Teksten van Roodenborch, hotel Moretus

https://id.erfgoed.net/erfgoedobjecten/5228

Roodenborch, hotel Moretus ()

Herenhuis in laatclassicistische stijl naar een ontwerp door de architect Jan Blom uit 1803. Opdrachtgever was Joseph Hyacinthe Moretus (Antwerpen, 1762-Ekeren, 1810), echtgenoot van Marie Henriette Colette Wellens (Antwerpen, 1762-Antwerpen, 1809), een achterkleinzoon van Balthazar IV Moretus (1679-1730). Hun jongste zoon Edouard Moretus Plantin (Antwerpen,1804-Ekeren, 1880) verkocht in 1876 de Plantin-Moretusdrukkerij als museum aan de stad Antwerpen.

Historiek

De kern van het hotel Moretus wordt gevormd door het huis “Roodenborch”, dat opklimt tot het tweede kwart van de 16de eeuw. Jan van Roodenborch “gelaesmaekere” van beroep, kocht in 1525 het eigendom van visverkoper Willem Boon. In 1531 verkocht hij de zuidelijke helft, het perceel van het latere huis “Sint-Pauwels”, opnieuw verkocht. Op de noordelijke helft bouwde Jan van Roodenborch tussen 1531 en zijn overlijden een huis, geflankeerd door een doorgang naar achterhuis en tuin. Bij de verkoop aan meester Mathys vander Goes in 1535 werd het eigendom voor het eerst vermeld onder de naam “Roodenborch”. Na het overlijden van vander Goes in 1561, kwam “Roodenborch” in het bezit van Jan Duche, en in 1579 van Jan Willemsens Tacx. Meerdere eigenaars volgden elkaar op in de 17de eeuw, en van 1702 tot 1791 was “Roodenborch” in het bezit van de familie Van Pruijssen, die het pand lieten verbouwen tot een rijke herenwoning met stallingen. “Roodenborch” werd op 3 juni 1794 bij openbare verkoop toegewezen aan Joseph Hyacinthe Moretus, jurist en Grootaalmoezenier van Antwerpen, in 1787 gehuwd met Marie Henriette Colette Wellens. Deze liet “Roodenborch” in 1803-1804 tot zijn huidige, laatclassicistische vorm heropbouwen door Jan Blom, met incorporatie van de vroegere "Roodenborchganck". Oudste dochter Joséphine Marie Thérèse Moretus (Antwerpen, 1791-Brasschaat, 1874), in 1818 gehuwd met graaf Augustin Charles Jean Népomucène de Baillet (Antwerpen, 1794-Brasschaat, 1866), betrok het hotel van begin 1822 tot eind 1830. Vervolgens werd het hotel aangekocht door lampenfabrikant Petrus Segers-Hense, en in 1853 betrokken door zijn dochter Clémence Segers (1821-1900) en haar echtgenoot Jean Jacques Edouard Schul (Antwerpen, 1815-Antwerpen, 1875), houtkoopman en consul van Zweden en Noorwegen. Omstreeks 1911 kocht de stad Antwerpen het hotel Moretus en het aanpalende huis “Sint-Pauwels”, en bracht hier de Jongensschool 3 onder. In de tuin zijde Lange Ridderstraat kwam in 1923-1924 een nieuwe lagere jongensschool tot stand. De tot de 16de of 17de eeuw opklimmende achtergebouwen van het hotel, dat diverse stadsdiensten huisvestte tot eind jaren 1960, verdwenen in 1980. Bij de renovatie tot eengezinswoning van het inmiddels verkochte hotel, naar een ontwerp door de architecten Luc Michoel, Gerd Mertens en Thomas Scholiers uit 1992, werd tegen de achtergevel een ronde liftkoker aangebouwd.

Het hotel Moretus behoort tot de weinige gekende tot op heden gekende privé-realisaties van Jan Blom. Als stadsbouwmeester wist hij in 1798 te verhinderen dat de Onze-Lieve-Vrouwekathedraal door het Franse bewind als nationaal goed werd verkocht en gesloopt. Na 1800 stond hij in voor het herstel van de kerk, en ontwierp in 1824 het nieuwe hoogaltaar.

Architectuur

Voorname rijwoning van vier traveeën en drie bouwlagen onder een complex schilddak (leien). Bepleisterde lijstgevel met overvloedig gebruik van blauwe hardsteen voor de bekleding van de pui en de vensteromlijstingen van de bovenverdiepingen. Horizontaal geleed door de puilijst, legt de compositie de klemtoon op het bredere poortrisaliet in de linker travee, dat wordt geflankeerd door kolossale pilasters met ingediepte schacht. Sokkelvormende begane grond met schijnvoegen die uitstralen boven de verdiepte rechthoekige gevelvelden waarin de koetspoort met sluitsteen en de vensters vervat zijn. Rechthoekige verticaal gegroepeerde bovenvensters in geriemde omlijsting met bijkomende waterlijsten op consoles op de bel-etage. Een klassiek hoofdgestel met gebroken architraaf, fries en houten kroonlijst op modillons.

Van het oorspronkelijke, vroeg-19de-eeuwse interieur, dat sinds eind jaren 1960 decennialang te lijden had onder verwaarlozing, zijn onder meer de vestibule met vier Toscaanse zuilen en de monumentale traphal bewaard.

  • Architectuurarchief Vlaanderen, archief Jan Blom, hotel Moretus.
  • Stadsarchief Antwerpen, bouwdossier 86#920039.
  • MACLOT P. 1992: Bouwhistoriek van het pand Kloosterstraat 31, eertijds genaamd “Roodenborch" & "Roodenborchganck", onuitgegeven studie.

Auteurs:  Plomteux, Greet; Steyaert, Rita; Manderyck, Madeleine; Braeken, Jo
Datum:
De tekst wordt ter beschikking gesteld door: Agentschap Onroerend Erfgoed (AOE)


Je kan deze tekst citeren als: Inventaris Onroerend Erfgoed 2024: Roodenborch, hotel Moretus [online], https://id.erfgoed.net/teksten/203380 (geraadpleegd op ).


De Helle ()

Oorspronkelijk zogenaamd "de Helle" opklimmend tot de 17de eeuw, nu laat-classicistisch herenhuis van vier traveeën onder diepgericht schilddak (leien), te dateren circa 1830. Bepleisterde lijstgevel met overvloedig gebruik van arduin, met name voor de bekleding van de pui en de vensteromlijstingen van de bovenverdieping. Nauwelijks opvallend poortrisaliet geflankeerd door kolossale pilasters met ingediepte schacht. Begane grond met bossage en rechthoekige nissen waarin vensters en deur zijn ondergebracht; laatstgenoemde met sleutel. Rechthoekige verticaal gegroepeerde bovenvensters in geriemde omlijsting met bijkomende waterlijsten op consoles op de tweede bouwlaag en verbindende kordongordel op de derde. Gewone houten kroonlijst op modillons.

Binnenplaats omgeven: door drie bepleisterde lijstgevels, respectievelijk vier, twee en vier traveeën, drie bouwlagen en zadeldak (Vlaamse pannen, leien) met dakkapellen. Noordzijde afgesloten met muur. Sobere versiering van ankers en kordons. Rechthoekige en rondbogige, deels blinde vensters.


Bron: DE MUNCK-MANDERYCK M., DECONINCK-STEYAERT R. & PLOMTEUX G. met medewerking van LINTERS A. 1979: Inventaris van het cultuurbezit in België, Architectuur, Stad Antwerpen, Bouwen door de eeuwen heen in Vlaanderen 3nb, Brussel - Gent.
Auteurs:  Plomteux, Greet; Steyaert, Rita; Manderyck, Madeleine
Datum:
De tekst wordt ter beschikking gesteld door: Agentschap Onroerend Erfgoed (AOE)


Je kan deze tekst citeren als: Inventaris Onroerend Erfgoed 2024: Roodenborch, hotel Moretus [online], https://id.erfgoed.net/teksten/5228 (geraadpleegd op ).