca, West-Roosebeke het dorp van toen..., Westrozebeke, s.d.

Bron: DE GUNSCH A., METDEPENNINGHEN C. & VANNESTE P. met medewerking van TANSENS A. 2001: Inventaris van het cultuurbezit in België, Architectuur, Provincie West-Vlaanderen, Arrondissement Roeselare, Kantons Hooglede - Izegem - Lichtervelde, Bouwen door de eeuwen heen in Vlaanderen 17n2, Brussel - Turnhout.
Auteurs: De Gunsch, Ann; Metdepenninghen, Catheline; Vanneste, Pol
Datum:
De tekst wordt ter beschikking gesteld door: Agentschap Onroerend Erfgoed (AOE)

Aanvullende informatie

De historische kerk met kerkhof worden afgebeeld op de Ferrariskaart uit 1771-1778. Op dat ogenblik is het kerkhof ten noorden, oosten en zuiden afgeboord met een bomenrij. In de jaren 1970 wordt de begraafplaats ten oosten uitgebreid.

Vandaag is het vergroende kerkhof aan de straatzijde omheind met een bakstenen muur onder een ezelsrug. Hekkens aan hekpijlers geven toegang tot het kerkhof ten noorden van de kerk. Daar is ten westen het kerkhof grotendeels geruimd met een beperkte selectie aan bewaarde graftekens. Twee herdenkingstekens herinneren aan de geruimde graven. Hier bleef onder andere de graven voor de zusters van Onze Lieve Vrouw bewaard die er sinds 1840 zijn bijgezet. De kloosterlingen rusten er onder sobere hardstenen kruisen. Een eenvoudige stèle met afgeschuinde top dient als tekstplaat voor de hele congregatie. Te midden de zusters staat het eclectische grafteken voor E.H. Desaegher (+1934) bestaande uit een stèle uitlopend op een kruis in combinatie met een verhoogde zerk. Op de stèle werd de traditionele kelk met hostie afgebeeld.

Verder bleven een aantal gangbare types voor een plattelandskerkhof bewaard: boomstamkruisen op een rotsformatie, een gietijzeren grafkruis, (kruisvormige) stèles met zerken in de sobere art deco en modernisme. Uitzonderlijk bleef een grafteken in composietsteen bewaard. Beperkt werden porseleinen applicaties aangebracht.

In de uitbreidingszone ten oosten zijn nieuwere materialen als witte marmer, mozaïek en kunststof uit de jaren 1960 en 1970 aanwezig net als graftekens in naoorlogse modernisme. Vanaf de jaren 1980 overheerst het gebruik van graniet. Tot de opmerkelijkste graftekens uit de naoorlogse periode behoort het grafteken Dejonge-Martin (+1974) door het atelier Pia Manu uit Ingelmunster. Het is een leistenen zerk met een betonnen kruis en vijf betonnen vormen die herinneren aan treurenden.

  • Kabinetskaart van de Oostenrijkse Nederlanden voor Zijn Koninklijke Hoogheid de Hertog Karel Alexander van Lotharingen, Jozef Jean François de Ferraris, Koninklijke Bibliotheek van België, uitgegeven in 1770-1778, schaal 1:11.520 herleid naar 1:25.000.
Datum:
De tekst wordt ter beschikking gesteld door: Agentschap Onroerend Erfgoed (AOE)

Relaties


Je kan deze pagina citeren als: Inventaris Onroerend Erfgoed 2024: Parochiekerk Sint-Bavo met kerkhof [online], https://id.erfgoed.net/erfgoedobjecten/51133 (geraadpleegd op ).

Beheerder fiche: Agentschap Onroerend Erfgoed

Contact

Heb je een vraag of opmerking over deze fiche? Meld het ons via het contactformulier.