erfgoedobject

Parochiekerk Sint-Pieters

bouwkundig element
ID
51792
URI
https://id.erfgoed.net/erfgoedobjecten/51792

Juridische gevolgen

Beschrijving

Georiënteerde hallenkerk met kruisingstoren.

Fase 1. 11de of 12de eeuw: kleine romaanse zaalkerk.

Fase 2. Tweede helft van de 13de eeuw: vroeggotische driebeukige kruiskerk. Behouden zijn onder meer de twee steunberen en de tussenliggende gevel aan de ingang van de kerk, de fundering, de sokkel en het onderste deel van de vier westelijke zuilen en de vier kruisingspijlers.

Fase 3. 15de eeuw: verbouwing tot laatgotische, driebeukige hallenkerk met drieledige, driezijdige koorsluiting; vernield in 1566.

Fase 4. Eerste helft van de 17de eeuw: herstelling van de verwoeste kerk naar vroeger patroon: noordelijke zijbeuk herbouwd in 1620, toren hersteld en vervolledigd, zie bouwnaad, in 1644 (zie jaartal in balkenlaag). Rest van de kerk voltooid tussen circa 1630-1644.

Fase 5. Tweede helft van de 18de eeuw tot eerste kwart van de 19de eeuw: toevoeging van de sacristie van 1766 (cartouche in sacristiegewelf), halfronde koorapsis, dichten van het paradijsportaaltje aan zuidzijde van de kerk, gedeeltelijk weghakken van de zuilen tussen midden- en zijbeuken, classicistische inrichting van het interieur onder meer bepleistering, bekleding met lambrisering in 1769. In 1895: grote herstellingswerken, met neogotische inslag, onder meer vernieuwing van portaalomlijsting en doopvontgebouw, aanbrengen van stenen tracering.

Eerste Wereldoorlog: herstelling onder leiding van J. Vercoutere (Izegem). 1940: schade van de beschietingen hersteld onder leiding van C. Spriet (Izegem). 1954: brand met voornamelijk schade in de zuidelijke beuk, hersteld onder leiding van C. Beyaert (Izegem).

1981-1983: restauratie met verwijdering van de neogotische toevoegingen en verplaatsing van de grafkapel van pastoor Glorieux (+ 1891) aan buitengevel van doopkapel naar het kerkhof. Ter hoogte van de kruising gedeeltelijke ontpleistering van de zuilen en vrijlegging van gotische spitsboog. Toevoeging van weekkapel aan sacristie.

1982-1983: opgravingen. De plattegrond ontvouwt heden een driebeukige hallenkerk met schip van zes traveeën. Een hoofdkoor met halfronde sluiting, zijkoren met driezijdige sluiting. Op noordzijde, voormalige rechthoekige doopkapel, heden memoriaalkapel, en halfrond klokkentorentje. Op de zuidoostelijke hoek, berging en sacristie.

Onderscheiden materiaalgebruik naargelang van de bouwperiode. Veldsteen voor de sokkel en het grootste deel van de westgevel van middenbeuk die teruggaat op de tweede helft van de 13de eeuw. Voorts rode baksteenbouw en arduin, tevens gele baksteen, onder meer voor de bovenste geleding van de kruisingstoren. Leien zadeldaken, middenkoor met halfkegelvormig dak, zijkoren met driezijdige afsluiting.

Voorgevel getypeerd door drie verankerde tuitgevels met aandaken, zijbeukgevels voorzien van vlechtingen. Bouwnaden duiden op wijziging van vensteropeningen in zijbeuken, zie bouwnaden van de zuidelijke zijbeuk, wellicht te verklaren door verwoesting hersteld in 1620. Bij restauratie in 1981-1983 neogotische tracering vervangen door glas-in-loodramen met ijzeren harnas. Traveeën gescheiden door steunberen met versnijdingen, op de hoeken dito, op elkaar gestelde steunberen. Schip met vier hoge travee, twee lage traveeën in het koor. Kruisingstoren op vierkant grondplan, gekoppelde spitsbogige galmgaten waarboven rondboogfries; ingesnoerde naaldspits (leien) met hoekspitsen, dakkapellen en kroon, ijzeren kruis met windhaan. Op noordgevel halfrond traptorentje van drie geledingen, ter hoogte van derde geleding overgang van rond naar achthoekig grondplan met spitsbogige galmgaten, wijziging van bovenbouw bij restauratie van 1981-1983.

Interieur: Wit bepleisterd, classicistisch interieur. Ter hoogte van koor sporen van muurschildering. Ingang via middenbeuk, met 18de-eeuws houten barokportaal en -orgeltribune. Schip geritmeerd door rondbogige scheibogen op zuilen; pilasters aan de noord- en zuidwand. Aflijnende, gekorniste kroonlijst onder de verankerde tongewelven versierd met gordelbogen die worden opgevangen door trigliefen. Twee behouden houten consoles ter hoogte van orgeltribune. Kruising op bundelpijlers, in 1981 bij decapering ontdekking van knoppenkapitelen waarop een spitsboog rust, tevens aanwezigheid van lage halfzuiltjes, mogelijk oorspronkelijk voorzien voor doorgang tussen zijbeuken en kruisarmen van de tweede helft van de 13de eeuw, samengestelde balklaag met ingegrift jaartal 1644 op de oostelijke kinderbalk. Koorpartij geritmeerd door zes gecanneleerde pilasters met Corinthisch kapiteel onder een gekornist hoofdgestel en aansluitend pseudo-straalgewelf met stucwerk.

Mobilair. 18de-eeuws tabernakel afkomstig uit het Izegemse klooster der grauwzusters en geplaatst op 19de-eeuws altaar. Zijaltaren: noordelijk portiekaltaar toegewijd aan Onze-Lieve-Vrouw ter ruste, gedateerd 1866; zuidelijk zijaltaar toegewijd aan Heilige Petrus, gedateerd 1866. Schilderijen: "Jezus breekt het brood met de Emmaüsgangers" door B.C. Crombez (eerste kwart van de 19de eeuw), kruisweg eveneens door Crombez ca. 1820, in Sint-Pietersaltaar schilderij van M. Vancoillie (Gent), "De Zweetdoek van de Heilige Veronica" door E. Dejonghe (Izegem). Biechtstoelen, gedateerd 1769/1779, lambriseringen eveneens van 1769, biechtstoel met koning David en lambrisering van zuidelijke zijbeuk vernieuwd na brand in 1954. Communiebank met voorstelling uit het Openbaar leven van Jezus, circa 1780. Preekstoel van 1664. Orgel van P. Forrest (Roeselare) van 1883, tot barokorgel omgevormd door Loncke (Diksmuide), orgelkast van P.J. Vuylsteke (Ingelmunster) van 1778. In het koor gebrandschilderd glas in lood door F. Crickx van 1958; voorts non-figuratieve glasramen uit de jaren 1970.

  • Afdeling Ruimtelijke Ordening, Huisvesting en Monumentenzorg West-Vlaanderen, Cel Monumenten en Landschappen, Archief nummer 349.
  • LERMYTE J.-M., De Emelgemse Sint-Pieterskerk, Izegem, 1992.
  • MAERTENS A., DESPRIET Ph., De Sint-Pieterskerk in Emelgem, Geschiedenis - opgravingen - kunstbezit, in Archeologische en Historische Monografieën van Zuid-West-Vlaanderen, deel 6, Kortrijk, 1983.
  • ROOSE-MEIER B., Fotorepertorium van het meubilair van de Belgische bedehuizen, Provincie West-Vlaanderen, Roeselare en Torhout, Brussel, 1976-1978, p. 22-24.

Bron: DE GUNSCH A., METDEPENNINGHEN C. & VANNESTE P. met medewerking van TANSENS A. 2001: Inventaris van het cultuurbezit in België, Architectuur, Provincie West-Vlaanderen, Arrondissement Roeselare, Kantons Hooglede - Izegem - Lichtervelde, Bouwen door de eeuwen heen in Vlaanderen 17n2, Brussel - Turnhout.
Auteurs: De Gunsch, Ann; Metdepenninghen, Catheline; Vanneste, Pol
Datum:
De tekst wordt ter beschikking gesteld door: Agentschap Onroerend Erfgoed (AOE)

Aanvullende informatie

Orgel

De kerk bezat reeds van in het begin der 17de eeuw een orgel; het werd in 1638 hersteld door Lowys Medaert uit Roeselare. Het huidige orgel was in oorsprong een werk van Dominicus Berger (Brugge), met een meubel van P.J. Vuylsteke (Ingelmunster); het bouwjaar is 1777-1778. Een ingrijpende renovatie en vergroting had plaats in 1883, door Philippus Forrest (Roeselare). Herstellingen door Jules Anneessens (Menen) in 1924, en plaatsing electro-ventilator (tweedehands) in 1933. Het orgel liep enige schade op bij de kerkbrand van 6 februari 1954. Totale renovatie door firma Jos. Loncke en Zonen (Esen) in 1970.

Auteurs: Roose, Patrick
Datum:
De tekst wordt ter beschikking gesteld door: Agentschap Onroerend Erfgoed (AOE)

Relaties


Je kan deze pagina citeren als: Inventaris Onroerend Erfgoed 2024: Parochiekerk Sint-Pieters [online], https://id.erfgoed.net/erfgoedobjecten/51792 (geraadpleegd op ).

Beheerder fiche: Agentschap Onroerend Erfgoed

Contact

Heb je een vraag of opmerking over deze fiche? Meld het ons via het contactformulier.