Voormalig kasteeldomein, opgetrokken in noordwestelijke hoek van wateringen "De Maat", met bewaarde bijgebouwen, heden ingericht als jeugddomein met ijskelder ten oosten ervan. Vloeiweide in het zuidelijke deel van het domein.

Historiek

De wateringen "De Maat" werden aangelegd in 1850 naar plannen uit 1845-1846, ontworpen door de Irrigatiedienst voor de Kempen in opdracht van de Belgische staat. De plannen van de watering zijn bewaard gebleven en bevinden zich in de Koninklijke Bibliotheek. De vloeiweiden werden bevloeid met het kalkrijke water van het Kempisch Kanaal, dat tussen 1843 en 1846 gegraven was.

Deze vloeiweiden waren eigendom van August De Mulder die er in 1853 een jachthuis-buitenverblijf liet bouwen. In 1910 verwierf baron E. Van Eetvelde, een belangrijk staatsman tijdens het bewind van Leopold II, deze wateringen. Hij liet het jachthuis slopen en bouwde er “Kasteel De Maat", ingetekend op het kadaster in 1910. Het landhuis was voorzien van een erker die dienst deed als watertoren. In 1938 werden het kasteel en de aanpalende gronden aangekocht door de gemeente. Tijdens de Tweede Wereldoorlog gingen grote delen van de watering verloren door de ontginning van ‘spriet’, een zwavelrijke bruinkool die als goedkope brandstof gebruikt werd. Hierdoor ontstonden talrijke vijvers. In 1949 werd de sprietontginning stopgezet. Na de oorlog werd de traditionele graslandbevloeiing geleidelijk aan onrendabel wegens de hoge loonkosten, de schaalvergroting en intensivering van de landbouw en het toenemend gebruik van kunstmest. De resterende vloeiweiden werden met populieren beplant. Het gebied groeide uit tot een natuurreservaat van 60 hectare met behoud van het originele landschap van de wateringen.

Beschrijving

Het landhuis werd na de Tweede Wereldoorlog gesloopt. Heden resten nog enkel de aangepaste bijgebouwen uit het begin van de 20ste eeuw. De bakstenen constructies van één bouwlaag, onder al dan niet afgewolfde zadeldaken, bezitten gevarieerde boogvormige muuropeningen. De gevels vertonen een neotraditionele inslag onder meer door het gebruik van zijtrapgevels. Typisch is de eigentijdse verwerking van gele baksteen voor muurbanden en boogstenen. De bijgebouwen bestaan uit het voormalig boswachtershuisje, een bijgebouw van twee bouwlagen, gemarkeerd door gevelhoge steekboognissen en een derde bijgebouw met rechthoekige muuropeningen onder arduinen latei.

Park

Op de topografische kaart van 1904 wordt voor de eerste maal de noord-zuid georiënteerde dreef afgebeeld die vanaf de voorloper van het landhuis vertrok. Het zuidelijke deel van deze dreef bleef tot op vandaag bewaard. Bij de bouw van het kasteel in 1910 werd het park rondom het kasteel in laat-landschappelijke stijl aangelegd met kenmerkend zacht bochtend padenpatroon. Deze paden zijn tot op vandaag grotendeels bewaard. Op het digitaal hoogtemodel zijn naast het vermelde heuveltje met ijskelder nog een aantal verhevenheden zichtbaar die als focuspunten binnen het parkontwerp fungeerden. Het domein is langsheen De Maat en een deel van de Postelsesteenweg afgesloten door een bakstenen omheiningsmuur.

Vloeiweiden

Het zuidelijke deel van het domein maakte eveneens deel uit van de wateringen. Op de historische kaarten is deze invulling echter niet opgenomen, hoewel de vloeiweiden ten oosten wel gekarteerd werden. Ook hier werden de vroegere vloeiweiden na de Tweede Wereldoorlog ingericht als rabattenbos en beplant met populieren. In 2021 heeft Natuurpunt de twee percelen (Mol afdeling II, sectie B, P111 en V111) in de voormalige watering opnieuw als vloeiweide in gebruik genomen. Op 27 februari 2022 werden ze voor het eerst sinds decennia opnieuw bevloeid. Het bevloeien of 'witteren' is door de Vlaamse Overheid erkend als immaterieel erfgoed.