Kleinschalige sociale woonwijk met eengezinswoningen en duplexwoningen in 1954-1955 opgericht door de Geelse Bouwmaatschappij. De wijk werd door Maurice Vangenechten ontworpen in een typische pittoreske landelijke stijl.

Bouwhistoriek en context

De wijk aan de Waaiburg in Geel is een van de eerste realisaties van de in 1947 opgerichte Samenwerkende Maatschappij voor Goedkope Woningen van Geel (later de Geelse Bouwmaatschappij). Ze maakt deel uit van een reeks wijken die de huisvestingsmaatschappij in de jaren 1950 optrok volgens het ideaal van het zogenaamde semilandelijke wonen. Vlak na de Tweede Wereldoorlog schoof de Nationale Maatschappij voor Goedkope Woningen voor de volkshuisvesting in landelijke streken het model van kleinschalige groene wijken naar voren, dichtbij goed uitgeruste kernen en op wandelafstand van spoorwegstations. Meestal werden deze wijken gebouwd in een erg typische landelijke stijl, met het beeld van witte villa’s in het groen. De grondplannen en aanleg waren echter erg rationeel en ingegeven door hygiëne en comfort. Andere wijken die de Geelse Bouwmaatschappij volgens dit model realiseerde zijn de wijken Venheide in Kasterlee (1950) en de eerste fase van de wijk Elsum (1958).

De wijk aan de Waaiburg heeft een voor dit soort wijken typische ligging aan de rand van het toenmalig centrum. Ze is opgebouwd uit twintig eengezinswoningen (Tulpenstraat 1-23, Waaiburg 117-131) en twaalf duplexwoningen met in totaal 24 appartementen wellicht bestemd voor ouden van dagen (Dahliastraat 1-24). Dit laatste type werd door de Nationale Maatschappij op het einde van de jaren 1940 aan de lokale maatschappijen aanbevolen als antwoord op de heersende woningnood. Volgens een gedenksteen (Waaiberg nummer 123) werden de plannen voor de wijk opgemaakt door Maurice Vangenechten, die van bij de oprichting van de maatschappij tot 1989 optrad als (superviserend) architect voor alle realisaties van de maatschappij. De Nationale Maatschappij voor Goedkope Woningen keurde de bouwaanvraag goed in 1953. Het woningtype dat werd toegepast voor de gezinswoningen werd eerder al gerealiseerd in de wijk Venheide in Kasterlee. Tussen 1954 en 1955 werd de wijk volledig gerealiseerd. Om de bouw van ‘koterijen’ tegen te gaan werd ook een modelontwerp gemaakt voor konijnen- en kippenhokken. Omstreeks 1994 werden de duplexwoningen gerenoveerd.

Beschrijving

Typische semilandelijke wijk met woningen in een naoorlogse tuinwijkaanleg met verzorgde groenaanleg. Twee rijen van telkens vier woningen aan de Waaiburgstraat, twee rijen van telkens zes woningen aan de Tulpenstraat en twee rijen met telkens zes duplexwoningen aan de Dahliastraat; de woningen aan Waaiburgstraat en Tulpenstraat met omhaagde voortuinen (levende haag), de duplexwoningen aan de Dahliastraat met doorlopende groenstrook met voetpaden in betonnen klinkers en een rij bomen. Oorspronkelijk beschikten alle gezinswoningen over drie slaapkamers, de duplexen over één slaapkamer (huidige situatie niet gekend).

De architecturale vormgeving is typisch voor de zoektocht in deze periode naar modern en hygiënisch wonen met behoud van een landelijk karakter (modern landelijk wonen). Langs de Waaiburgstraat en Tulpenstraat in spiegelbeeld gekoppelde enkelhuizen van twee traveeën en twee bouwlagen onder steile overstekende zadeldaken op schoorstukken (nok parallel aan de straat, rode mechanische pannen). Combinatie van witgeschilderde lijst- en puntgevels met rechthoekige vensters op plint in zichtbare baksteen; de topgevels bekleed met hout; doorlopende dakkapellen in de lijstgevels. Alternerende rondboog- en steekboogdeuren in bakstenen omlijsting. Aansluitend aan de woningen witgeschilderde (oorspronkelijk gekalkte) bergingen op de perceelsgrenzen, eveneens onder rode zadeldaken (nok haaks op de woningen, mechanische pannen). Sporadisch bewaarde kleine erfgoedelementen zoals plantenbakken aan de ramen op de eerste verdieping. Schrijnwerk niet uniform aangepast (volgens postkaarten oorspronkelijk wit schrijnwerk).

De duplexwoningen hebben een meer eenvoudige vormgeving. Twee bouwlagen onder uitstekend steil zadeldak op schoorstukken (nok evenwijdig aan de straat, rode mechanische pannen) met dakkapellen (onder schilddak, nok loodrecht op de straat). Witgeschilderde lijstgevels met gekoppelde deuren in bakstenen omlijsting onder kort zadeldak en rechthoekige muuropeningen met hardstenen lekdorpel. Schrijnwerk overal vervangen (wit PVC).

Evaluatie

De wijk aan de Waaienburgstraat heeft een architecturale en een stedenbouwkundige waarde als een typisch voorbeeld van semilandelijke volkshuisvesting na de Tweede Wereldoorlog. Ze heeft ook een hoge ensemblewaarde omwille van het erg sterke eenheidsbeeld en een hoge contextwaarde als beeldbepalend element in de omgeving. De wijk is zeer goed bewaard inclusief de groenaanleg die sterk bijdraagt aan het eenheidsbeeld.

Stedenbouwkundige elementen die de erfgoedwaarde bepalen zijn de inplanting, de perceelsindeling en de groenaanleg (hagen, voortuinen, groenstroken). Architecturale elementen zijn de volumewerking (in het bijzonder de gecombineerde steile daken die een essentieel onderdeel vormen van het volume), de materialiteit en het coloriet (witgeschilderde gevels op bakstenen plint, houten bekleding van topgevels, rode daken, wit schrijnwerk). Daarnaast zijn ook details zoals de bakstenen deuromlijstingen van belang.

Sociale woonwijk naar ontwerp van M. Vangenechten van 1954-1955 (zie gevelsteen Waaiberg nummer 123: 4-9-1954) opgericht door de Geelse Bouwmaatschappij. Gekoppelde enkelhuizen van twee traveeën en twee bouwlagen onder zadeldaken (nok parallel aan de straat, mechanische pannen). Combinatie van witgeschilderde lijst- en puntgevels met rechthoekige vensters. Alternerende rondboog- en steekboogdeuren in bakstenen omlijsting. Omhaagde voortuintjes. Bij de oprichting van de woningen voor ouderen werd voorzien in een lage kelder en een extra slaapkamer.