Art-nouveaugetint winkelpand ontworpen in 1894 in opdracht van Franck frères door architect Joseph Hertogs, met werkplaatsen achteraan en verbinding met een poort in de Everdijstraat 47. Aangevuld met brutalistisch winkelinterieur ontworpen door Herman De Backer in 1968 (in samenwerking met architect Raymond Van Soens) en aangepast met respect voor het bestaande ontwerp door B-Architecten in 2006.

Historiek

Maison Franck begon als bescheiden behangerszaak en groeide uit tot een toonaangevend decoratiebedrijf dat meubels vervaardigde in eigen ateliers. De familie Franck schreef niet enkel een economisch succesverhaal, politiek en cultureel drukte ze ook een sterke stempel op de stad. Zo richtte François Franck (1872-1932), verzamelaar en mecenas, op 1 maart 1905 de vereniging 'Kunst van Heden' op, een Belgische vereniging van beeldende kunstenaars en kunstmecenassen. De Franse benaming 'L’Art Contemporain' werd evenwaardig gebruikt.

In 1894 deed Joseph Hertogs in opdracht van de firma Franck & fils een aanvraag tot bouwen van een winkelpand en achterliggende ateliers in de Korte Gasthuisstraat 24. Architect Joseph Hertogs tekende eveneens de plannen voor onder meer Magasins Tietz (nu Innovation) op de Meir, en andere monumentale panden, met de uitstraling van burgerlijke luxe. Hertogs' werken vormen een belangrijke bijdrage aan het Antwerps stadsbeeld zoals we dat nu kennen.

Tot tweemaal toe werden de ateliers uitgebreid met een etage, in 1899 en 1912, waaruit we kunnen afleiden dat de zaken goed gingen. Maison Franck vervaardigde vooral meubels met inlegwerk en marquetterie.

De familie Franck bleef actief tot eind jaren 1960 en vervolgens kreeg Herman De Backer de kans om het pand te verwerven. De Backer had aanvankelijk een kleine designwinkel op de hoek van de Nieuwe Gaanderij, recht tegenover de Korte Gasthuisstraat 24. Hij stond bekend om de verkoop van Scandinavisch design en servies. Hij ontwierp zelf een grondige herinrichting van de winkel, en integreerde daarbij de ruimtes van de achterliggende ateliers. Herman De Backer had zo’n veertig jaar een succesvolle zaak en gaf toen de fakkel door aan andere designliefhebbers. Voorwaarde om het pand te kunnen huren, was het respecteren van zijn ontwerp. Het Finse designlabel iittala is hier sinds 2006 gevestigd.

Beschrijving exterieur

Art-nouveaugetint winkelhuis van drie traveeën en oorspronkelijk drie bouwlagen (heden vier) onder plat dak. Witte natuurstenen en hardstenen lijstgevel daterend van 1894 met toevoeging van de bovenste verdieping in 1947 door architect John Van Zeeland.

Horizontale geleding van de bouwlagen door waterlijsten, kordons en doorlopende lekdrempels. Aangepaste begane grond met bewaarde, getoogde muuropeningen, waartussen pijlers met sterk gestileerd koolbladkapiteel, eenvoudige geriemde lijsten, bekronende, omlopende waterlijst met rozetten en ten slotte brede puilijst. Hierboven drie getoogde vensters met dito waterlijsten, versierde imposten en doorlopende lekdrempels; op de derde bouwlaag drie boogvensters met spitsboogvormige waterlijsten en doorlopende lekdrempels, waaronder geleed kordon en verdiepte panelen. Gevelbekroning door middel van breed, gestrekt kordon en later aangebrachte zolderverdieping.

Hertogs ontwierp een L-vormig pand, bestaande uit een voorhuis en haaks erop de ateliers, waarvan de achtergevel uitkwam op een steeg. Deze voormalige steeg die overdekt is, wordt op het einde afgesloten door een barokke poort. De poort zelf heeft het nummer 47 en het historische pand waarvan ze deel uitmaakt is nummer 45. De barokke poort maakt visueel deel uit van het pand op nummer 45, maar dit breedhuis maakt geen deel uit van de winkel. Enkel de poort, die toegang geeft tot de inmiddels overdekte steeg, is een deel van de winkel. De monumentale ingangspoort bestaat uit een geprofileerde geblokte rondboog van blauwe hardsteen met sleutel, steunend op bewerkte Ionische pilasters (neuten, verdiepte schacht, leeuwenkoppen); gekorniste waterlijst op zware tandlijst en eierlijst; tussen beide brede krulvoluten versierd met guirlandes en rozetten. Links naast dit huis in de Everdijstraat, op nummer 43, woonde François Franck.

De ateliers die aanvankelijk alleen het gelijkvloers in beslag namen, werden in 1899 en 1912 uitgebreid met etages. De achtergevel grenst aan de steeg en is opgebouwd in baksteen. Het is niet duidelijk op de plannen wanneer de steeg overdekt werd en voorzien van koepels. Richting Everdijstraat grenzen de ateliers aan de achtergevel van nummer 49. Tegenwoordig maken de ateliers op de begane grond integraal deel uit van de winkel.

Beschrijving interieur

Het winkelinterieur met L-vormig grondplan kent drie bouwfases. De voorbouw heeft nagenoeg een rechthoekig grondplan. Via de toegangspoort in de Korte Gasthuisstraat kon een ruime gang en vestibule betreden worden. Rechts daarvan bevonden zich de expositiezalen, ruime vertrekken met hoge plafonds en veel grandeur. Maison Franck had zowel op het gelijkvloers als de eerste etage een toonzaal. In de periode van Franck eindigde de toonzaal aan de achtergevel die grensde aan de steeg. Franck overdekte de steeg maar bleef ze van daglicht voorzien door vier koepels te bouwen als bedaking. Een deel ervan richtte hij in als bureau. Deze koepels en hun houten omkastingen bleven bewaard. Het schrijnwerk en de betegeling van de conciërgewoning werden aangepast toen het geheel overdekt werd. Het tweede been van de L, werd aanvankelijk volledig in beslag genomen door de ateliers, maar vormt vandaag een onderdeel van de winkel.

In 1968 verbouwde interieurarchitect Herman De Backer het geheel en werd daarbij sterk geïnspireerd door de brutalistische stijl van architect Carlo Scarpa. Hij sloopte een aantal muren en maakte het grondplan opener. Hiervoor werkte hij samen met architect Raymond Van Soens, toen gevestigd in Borgerhout. Originele muren werden gesteund met stalen zichtbare I-profiel. Andere muurpartijen zijn vervangen door een combinatie van stalen profielen, ingevuld met delen in zichtbeton.

Middenin de ruimte bevindt zich een vrijstaande mezzanine die steunt op een betonnen sculptuur en betreden wordt via een stalen trap. De vloer bestaat uit grote tegels in blauwe hardsteen. De zolderingen hebben nog op de meeste plaatsen moulures van de oorspronkelijke ruimtes en zijn voorzien van een regelmatig functioneel ritme van TL-lampen. Enkele hangende vitrinekasten in beton en glas bepalen mee de aanblik van de ruimte. Het ruwe van het bouwmateriaal contrasteert met het verfijnde van de serviezen en het glaswerk.

In opdracht van iittala en Herman De Backer realiseerden B-Architecten vervolgens in 2006 enkele ingrepen waarbij ze het ontwerp van De Backer respecteerden. Op de mezzanine werd een glazen wand toegevoegd vanwege de veiligheid. Nachtafsluitingen in de vorm van uitschuifbare hekken werden geplaatst omdat de voordeur van de woning zich in de winkel bevindt.

De achtergevel werd opengebroken en de overdekte steeg werd betrokken bij de winkel. Een patio werd toegevoegd om daglicht te trekken. Ook de conciërgewoning die uitkomt op de steeg, werd in gebruik genomen als keuken en ruimte voor workshops. Ook het gedeelte grenzend aan de achtergevel van nummer 49 in de Everdijstraat werd nu permanent bij de winkel betrokken.

De huisstijlregels van iittala zijn strak, maar toch slaagden B-Architecten erin om toevoegingen te laten versmelten met het bestaande meubilair. Zwarte stellingkasten werden gedeeltelijk weggenomen op de mezzanine. Beneden kwam een modulair systeem van witte presentatiemeubels met zwarte poten. Indirecte verlichting werd achter de wandrekken geplaatst en transparante displays toegevoegd. De enige toevoeging van latere datum is een bekleding met houten schaliën op de linkerwand, een initiatief van iittala zelf.